15 iyun tarixi Azərbaycanın həyatında hadisəyə çevrildi

Müasir müstəqil Azərbaycanın taleyüklü hadisələrlə dolu dövrü ölkənin memarı və qurucusu Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. Heydər Əliyev Azərbaycan dövlətini və xalqını zamanın ən çətin sınaqlarından çıxarmış, ölkənin ictimai-siyasi, iqtisadi və mədəni-mənəvi tərəqqisinə nail olmuşdur. Zamanla ölçülməyən ömür yaşayan Heydər Əliyev ömrünün arxasında Azərbaycan, Azərbaycana xidmət, Azərbaycanın sivilizasiyası dayanır. Onun dövrünün ziyalıları olmuş, Azərbaycan mədəniyyətinə və elminə töhfələrini vermiş ziyalılar bu gün ümummilli liderin gördüyü işlərdən qürurla danışırlar:

Yazıçı-publisit, respublikanın fəxri cərrahı Nurəddin Mirzəyev:

- Ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı 20-ci yüzilliyin son on illiyində yaşanılan böhran, xaos, gərginlik kimi anları aradan qaldırdı. Onun qayıdışı dövrün tələbi kimi qəbul olundu. Onun qayıdışı, müstəqilliyin, demokratiyanın, milli tərəqqinin təməlinin əsasını qoydu. XX əsrin son onilliyində baş verən ictimai-siyasi proseslər xalqın həyat tərzinə, fiziki sağlamlığına böyük zərbə endirmişdir. İnsanlarda ruhi sarsıntılar, inam hissinin məhvi cəmiyyətin, bütövlükdə, uçuruma doğru yuvarlanacağını əks etdirirdi. Həmin illərdə xalqın tələbi ilə Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı yaranmış mövcud halları qısa bir müddətdə aradan qaldırdı. Biz o illərdə baş verən hadisələrin iştirakçısı olduğumuzdan, Azərbaycanın başı üstünü almış dəhşətləri unuda bilmərik. Respublikanın həyatı gözümüz qarşısında canlanır. Heydər Əliyevin qayıdışı ilə bu hadisələrin qarşısına sədd çəkildi. 1993-cü ildən gələcəyə ümid yox dərəcəsində idisə, qısa bir zamanda təfəkkürlərdə, milli düşüncələrdə dönüş yarandı.

Heydər Əliyevin 1969-cu ildə hakimiyyətə gəlişi ilə Azərbaycan gerilikdən, tənəzzüldən çıxmışdı. Kənd təsərrüfatının, sənayenin, iqtisadiyyatın digər sahələrinin inkişafında, sosial məsələlərin həllində, əhalinin rifah halının yaxşılaşdırılmasında böyük irəliləyiş əldə edilmişdir. Moskvada, Leninqradda, keçmiş ittifaqın digər şəhərlərində Azərbaycan üçün yüksək ixtisaslı kadrların hazırlanması təmin edilmişdir.

