"Elektron Hökumət" zamanın tələbidir

Hazırda Azərbaycan sosial-iqtisadi cəhətdən sürətlə inkişaf edən, iqtisadiyatın bütün sferalarında, o cümlədən, informasiya-kommunikasiya texnologiyalarının (İKT) inkişafı sahəsində ciddi nailiyyətlər əldə edən ölkələrdən sayılır. Bu istiqamətdə görülən məqsədyönlü işlər, qabaqcıl ölkələrlə yaradılan sıx, fəal əməkdaşlıq artıq öz bəhrəsini verir. Belə ki, bu gün Azərbaycan ən yeni, müasir, modern texnologiyaların uğurla tətbiq edildiyi bir məkana çevrilib. Ölkəmiz heç də bu texnologiyaları sadəcə tətbiq etməklə kifayətlənmir, əksinə, elmi-texniki tərəqqinin parlaq təzahürü kimi özünü göstərən innovativ vasitələri, ən yeni texnologiyaları dərnidən mənimsməyə, təkmilləşdirməyə, yeni keyfiyyət səviyyəsi əldə etməklə daha səmərəli istifadə etməyə çalışır.

Elektronlaşma səmərəllik əmsalını artıracaq

Dövlətin və cəmiyyətin geniş informasiya resurslarının mərkəzləşdirilməsini, elektronlaşdırılmasını, daha səmərəli idarə olunmasını, hər bir hüquqi və fiziki şəxs üçün əlçatan olmasını nəzərdə tutan "Elektron hökumət" layihəsinin sistemli şəkildə hazırlanması və tətbiqi bunun əyani nümunəsidir. Müvafiq texnologiyaların əsas istehsalçısı və daşıyıcısı olan ölkələrlə faydalı əməkdaşlıq, maddi və intellektual kapitalın geniş şəkildə cəlb olunması, elmi-texniki ideyaların mübadiləsi sayəsində toplanılan təcrübənin tətbiqi ölkəmizdə müvafiq layihəni müvəffəqiyyətlə gerçəkləşdirməyə imkan verir. Bununla bağlı dövlət səviyyəsində aparılan ardıcıl, məqsədyönlü siyasət nəticəsində "Elektron hökumət" adlanan yeni bir qurum yaradılıb və artıq bir neçə aydır ki, uğurla fəaliyyət göstərir, öz fəaliyyətini səmərəli şəkildə genişləndirir. Belə bir qurumun yaradılmasında əsas məqsədlərdən biri də dövlət qulluqçusu və adi vətəndaş arasında olan "məsafəni" azaltmaqdan ibarətdir.

Azərbaycanda müvafiq layihənin hazırlanmasına hələ 2004-cü ildən start verilib. Belə ki, həmin ildən başlayaraq ölkədə "Elektron Azərbaycan"ın qurulması istiqamətində konkret addımların atılmasına başlanılıb və çox qısa zaman kəsiyində ciddi irəliləyişlər, əhəmiyyətli nailiyyətlər əldə edilib. Əldə edilən müvəffəqiyyətli nəticələr Prezident İlham Əliyev tərəfindən "Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2010-2012-ci illər üçün Dövlət Proqramının (Elektron Azərbaycan)" birinci mərhələsi təsdiq olunması ilə daha da möhkəmlənib və müvafiq proqrama əsasən həyata keçirilən tədbirlər nəticəsində ölkədə qabaqcıl texnologiyalara əsaslanan telekommunikasiya infrastrukturu artıq müasir dövrün tələblərinə cavab verir. Sözügedən sistemin şəffaflığını təmin etmək məqsədilə dövlət başçısı tərəfindən bir sıra digər fərman və sərəncamlar imzalanıb, bununla da layihənin hüquqi bazası bir qədər də möhkəmləndirilib. Layihənin birinci mərhələsində, ilkin olaraq, yaradılacaq sistem üçün qəbul edilmiş qanun və qanunvericilik aktları öyrənilib və ayrı-ayrı təşkilatlar tərəfindən vətəndaşlara təqdim olunan müxtəlif elektron xidmətlərin, vətəndaşlarla dövlət strukturları arasındakı münasibətlərin və s. analizi həyata keçirilb. Həmin təhlil nəticəsində də layihənin planı tutularaq yaradılacaq sistemin ümumi strukturu işlənib hazırlanıb. Müvafiq struktura uyğun olaraq, sistemin adı: "Elektron Hökumət Dövlət İnformasiya Sistemi" (EHDİS) kimi müəyyənləşdirilib və texniki cəhətdən həmin sistemi yaradıb quraşdırmaq üçün iştirakçı təşkilatlar kimi BEST Solitions, ACTORS IT, Cybernetica və SayberNet seçilib.

