Azərbaycan multukultural dövlətdir

Geosiyasi baxımdan minilliklər boyu Böyük İpək Yolu üzərində Şərq ilə Qərbin qovşağında yerləşən Azərbaycanın ərazisində müxtəlif sivilizasiyalar qaynayıb-qarışıb, müxtəlif dinlərin nümayəndələri yaşayıb. Öz kökünə və ənənələrinə sadiq olan Azərbaycan başqa xalqların da dilinə, mədəniyyətinə böyük həssaslıqla, hörmətlə, qayğıkeşliklə yanaşıb və bu gün də bu ənənə davam etməkdədir. Azərbaycan Prezidentinin Sərəncamı ilə 2016-cı ilin "Multikulturalizm ili" elan edilməsi ölkəmizdə multikulturalizmin dövlət siyasəti olduğunun daha bir göstəricisidir.

Bakı Slavyan Universitetinin rektoru, filologiya elmləri doktoru, professor Asif Hacıyevlə həmsöhbət olduğumuz zamanda ölkəmizin sülh, əmin-amanlıq, təhlükəsizlik şəraitində inkişaf dövrünü yaşamaqla yanaşı, mövcud olan dinlərarası, millətlərarası münasibətlərdə belə, dünya üçün örnək, tolerantlıq və dözümlülük ənənələri ilə zəngin olan dövlətə çevrildiyinə nəzər saldıq.

- Asif müəllim, bildiyimiz kimi, BSU ölkəmizdə yeganə ali təhsil müəssisədir ki, burada müxtəlif xalqların dili, ədəbiyyatı, mədəniyyəti, tarixi tədris olunur. Bu, Ulu Öndər Heydər Əliyevin uzaqgörən, müdrik siyasəti idi ki, belə bir təhsil ocağının yaradılması ilə bağlı Sərəncam imzalamışdı.