Sovet dövründə onun həkimiyyətdə olduğu illər Azərbaycan inkişaf yoluna qədəm qoydu. Dözülməz, müstəmləkə altında ağlagəlməz təzyiqlərə dözən Rusiya üçün ən ucqar bir məmləkət, aqrar ölkə olan Azərbaycan birdən-birə kommunist ideyasını, bütövlükdə, bütöv bir dünya, rus inqilabı ilə üz-üzə gəldi və ideyanın təzyiqlərinə məruz qaldı. Bu dövr ağır zaman idi. Xüsusilə də, mədəniyyət və tibbi yardımın ağlagəlməz, ehtiyac içində çapaladığı bir zamanda baş vermiş kommunist inqilabı idi. Azərbaycanda bütün bölgələrdə tibbi xidmət üçün tələb oluna biləcək bir şərait mövcud deyildi. Tibbi xidməti yerinə yetirmək qabiliyyəti olan mütəxəssislər yox dərəcəsində idi. Vəba, taun, qarın yatalağı, vərəm, qızılca və malyariya kimi xəstəlikdən əhali arasında saysız-hesabsız insan həyatına son qoymağa səbəb olurdu. Səfalət və kasıblıq içərisində olan insanlar, hətta təbii fəlakətlərə düçar olurdular. Rayon və kəndləri su daşqınları viran, xaraba qoyardı. Azərbaycan belə bir vəziyyəti inqilabdan sonra da yaşamış, Böyük Vətən müharibəsindən sonra olan çətinliklər də hər kəsə məlum həqiqətdir. Azərbaycanda belə bir quruluş, ab-hava hökm sürürdü. Əsas Azərbaycanın inkişaf dövrü, mən deyərdim ki, ulu öndər respublikaya rəhbər təyin olunandan sonra başladı. Rayon mərkəzlərində və bölgələrində böyük abadlıq-quruculuq işlərinə başlanıldı. O dövrün tələblərinə uyğun bir şəkildə tibbi avadanlıqlarla rayon və şəhərlərdəki tibb müəssisələri təchiz edildi və təmir olundu. Tibb sahəsinə, xüsusilə, ditqqət yetirildi. İxtisaslı kadrların potensialının daha da yüksəlməsi üçün Rusiyanın müxtəlif şəhərlərinə tələbələr göndərildi. Təkcə bu tələbələrin təhsili ilə məhdudlaşmadı, eləcə də, həkimlər ixtisasartırma kurslarına göndərildi. Bir çox ölkələrdən respublikamıza ixtisaslı həkimlərin ezam olunması da Azərbaycanda mövcud olan bir sıra problemlərin qarşısını aldı. O dövr üçün çox böyük əhəmiyyət kəsb edən Ağdam və Əsgəran istiqamətində çoxmərtəbəli psixonervoloji bina inşa olundu. Ağdamın Şelli deyilən dağətəyi kəndində yeni çoxsaylı, mərtəbəli sanatoriya binası istifadəyə verildi. Bütün bu deyilənlərin hamısı Heydər Əliyevin Azərbaycana birinci katib təyin olunduğu dövrdə baş vermişdi. Mərkəzi nervoloji və uşaq xəstəxanaları üçün vərəmə qarşı mübarizə dispanserləri inşa etdirildi və müasir tipli texniki aparatlarla təmin olundu. Bu gün də müstəqillik dövrümüzdə İlham Əliyev cənablarının regionların sosial-iqtisadi inkişafının yüksəlməsi məqsədilə həyata keçirdiyi genişmiqyaslı layihələr Heydər Əliyev ənənələrinin davam etdirildiyini sübuta yetirir.

Azərbaycanın əməkdar artisti Baloğlan Əşrəfov:

- Xalqın tarixinə iz salan 15 iyun tarixi Azərbaycanın ictimai-siyasi, mədəni həyatında hadisəyə çevrildi. Bu zamana qədər son illərdə baş verən hadisələr, xalqı bütövlükdə, uçuruma sürükləyən məqamlar istər ölkə daxilində, istərsə də, onun xaricində sütunlarını zəiflətməyə başlamışdı. Heydər Əliyev belə zamanda xalqın təkidi və istəyi ilə hakimiyyətə gəldi və Ona etimad göstərənlərin ümidini tez bir zamanda doğrultdu. 15 iyun Azərbaycan xalqının Qurtuluş Günü Azərbaycanın dirçəldilməsinə və intibahına səbəb oldu. 1994-1995-ci illərdə dövlət çevrilişi cəhdinin qarşısının alınması ümummilli liderimizin dahi bir şəxsiyyət olduğunu bir daha təsdiqlədi. Mən tarixi proseslərdə iştirak edən şəxs kimi ölkəmizin keçirdiyi ağır, təlatümlü günlərdə Onun nə qədər böyük vətəndaşlıq mövqeyi göstərdiyinin şahidiyəm. 15 iyun tarixini nəyə görə Qurtuluş Günü kimi qeyd edirik? Azərbaycan xalqı parçalanmaq təhlükəsindən, öz dövlətçiliyini itirməkdən, onun gənclərini məhv edən müharibədən qurtuldu. Ona görə də, bizim bu günü qurtuluş və dönüş günü kimi adlandırmağa mənəvi haqqımız var. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı Azərbaycanın ictimai-siyasi, mədəni həyatında böyük dəyişiklik yaratdı. İnsanlar rahat nəfəs almağa, istirahətlərini təşkil etməyə lazımi şəraiti əldə etməyə nail oldular. Azərbaycan tarixinin dönüş nöqtəsi 1969-cu ildən başlanır. Azərbaycan həyatında baş verən proseslər Heydər Əliyevin hakimiyyətdə olduğu zamanda həllini tapdı. Ümummilli liderin milli mədəniyyətin, Azərbaycan elminin inkişafına diqqət ayırması respublikanın Avropa və dünya inteqrasiyasına daxil olması ilə nəticələndi. Sovet dövründə, eləcə də, müstəqillik illərində elmi, mədəni potensialdan istifadə dövlətin siyasətinin başlıca amilinə çevrildi. Dövrün tələblərini nəzərə alaraq, zəngin dəyərlərə malik olan xalqın intellektual potensialının üzə çıxarılması istiqamətində ardıcıl, məqsədyönlü fəaliyyət qısa zamanda nəticələrini vermiş oldu. İlk növbədə, onu qeyd edim ki, ali təhsil ocaqlarında neqativ hallar aradan qaldırıldı. 1970-ci ilə qədər sənəd verib instituta qəbul ola bilmədiyimiz halda, artıq vəziyyət tamamilə dəyişildi və savadı, biliyi olan abituriyentlər üçün lazımi şərait yaradıldı. Həmin illərdə ali təhsil ocaqlarında bir inqilab baş verdi. Bir sıra gənclər kimi mən də zamanın ab-havasının nəticəsi olaraq, Azərbaycan Dövlət Universitetinin filologiya fakültəsinə daxil oldum. O illərdə həm də musiqi ilə məşğul olurdum. Sənətkarlıq xüsusiyyətlərini üzə çıxartmaq üçün o illərdə bugünkü kimi böyük imkan, şərait mövcud deyildi ki, istədiyin televiziya kanalında çıxış edib, ifanı təqdim edəsən. Bu, çox böyük bir məsuliyyət tələb edirdi. Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi və gənclərə, sənətə xüsusi önəm verməsinin nəticəsində 1971-ci ildə mən Azərbaycan Televiziyasında çıxış etdim. O illərdə belə bir ənənə var idi ki, hər ilin yekunundan sonra məhsul bayramları keçirilirdi. Hər bir rayon özünün hesabatını verdikdən sonra bədii özfəaliyyət kollektivlərinin çıxışı olurdu. Masallı rayon mədəniyyət evinin solisti kimi çıxış etdiyim vaxt mənə qarşı böyük diqqət yarandı. Qismət elə gətirdi ki, 1974-cü ildə "İstedadlar axtarırıq" konsert-müsabiqəsinin qalibi oldum. Beləliklə, tez-tez televiziya ekranında, konsertlərdə çıxış etdim. 1982-ci ildə Azərbaycana 12-ci Keçici Qırmızı Bayraq veriləndə indiki Heydər Əliyev adına Sarayda konsert-müsabiqənin qalibi kimi dövlət tədbirinə dəvət olundum. Heydər Əliyevin şəxsən özünün, eləcə də, respublikanın çox böyük sənətkarlarının, SSRİ xalq artistlərinin, Azərbaycan xalq artistlərinin, eləcə də, əməkdar artistlərin iştirak etdiyi tədbirlərdə mən də təmsil olunurdum. Konsertdən sonra, həmişə olduğu kimi Heydər Əliyev səhnə arxasında sənətkarlarla görüşdü, o cümlədən də, bu xoşbəxtlik mənim də taleyimə yazıldı. O illərdə respublikada mövcud olan vəziyyət şəraitində çox böyük anşlaqla mənim də konsertlərim keçirilirdi. Çox təəssüf olsun ki, hər kəsə məlum olan hadisələrin başlanması, ölkə daxilindəki sabitliyin pozulması, bir çox sənətkarlar kimi mənim də yaradıcılığımdan yan keçmədi. Siyasi hadisələrin dəyişməsi, Azərbaycanda 20 Yanvar faciəsinin baş verməsi, daha sonrakı faciə, işğal ölkədə durğunluq və böhran yaratmışdır. Çox şükürlər olsun ki, bu vəziyyət çox da uzun sürmədi. 1993-cü il iyunun 15-i Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışı hər şeyi öz axarına saldı. Heydər Əliyevin 1993-cü ildə yenidən siyasi hakimiyyətə qayıdışından sonra Azərbaycanda mədəniyyət və incəsənətinin inkişafı ilə bağlı həyata keçirdiyi tədbirlərin şahidiyəm. 1994-cü ildən başlayaraq həyata keçirilən islahatlar Azərbaycanın dünya iqtisadi sisteminə inteqrasiyasında həlledici rol oynadı. 15 iyun 1993-cü il tarixinə qədər Azərbaycan çox böyük problemlərlə qarşılaşdığından, mədəniyyət müəssisələri artıq dağıdılmağa başlamışdı. Bir çox sahələrin mütəxəssisləri kimi mədəniyyət işçilərinin də vəziyyəti kəskin hal almışdı. Acınacaqlı vəziyyətə düşmüş mədəniyyət müəssisələri yenidən qurulmağa, bərpa və təmir edilməyə başladı. Bu sahədə ümummilli liderin imzaladığı çoxsaylı sərəncamlar əsaslı dəyişikliklərlə nəticələndi. Bütün bunların hər biri Azərbaycanın inkişafına, eləcə də, gənc nəslin intellektual səviyyəsinin yüksəlməsinə təkan verdi. Eləcə də, regionlarda böyük işlər görüldü. Mövcud mədəniyyət müəssisələri təmir edildi, əhaliyə göstərilən mədəni xidmət yüksəldildi. Sənətkarlara, mədəniyyət və incəsənət xadimlərinə diqqət yönəldi və bir sıra şəxslərə əməkdar və xalq artistləri adları verildi. Bu sırada mənim də ismim vardır. Heydər Əliyev hakimiyyətə qayıtması yenidən yaradıcılığımda yaşıl işığın yanmasına gətirib çıxardı. Mövcud bataqlıqdan sonra televiziya kanallarında, konsert salonlarında tamaşaçılara xidmət etməyə başladım. Tamaşaçı auditoriyamın da sayı get-gedə artmağa başladı.

