Azərbaycan kinofilmlərinə şöhrət qazandıran rejissor

Bu gün Azərbaycan kino sənətinə möhrünü vuran tanınmış rejissor Rasim Ocaqovun doğum günüdür. Qısa tərcümeyi-halında göstərilir ki, o, 1951-1956-cı illərdə Moskvada ÜDKİ-nin kinooperatorluq fakültəsində təhsil alıb. Daha sonra M.A.Əliyev adına ADİİ-nin rejissorluq fakültəsini bitirib. 1956-cı ildən “Azərbaycanfilm” kinostudiyasında quruluşçu-operator, 1973-cü ildən quruluşçu-rejissor işləyib. Azərbaycanın və SSRİ-nin dövlət mükafatları laureatı, respublikanın xalq artisti olub.

İnstitutu bitirəndə R.Ocaqov kinooperator olmaq istəyirdi. 50-ci illərdə Azərbaycan kinosunda artıq yeni operator nəsli yetişmişdi. Muxtar Dadaşov, Teyyub Axundov, Xan Babayev, Əlisəttar Atakişiyev və başqaları kinomuzda operator kimi fəaliyyət göstərirdilər. 50-ci illərin sonlarından başlayaraq kinomuzda, həqiqətən, güclü bir canlanma var idi. Yeni nəfəs, yeni mövzular gəlirdi kinoya. Və belə bir vaxtda Rasim Ocaqov Bakı kinostudiyasında ilk çəkilişlərinə başladı. 1957-ci ildə ilk dəfə operator kimi “Bir məhəlləli iki oğlan” filmində işlədi. Filmdə baş operator Marqarita Pilixina idi. Görkəmli kinorejissor Əjdər İbrahimovun bu kino əsərini Bakı kinostudiyasında çəksə də, M. Qorki adına Studiya da filmin şərikli istehsalçısı idi. O, kinokameranın dilini öyrənmişdi, işıq-kölgə münasibətləri, müxtəlif planların ardıcıl qurulması artıq operator kimi onun üçün problem deyildi. Ətrafındakılar bu gənc operatorun gələcək taleyindən də narahat deyildirlər. Çünki Rasim Ocaqov elə ilk çəkilişlərdə özünü təsdiq etmişdi və sevib-seçdiyi sənətin çətinliklərini yaxşı başa düşürdü. R.Ocaqovun operator kimi çəkdiyi filmlərdə kadrlar süjetin ümumi axarına elə uyğunlaşdırılırdı ki, tamaşaçı çox vaxt bu kadrların təsirindən çıxa bilmir, filmin sonuna kimi eyni həvəslə tamaşa edirdi.

“Onun böyük ürəyi” filmi isə R.Ocaqovun ilk sərbəst işi idi. Yenə də rejissor Əjdər İbrahimov onu öz filminə gətirmişdi. 1958-ci ildə Bakı kinostudiyasında lentə alınmış bu filmdə R.Ocaqov həm də özünü psixoloji anların ustası kimi təsdiq etdi. Bu film Sumqayıt metallurqlarının həyatına həsr olunmuşdu. Ancaq hiss edirsən ki, bu ağır peşə adamlarının ekran həyatı operatorun kamerası ilə romantik və cəzbedici bir formaya salınmışdır. İnsanların od püskürən soba qarşısındakı gərgin anlarını, bəzən romantik məqamlarda geniş və orta planlardakı vəziyyətlər elə ustalıqla yaradılmışdır ki, tamaşaçı həqiqətən onun yaradıcılarının istedadına heyran qalır.