Dövlət və cəmiyyət səviyyəsində elektron xidmətin keyfiyyəti daha da yüksələcək

23 may 2011-ci il tarixdə "Dövlət orqanlarının elektron xidmətlər göstərməsinin təşkili sahəsində bəzi tədbirlər haqqında" Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Fərmanı və həmin Fərmanın icrasından irəli gələn tələblər əsasında ilkin mərhələdə Elektron Hökumət Dövlət İnformasiya Sisteminə qoşulacaq bəzi təşkilatlarla şəbəkədaxili fiziki əlaqə yaradılaraq, onlar tərəfdən vətəndaşlara göstəriləcək elektron xidmətlər üçün servis proqramları hazırlanıb. Üçüncü, sonuncu mərhələdə isə artıq EHDİS-in istismarı prosesinə başlanılıb, 25 aprel 2012-ci il tarixdə "Elektron hökumət"in istismarının birinci fazası istifadə üçün açıq elan edilib. Qeyd etmək lazımdır ki, bu, müvafiq layihənin gerçəkləşdirilməsinin ilkin mərhələsidir. Növbəti mərhələdə layihənin daha da genişləndirilməsi, bütün mühüm dövlət və cəmiyyət strukturlarını əhatə etməsi, müvafiq sistemin tətbiqinin təkmilləşdirilməsi və optimallaşdırılması nəzərdə tutulur.

Azərbaycanda "Elektron hökumət" quruculuğu istiqamətində işlər intensivləşdikcə müxtəlif dövlət qurumları tərəfindən əhaliyə təklif olunan elektron xidmətlərin çeşidi də artır. Dövlət strukturları haqqında müvafiq məlumatların açıq şəbəkədə yerləşdirilməsi hər bir vətəndaşa istənilən nazirlik, komitə, mənzil-təsərrüfat idarəsi, səhiyyə, təhsil müəssisələri və s. qurumlara müraciət etmənin qaydalarını rahat bir şəkildə əldə etmək və bu təşkilatlara birbaşa elektron rabitəsi vasitəsilə müraciət imkanı yaradır. "Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən konkret sahələr üzrə elektron xidmətlər Qaydaları"nın və "Elektron xidmət növlərinin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında" Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2011-ci il 24 noyabr tarixli 191 nömrəli Qərarı əsasında hal-hazırda EHDİS-ə 31 qurum "Partnyorlar" kimi, fiziki olaraq qoşulub. Bundan əlavə "Dövlət qulluqçuları" portalında 26 qurumun 133 xidməti, vətəndaşlar üçün nəzərdə tutulan portalda isə 26 qurumun 129 xidməti yerləşdirilib. Bu dövlət qurumları içərisində Rabitə və İnformasiya Texnologiyaları Nazirliyini, Vergilər Nazirliyini, Dövlət Gömrük Komitəsini, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiəsi Nazirliyini, Daxili İşlər Nazirliyini, AR Prezidenti yanında Dövlət Qulluğu Məsələləri üzrə Komissiyanı, Ədliyyə Nazirliyini, Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyini, Əmlak Məsələləri Dövlət Komitəsini, İqtisadi İnkişaf Nazirliyni, Kənd Təsərrüfatı Nazirliyini, Müdafiə Sənayesi Nazirliyini, Səhiyyə Nazirliyini, Sənaye və Energetika Nazirliyini, "Azərsu" ASC-ni və başqalarını qeyd etmək mümkündür. Bununla yanaşı, yeni qurumların EHDİS-ə qoşulma prosesi də davam etdirilir.