- Bəli, həqiqətən də, belədir. Bildiyiniz kimi, Azərbaycan xalqının Ümummilli Lideri Heydər Əliyevin 13 iyun 2000-ci il tarixli Fərmanı ilə Bakı Slavyan Universiteti M.F.Axundov adına APRDƏİ-nin bazasında yaradıldı. Bu Sərəncamı imzalayarkən Ulu Öndər ölkəmizin gələcək inkişafını, prespektivlərini, genişlənən xarici əlaqələrini, eləcə də gələcəkdə ölkəmizə lazım olacaq yeni ixtisaslar üzrə kadrlara olan tələbatı nəzərə alaraq çox müdrikcəsinə qərar vermişdi. Mən bu universitetdə keçirilən bütün islahatların canlı şahidi kimi, deyə bilərəm ki, həmin zamandan universitetdə yeni ixtisaslar açıldı, Şərqi və Qərbi Avropa üzrə mütəxəssis hazırlığına başlanıldı, struktur dəyişiklikləri aparıldı. Sərəncama uyğun olaraq kadr potensialı yeniləndi. Universitetimizdə o dövrdən başlayaraq, artan templə Türkiyə, Rusiya, Ukrayna, Polşa, Bolqarıstan, Çexiya və Yunanıstan üzrə geniş profilli regionşünaslar hazırlanır. Bir qədər sonra isə Qərbi Avropa dilləri ingilis, fransız və alman dilləri üzrə də mütəxəssislər hazırlamağa başladıq. Slavyanşünaslıq üzrə kadr hazırlığında iki istiqamət nəzərdə tutulurdu. Həm ölkəşünaslıq, yəni həmin ölkələrin iqtisadiyyatını, coğrafiyasını, ictimai-siyasi sistemini və mədəniyyətini dərindən bilən - bolqarşünas, çexşünas və s. yüksək hazırlıqlı mütəxəssislərin yetişdirilməsi, həm də həmin dillər üzrə tərcümə fakültəsində peşəkar tərcüməçilər hazırlanır. Bundan əlavə, burada sovet dövründə yalnız rus dili müəllimləri hazırlanırdısa, hazırda rus filologiyası üzrə rus dili və ədəbiyyatı müəllimləri, həm də rus dilindən tərcüməçilik sahəsində kadrlar hazırlanır. Bu deyilənlərdən əlavə universitetdə beynəlxalq münasibətlər, jurnalistika və onlarla ixtisas üzrə kadr hazırlığına başlanıldı, bir çox mərkəzlər Ukrayna Tədris-Mədəniyyət Mərkəzi, Rusiya Tədris-Mədəniyyət Mərkəzi, Müasir Yunan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi, Bolqar Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi, Çex Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi və s. açıldı və son dövrdə də bu ənənə uğurla davam etdirilir. Universitetin əhəmiyyət kəsb edən bir layihəsi də var ki, bu, xarici ölkələrdə azərbaycanşünaslığın təbliği ilə bağlı tərəfdaş universitetlərdə Azərbaycan dili və mədəniyyət mərkəzlərinin yaradılmasıdır. Bu baxımdan, Moskva Dövlət Linqvistik Universitetin Azərbaycan Dili və Mədəniyyəti Mərkəzi, Poltava İqtisadiyyat və Ticarət Universitetin Azərbaycan Tədris - Mədəniyyət Mərkəzi, Kiyev Milli Linqvistik Universitetinin Heydər Əliyev adına Azərbaycan dili və Mədəniyyəti Mərkəzi və başqa mərkəzlər fəaliyyətdədir. Biz başqa ölkələrin və xalqların dili, ədəbiyyatını, tarixini tədris, təbliğ edib, öyrənməklə yanaşı, Azərbaycan dilinin, mədəniyyətinin də başqa ölkələrdə təbliğ və tədrisinə nail olmağa çalışırıq. Universitet tərəfindən ezam olunmuş mütəxəssislər yerli vətəndaşlara Azərbaycan dili və ədəbiyyatını həm bakalavr, həm də magistr səviyyəsində tədris edirlər. Bu gənclər Azərbaycan dilini, mədəniyyətini, tarixini, ədəbiyyatını mənimsəmiş ali təhsilli mütəxəssis kimi Azərbaycanın dostlarına çevrilirlər. Onu da vurğulayım ki, BSU-da yeni ixtisaslar da açılıb. "Təhsildə sosial - psixoloji xidmət" ixtisası, yeni ildən isə Serbiya və Makedoniya dillərinin də tədrisinə başlamaq nəzərdə tutulub.

- Asif müəllim, heç şübhəsiz ki, qeyd olunan bu nailliyyətlərin əldə edilməsi və beynəlxalq əlaqələrin artması genişlənməsi ölkəmizdəki mövcud durumla sıx bağlıdır.

