85 yaşlı "Vışka"

Layihənin istiqaməti: "Fikir, söz və məlumat azadlığının, plüralizmin inkişaf etdirilməsi"

"Vışka"nın baş redaktoru Mədinə Həsənova ilə söhbətimiz onun iş otağında baş tutdu. Elə redaksiyaya daxil olarkən hiss edirsən ki, bu mətbuat orqanının yaşı qədər, uzun bir tarixi yolu olub. Çünki qəzetin hər divarında bir tarixə, 85 illik yolun izlərinə, hələ ötən əsrdən qalan bu gün artıq tarixə çevrilən suvenirlərinə, aksesuarlara rast gəlmək olar.

M.Həsənova uzun yol gələn "Vışka"dan danışarkən bildirdi ki, qəzet bu günə qədər yaşayırsa, burada çalışan hər bir jurnalistin əməyinin nəticəsidir. Mədinə xanım qəzetə gəldiyi 70-ci illərdən danışdı. Bildirdi ki, hələ çox gənc ikən ilk dəfə bu qəzetə ayaq qoyandan sonra, bu divarlar, jurnalistika, daha dəqiq desək, "Vışka" onu özünə birdəfəlik bağladı. Həm də sıx tellərlə: "Mən çox gənc yaşlarımda mətbuata, bu redaksiyaya gəldim. Bir neçə il işlədikdən sonra həyat elə gətirdi ki, ailə həyatımla əlaqədar kənd məktəblərindən birində müəllim kimi fəaliyyət göstərməli oldum. Ancaq bir müddət sonra mən özümü yenidən bu qəzetdə tapdım". Müəllimə kimi fəaliyyətimi davam etdirə bilərdim, ancaq özümü o sahədə rahat hiss etmirdim. Bura məni yenidən özünə çəkdi. Həqiqətən, mətbuatı bataqlığa bənzədənlər səhv etməyiblər. Bura bir dəfə düşən insan, daha burdan çıxa bilmir. Mən də qısa müddətlik fasilədən sonra 1974-cü ildən yenidən bu qəzetə qayıtdım və o gündən bu günə qədər "Vışka"da fəaliyyətimi davam etdirirəm. Bilirsiz, bu qəzetdə vaxtilə çox tanınmış, peşəkar jurnalistlər çalışıb. Nəşriyyatın 3-cü mərtəbəsi vaxtilə bütünlükdə "Vışka" qəzetinə məxsus idi. 90 nəfərə yaxın işçisi var idi. Hər gün çıxan ən önəmli qəzetlərdən sayılırdı.