Xarici dövlətlərdə tez-tez qastrol səfərlərində oluram. Orada yaşayan azərbaycanlılarla görüşlərim də olur. Mən onlara əvvəllər deyirdim ki, siz vaxt gələcək Azərbaycandan uzaqlaşdığınıza görə, peşmançılıq çəkəcəksiniz. Çünki Azərbaycan çox böyük inkişaf yolundadır. Bu, belə də oldu. Bu gün Azərbaycan sivil inkişaf etmiş ölkələr sırasındadır. Azərbaycanda vəzifəsindən və peşəsindən asılı olmayaraq, hər bir kəsə geniş imkanlar yaradılıb. O cümlədən də, musiqi xadimlərinə. Azərbaycan efir məkanı hər zaman onların üzünə açıqdır. Azərbaycanın gənc ifaçılarına da geniş meydan verilmişdir. YUNESKO və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevanın Azərbaycan musiqi sənəti sahəsində göstərdiyi xidməti qeyd etmək vacibdir. Onun təşübbüsü və layihəsi əsasında muğam müsabiqəsinin keçirilməsi gənc ifaçılara böyük bir stimul verdi. Bütün bu qayğı və diqqətin nəticəsi olaraq çağdaş dövrümüzdə hər bir sənətkar geniş intellektual səviyyəyə malik olmalıdır. Azərbaycanı təmsil edən sənətkarlar dünya miqyasında ölkə ilə bağlı təsəvvür yaratmaq intellektinə malik olmalıdırlar. Heydər Əliyev hakimiyyəti dövründə olduğu kimi, bu gün də İlham Əliyev cənablarının yürütdüyü siyasət nəticəsində Azərbaycan musiqi sənəti inkişafdadır.

NƏZAKƏT ƏLƏDDİNQIZI

Səs.- 2010.- 12 iyun.- S. 12.