- Tamamilə doğrudur. Bir faktı qeyd edim ki, müxtəlif ölkələrdə Rusiya, Qırğızıstan, Rusiya-tacik və s. slavyan univesitetləri var, ancaq o universitetlər daha çox Rusiya tərəfindən maliyyələşdirilir. Slavistika geniş fəaliyyət göstərir. BSU dövlət tərəfindən maliyyələşdirilir və yeganə ali təhsil müəssisəsidir ki, slavistika burada geniş şəkildə tədris olunur. Son illər ərzində bu ali təhsil ocağı slavistika və slavyan mədəniyyəti mərkəzinə çevrilib. Bu gün BSU unikal təhsil və mədəniyyət mərkəzi kimi slavyan xalqlarının mənəvi dəyərlərini tədqiq edir. Burada rus və digər slavyan dilləri və ədəbiyyatı üzrə ciddi tədqiqatlar həyata keçirilir, təkcə respublikamız üçün deyil, həm də bir çox Şərq ölkələri üçün yüksək keyfiyyətli mütəxəssislər hazırlanır. Biz daim Ulu Öndər Heydər Əliyevlə keçirilən görüşü xatırlayırıq. Rusiya Federasiyasının prezidenti V.V.Putinə BSU-nun "Fəxri doktoru" diplomunun təqdimatı mərasimində Ulu Öndər Heydər Əliyevin universitet kollektivinin fəaliyyətini yüksək qiymətləndirərək, professor-müəllim heyətini "millətimizin qaymağı" adlandırması, eyni zamanda, universitetin gələcəyinə böyük ümid bəsləməsi fikrini ifadə etməsi bizə həm ruh verir, həm də məsuliyyətimizi daha da artırır. Ümummilli Lider Heydər Əliyevin siyasi kursunu uğurla davam etdirən Prezident Cənab İlham Əliyevin azərbaycanşünaslığın inkişafı, ölkəmizin qazandığı nailiyyətlərin beynəlxalq aləmdə nümayiş etdirilməsi istiqamətində BSU-nun xidmətlərini yüksək qiymətləndirərək, tədris prosessinin keyfiyyətinin yaxşılaşdırılması və maddi-texniki bazasının möhkəmləndirilməsi və s. məqsədi ilə imzaladığı Sərəncamı bu ali təhsil müəssisəsinə olan daha bir diqqət idi. Gerçəklikdir ki, əgər əvvəllər universitet başqa ölkələrlə əməkdaşlıq üçün tərəfdaşlar axtarırdısa, artıq bu gün tam əksidir. Son illərdə Azərbaycanın yüksələn inkişafı, iqtisadi-mənəvi nüfuzunun artması, regionun aparıcı dövlətinə çevrilməsi, eləcə də dünyada artan nüfuzunun nəticəsidir ki, bu gün bizimlə əməkdaşlığa artıq maraq böyükdür. Bizimlə tərəfdaşlığa maraqlı olan Makedoniya, Polşa və digər ölkələrdən aldığımız təkliflər fikirlərimizi əsaslandırır. Artıq Azərbaycan cəlbedici ölkəyə çevrilib. Onların bizə bu dərəcədə olan marağı təbii ki, universitetə deyil, Azərbaycana olan maraqdır. Bizim universitetin profili elədir ki, bir vəsilə olub xarici ölkələrə gedib, yaxud onları dəvət edib ölkəmiz haqqında olan məlumatları, Azərbaycanın təbliği və tədrisini reallaşdırırıq.

- Bildiyimiz kimi, Azərbaycan artıq bütün dünyada multikultural bir ölkə olaraq tanınır. Ölkəmizdə hər il keçirilən beynəlxalq humanitar forumlar, mədəniyyətlərarası, sivilizasiyalararası dialoqa dair görüşlər və s. buna sübutdur. Bu istiqamətdə aparılan dövlət siyasətinin davamı olaraq ölkə başçısının məlum Sərəncamı ilə 2016-cı il "Multikulturalizm ili" elan olundu.

- Mən Azərbaycan Prezidenti Cənab İlham Əliyevin bu Sərəncamını tarixi hadisə hesab edirəm. Bu, bizim ölkəmizdə mövcud olan ənənələrin, son illərdə gedən müsbət proseslərin nəticəsidir və onların yeni bir mərhələyə qalxmasına təkan verəcək Sənəddir. Bu, təkcə ölkə daxilində deyil, beynəlxalq miqyasda əhəmiyyət kəsb edən Sənəddir. Müasir dövrümüzdə dünyada gedən çox açınacaqlı və faciəli prosesləri izləyərkən görürük ki, Azərbaycan, həqiqətən də, multikultural bir dövlətdir. Müasir dünyada münaqişələrin, gərginlik ocaqlarının artdığı zamanda ölkəmiz dünya xalqlarına tolerant, multikultural dövlət olaraq numunəyə çevrilib. Cənab Prezident Sərəncamda vurğuladığı kimi, Azərbaycanda multikulturalizm həyat tərzidir və bunun alternativi yoxdur. Multikulturalizm müxtəlif xalqların dini-milli huquqlarının, dilinin, dininin qorunması və birgə dinc yanaşı yaşamasıdır. Demokratiyanın da əsas əlaməti hər bir insanın milli, dini və insani hüquqlarının qorunmasıdır. Əsrlər boyu Azərbaycanda yaşayan müxtəlif etnosun nümayəndələri sülh və həmrəylik şəraitində yaşayır və fəaliyyət göstərirlər. Heç bir zaman dini və etnik ədavət, etnik azlıqlarla münasibətdə ayrı-seçkilik faktları qeydə alınmayıb. Azərbaycan dövləti hər bir xalqın nümayəndəsinə eyni dərəcədə qayğı göstərir.