R.Ocaqov kinoya heç vaxt artıq detal gətirməyib. O, bəzən heç rejissorla məsləhətləşmədən çəkilişləri aparır, sonradan bu kadrlara birgə tamaşa edəndə, rejissorlar onun işinə qibtə edərdilər. “Əsil dost”, “Bizim küçə”, “Mən rəqs edəcəyəm”, “Sən niyə susursan?” və “Skripkanın sərgüzəşti” filmlərində R.Ocaqov Azərbaycan kinosunda operatorluq sənətinin ən layiqli nümunələrini yaratdı. Azərbaycan kinosunda filmlərlə bağlı bəzən qalmaqallı hadisələr olub. Elə “Gəncəbasarlı qisasçı” filmi də belə hadisələrlə üzləşib. Filmi başqa bir rejissora həvalə etmişdilər. Bu, o vaxtlar idi ki, R.Ocaqov da kinostudiyaya müəyyən sifarişlər verib, rejissor kimi film çəkmək istədiyini bildirmişdi. Və günlərin birində studiyanın rəhbərliyi Rasim Ocaqova yarımçıq qalmış “Gəncəbasarlı qisasçı” filmini davam etdirməyi həvalə etdi. 1975-ci ildə R.Ocaqov ilk dəfə rejissor kimi film çəkməli oldu. Bu tarixi-qəhrəmanlıq janrında çəkiləcək filmə o, yenidən başladı. Qəhrəmanların ifaçılarını dəyişdi, ssenariyə əməlli-başlı əl gəzdirdi. Qatır Məmmədin obrazını isə görkəmli aktyor Şahmar Ələkbərova tapşırır. Film ekranlara çıxanda isə müəyyən iradlar deyilsə də, bütövlükdə, filmin uğurlu olduğu mətbuatda geniş qeyd edildi.

Xalq artisti R.Ocaqov rejissor kimi Azərbaycan kinosunun bədii salnaməsini yaradıb. Onun filmlərinin üstünlüyü ondadır ki, rejissor üçün mövzu məhdudiyyəti yoxdur. Tarixi filmdə də, psixoloji dram janrında da eyni ciddiyyətlə işləyir. “Tütək səsi” filminin uğurları barədə, yəqin ki, geniş danışmağa ehtiyac yoxdur. Bu film müharibə haqqında təsəvvürlərimizə aydınlıq gətirdi. İsa Hüseynov özünün “Saz” və “Tütək səsi” povestləri əsasında yazdığı ssenari rejissor üçün çox zəngin material vermişdi. Dahi rejissor seçim qarşısında qalmamışdı. Detallar öz yerində, hadisələr kino dilinə yaxın olduğundan rejissora yalnız filmin quruluşunu vermək qalırdı. Rasim Ocaqovun “Tütək səsi” filmi əsl mənada kinomuzun şedevrlərindən birinə çevrildi. “Tütək səsi” öz orijinal səhnələri, çəkiliş manerası, mövzunun bədii həlli baxımından kinomuza xeyli yeniliklər gətirdi. Bu film ekranlara çıxanda kinoteatrlarımızda növbələr düzülmüşdü. Yusif Vəliyevin, Məmmədrza Şeyxzamanovun yaratdığı qəhrəmanlar filmə xüsusi bir ovqat bəxş etmişdi. Xüsusilə, Qılınc Qurbanın ifaçısı olan Yusif Vəliyevin bənzərsiz oyunu onu kinomuzun çox yaddaqalan obrazlarından birinə çevirmişdi. Cəbhədə vuruşan oğlunun yolunu həsrətlə gözləyən İsfəndiyar kişi, sazda “Ruhani”ni dilləndirdikcə tamaşaçı bir anlığa müharibənin dəhşətlərini içərisindən keçirir. Bu duyğuları tamaşaçıda yaşadan və bizləri həmişə düşünməyə, şərə qarşı mübarizə aparmağa səsləyən, rejissor R.Ocaqov sonrakı filmlərində də bu dövrümüz üçün vacib ideyaları təlqin etmişdir.

R.Ocaqovun yaradıcılığına daxil olan “Ad günü”, “Bağlı qapı”, “Özgə ömür”, “Park”, “Ölsəm bağışla”, “Həm ziyarət, həm ticarət” və başqa filmləri də qeyd etməliyik. “Təhminə”, “Otel otağı” kimi son filmlərində də rejissor ciddi mövzulara toxunub, yenə də insanın ətraf aləmə münasibəti mövzusunda söhbət açıb. Ancaq Rasim Ocaqov hansı mövzuda film çəkir-çəksin, heç şübhəsiz ki, o aktualdır, bizi düşündürən, xalqımızı narahat edən məsələlərdən danışıb.

Zümrüd

Səs.- 2011.- 22 noyabr.- S. 14