"Elektron hökumət" informasiya cəmiyyətinin əsas atributlarındandır

Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin "Mərkəzi icra hakimiyyəti orqanları tərəfindən konkret sahələr üzrə elektron xidmətlər göstərilməsi Qaydaları"nın və "Elektron xidmət növlərinin Siyahısı"nın təsdiq edilməsi haqqında 191 saylı 24.11.2011-ci il tarixli Qərarının icrası ilə əlaqədar olaraq "Elektron Xidmətlər Reyestri" layihəsi də hazırlanıb və artıq tətbiqedilmə mərhələsindədir. Layihənin əsas məqsədi müxtəlif dövlət orqanlarının elektron xidmətlərinin vahid reyestrinin yaradılmasından ibarətdir. Burada "Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin və mərkəzi icra hakimiyyəti orqanlarının hazırladıqları normativ hüquqi aktların layihələrinin "Elektron hökumət" portalında yerləşdirilməsi Qaydaları"nın təsdiq edilməsi barədə Nazirlər Kabinetinin 25 iyun 2012-ci il tarixli 142 nömrəli Qərarının icrası ilə bağlı portalda xüsusi bir bölmə "Normativ hüquqi aktlar" bölməsi yaradılıb. Hazırlanan bölmənin əsas məqsədi layihələrin razılaşdırılmağa göndərildiyi andan ictimai və ya peşəkar müzakirəyə çıxarılmasından ibarətdir. Aydındır ki, bu vətəndaşlara, eləcə də, müxtəlif dövlət və cəmiyyət strukturlarına çoxsaylı normativ-hüquqi aktları daha asan şəkildə əldə etmək imkanı verir və onlardan səmərəli şəkildə istifadə etməyə əlverişli zəmin yaradır.

Hazırda elektron xidmətlərin göstərilməsi üzrə işlər dövlət başçısının, eyni zamanda, geniş ictimaiyyətin diqqət mərkəzindədir. Bu, heç də təsadüfi deyil. Belə ki, dövr, zaman, şərait dəyişdikcə ortaya yeni, əvvəlkindən tamam tələblər çıxır. Bu mənada, XXI əsr çox tez-tez kompüter əsri kimi də dəyərləndirilir. "Elektron hökumət"ə keçid həm də informasiya cəmiyyətinin əsas atributlarından birinin reallaşması kimi özünü göstərir. Dünya İqtisadi Forumunun (DİF) açıqlamasına görə, indi Azərbaycan elektron xidmətlər sahəsində qonşu ölkələrdən irəlidə gedir. Forumun ənənəvi "Qlobal Rəqabət Qabiliyyəti İndeksi"nə (2012-2013) görə, Azərbaycan bu sahədə dünyanın 140 ölkəsi arasında 46-cı yeri tutub, ötən ilə nisbətən isə 9 pillə irəliləyib. Burada İKT-nin effektli tətbiqi və "Elektron hökumət"in yaradılması istiqamətində əldə edilən uğurlar da öz sözünü deyir. Beləliklə, "Elektron hökumət"in yaradılması və genişləndirilməsi dövlət-cəmiyyət münasibətlərində əsaslı keyfiyyət dəyişikliklərini şərtləndirir, qarşılıqlı məsuliyyəti artırır, mütərəqqi inkişafı stimullaşdırır.

Naib NİFTƏLİYEV

Səs.- 2012.- 25 sentyabr.- S. 6.