- Asif müəllim, maraqlıdır, Azərbaycan multikulturalizm modeli, İsveçrə, Kanada, Amerika və başqa ölkələrin modellərindən nə ilə fərqlənir?

- Bu reallıqdır ki, bir çox ölkələrdə multikulturalizm modelləri mövcuddur. Amerikada multikulturalizm deyil, qaynar qazan modeli var ki, burada müxtəlif xalqlar əriyir. Kanadada, Avstraliyada, Avropada da belə modellər var, amma gerçəkliklər deməyə əsas verir ki, bu modellər, əslində, baş tutmadı. Həmin ölkələrdə həm dini, həm də irqi zəmində konfliktlər törəyir və qarşısıalınmaz şəkildə davam edir. Azərbaycandakı fərqi izah etmək üçün, iki mühüm cəhətə diqqəti çəkmək istərdim. Birincisi, Cənab Prezidentin bildirdiyi kimi, tarixən Azərbaycan xalqı belə formalaşıb. Əslində, biz tarixə baxsaq görərik ki, Azərbaycan xalqı təfərindən başqa xalqlara qarşı dini və milli baxımdan heç bir konflikt törədilməyib. İkincisi isə budur ki, Cənab İlham Əliyev multikultralizmi dövlət siyasətinin prioritet sahələrindən birinə çevirib. Dövlət bəyanatlarında, gerçək həyatımızda bütün dünya buna şahiddir. Ölkəmizə gələn qonaqlar xalqların dinc, əmin-amanlıq şəraitində yaşadığının şahidi olurlar. Həm cəmiyyətin həyat tərzi, həm ənənəsi, həm də dövlət siyasəti öz uğurlu nəticəsini verir. Başqa ölkələrdə xalqlar dini atributlarını gizlədirlər. Bizdə dini zəmində heç bir qarşıdurma baş vermir. Bizim də, universitetin də bu sahədə çoxsaylı fəaliyyəti var. Bizim universitetdə bir çox yerli xalqların dili və mədəniyyəti öyrənilir. Universitetdə Ukrayna Bazar Günü Mərkəzi fəaliyyətdədir. Azərbaycanda yaşayan yerli Ukrayna xalqının nümayəndələri buraya gələrək öz xalqlarının mədəniyyətini, dilini uşaqlara, məktəblilərə öyrədirlər. Eyni zamanda, Polyak Bazar Məktəbi də fəaliyyətdədir. Bütün bunlarla yanaşı, yunan, rus icması ilə də sıx əlaqələrimiz var. Universitetin tələbələri yerli xalqların mədəniyyətini öyrənirlər. Bizim tələbələrin İvanovkada yaşayan rusların folklor nümunələrinin toplanılması nəticəsində "Azərbaycanın rus folkloru" adlı kitab nəşr olundu. 200 il Azərbaycanda yaşayan xalqın folklor nümunələrini qonaqlara göstərəndə, heyrətləndilər. Ona görə də Azərbaycandakı tolerantlıq və multikulturalizmin modelinin təkrarı yoxdur. İslam, xristian və yəhudi dinləri arasında münasibətlərin gələcəyinə bədbinlik özünü göstərmiş olsa da, Azərbaycan nümunəsi bunun əksini göstərir. Əlbəttə ki, Azərbaycanda bütün dinlərin dinc və harmoniya şəraitində mövcud olduğu əlverişli mühit yaradılıb, Azərbaycan hökuməti milli azlıqların hüquqlarının qorunması üzrə ardıcıl siyasəti davam etdirir.

Nəzakət ƏLƏDDİNQIZI

Səs.- 2016.- 23 yanvar.- S.11