O vaxtlar bu qəzetdə ruslar, ermənilər, yəhudilər üstünlük təşkil edirdi. Mən bura gələndə qəzetdə 3-4 azərbaycanlı çalışırdı. Təxminən 80-ci illərin sonlarında vəziyyət gərginləşməyə başladı. Əslində biz özümüz heç nə hiss etmirdik. Ancaq bizdə erməni işləyirdi. Cavan oğlan idi. Birdən-birə saqqal saxlamağa başladı. Soruşdum ki, bu nə saqqaldı? Dedi ki, sizin heç nədən xəbəriniz yoxdur. Burada çox böyük hadisələr baş verəcək. Bir az keçdi, həqiqətən vəziyyət çox ağırlaşdı. O vaxt o hardan bilirdi ki, Bakıda vəziyyət bu qədər ağırlaşacaq. Demək, onlara bu məlumatları verənlər olurdu. Yavaş-yavaş redaksiyadan bəzi adamlar yoxa çıxdılar. Yəni işdən xəbərsiz getdilər. Onlar arasında ermənilər, ruslar çox idi. Biz, yenə ağlımıza gətirə bilmirdik ki, 20 yanvar hadisəsi baş verə bilər. Bir az zaman keçdikdən sonra artıq Bakıda vəziyyət gərginləşməyə başladı. 20 yanvar gecəsi, bir neçə saat əvvəl, biz redaksiyada idik. Həmişəki kimi işləyirdik. Bizim bir rus işçimiz var idi. Onun həyat yoldaşı və oğlu hərbiçi idi. O gəlib dedi ki, nə isə baş verəcək. Yenə inanmadıq. O zaman tanınmış neftçi Kərim Kərimov bizə zəng vurdu, soruşdu ki, siz hələ işdəsiz? Dedim ki, hə. Dedi ki, tez olun, evinizə gedin. Artıq şəhərin bir çox istiqamətlərindən Bakıya qoşun daxil olur, vertolyotlar havada uçur. Tez evə gedin. Evə gəldim. Yenə bir şey başa düşmədik. Gecə yarısı həmin rus qadın - Larisa Andreyevna mənə evə zəng vurdu ki, "voyna naçinaetsya". Dedim nə müharibə? Larisa dedi ki, Əhmədli tərəfdən şəhərə qoşunlar girib, atırlar. Yəni belə çətin vaxtlardan keçib gəlmişik. Bizim elə yazarlarımız var idi ki, Qarabağa gedirdilər, müharibənin ən ağır vaxtları idi. Bir həftə orada qalıb, məlumat toplayırdılar, gəlib reportaj hazırlayırdıq. Düzdür, o vaxtlar mənim övladlarım çox kiçik idilər, mən cəbhə bölgələrinə getmirdim. Ancaq bizdən cəbhə bölgəsinə gedənlər çox olurdu. Mais Hacıyev, Sergey Semaşkin, Mais Səfərli gedib cəbhə xəttindən yazı hazırlayırdılar. Yeri gəlmişkən, Mais Səfərli sonralar millət vəkili də seçildi. Bizdə İradə Vəkilova çalışırdı. Həmçinin təyyarə qəzasında həlak olan Osman Mirzəyev də bizim qəzetimizdə çalışmışdı. İradə Vəkilova redaksiyamızda ştab yaratmışdı. Burada qalan erməniləri redaksiyaya dəvət edirdi, onlarla söhbətlər aparırdıq ki, ermənilərə müraciət etsinlər ki, bu müharibəyə son qoysunlar. İradə xanımın maraqlı yazıları olurdu. Hətta hələ sovet rejimi dağılmayanda da artıq bu yazılar qəzetimizdə yer alırdı. İradə xanım sonra ilk informasiya agentliyini açdı. O başa düşdü ki, bu qəzet vasitəsilə çox işləri görmək mümkün deyil. Agentlik yaratmaqla Azərbaycanda baş verənləri dünyaya çatdırmaq daha düzgün seçim idi. Yəni dediyim odur ki, "Vışka" çox çətin günlərini yaşayıb, müharibənin ən isti ocaqlarından yazılar hazırlayıb. O zaman bunları həyata keçirmək heç də asan deyildi. İradə qəzetdə çalışanda 33 xarici jurnalisti Qarabağa aparmışdı ki, həqiqətləri oradan çatdıra bilsin. O zaman İradə xanım mədəniyyət, elm, təhsil şöbəsinin rəhbəri idi. Eyni zamanda müharibədən yazırdı. O zamanlar qəzetimizdə gedən yazılar üçün cəsarətli olmaq lazım idi. Çünki çox təzyiqlər vardı. Hələ o hadisələr təzə başlayanda bu barədə dövlət qəzetində yazmaq asan deyildi. Çünki həm qəzetin redaktoru, həm mən özüm, digərləri var idi ki, biz partiyanın üzvləri idik və partiya üzvlərinin belə yazılarla çıxış etməsi cəsarət tələb edirdi. O vaxtlar Yuri Mixailoviç İvanov qəzetin rəhbəri idi. Bir məqalə yazmışdı. Yazıda qeyd edirdi ki, "Ehtiyatlı olun, təxribata uymayın, əlinizi qana bulamayın". Əslində, o, bu yazı ilə insanlara nə isə başa salmağa çalışırdı. Təsəvvür edin, o vaxt rusdilli qəzetlərə də münasibət birmənalı deyildi. O yazıq kişini həmin yazıya görə nəşriyyatın qabağında döydülər. Yenə deyirəm ki, o vaxtlar çətin idi. Mən Qaqarin körpüsünün yanından işə piyada gəlirdim. Nəqliyyat işləmirdi. O zamanlar mitinqlərin hamısına gedirdik, küçələrdə qalırdıq ki, hadisələri gözümüzlə görək, yazaq. O vaxt indiki kimi internet-filan da yox idi. Gərək jurnalist bu hadisələrin şahidi olaydı ki, yaza biləydi. Hətta bir dəfə mitinqə getmişdim, yazı hazırlamaq üçün məlumatlar toplayırdım. Bir qadın mənə tərəf əlini uzadıb, qışqırdı ki, bəs bu qadın, yəni mən erməniyəm. Başa saldım ki, mən jurnalistəm, yazı yazmağa gəlmişəm. Hətta sənədlərimi də tələb etdilər. Bilirsiz, indi jurnalistika bəsitləşib, asanlaşıb. Hərə internetin qabağında oturub, əlində telefon yazı hazırlayır. O zaman isə belə deyildi. Hər yazı üçün əmək sərf etmək lazım idi, riskə getməliydin. Hər yazı üçün cavabdehlik daşıyırdın. Düzünü desəm, mən elektron medianı demək olar ki, izləyənlərdən deyiləm. Qəzet səhifəsindən hər hansı məlumatı oxumaq mənə oxucu kimi daha çox zövq verir. Elektron mətbuat çox operativ olsa da, yazılı mətbuat, çap mətbuatı hər zaman üslubu, analizləri ilə fərqlənib. İndi jurnalist kimi fəaliyyət göstərmək də çox asandı. "Deyə bilərəm ki, bizim qəzetimiz xoşbəxt ulduz altında dünyaya gəlib. Onun bəxti gətirib ki, qurucuları, rəhbərləri, işçiləri, hətta oxucuları belə "Vışka"nın 85 il yaşamasına kömək ediblər".

Azərbaycanın xoş günlərində də, çətin dönəmlərində də "Vışka" oxucularının yanında olub. Müxtəlif illərdə bu qəzetin səhifələrində dərc olunmuş bir çox oçerklər, reportajlar, məqalələr və şeirlər öz aktuallığını bu gün də itirməyib.

Mədinə Həsənova buna əmindir ki, zaman-zaman "Vışka"nın səhifələrində yer verilən müxtəlif məzmunlu - təhsilə, mədəniyyətə, incəsənətə, siyasətə, ən çox da neft tarixinə dair yazılar Azərbaycanın son 85 illik tarixi barədə oxucularda dolğun təsəvvür yarada bilir.

Mədinə xanımla söhbətimiz rəhbərlik etdiyi qəzetin 85 illik yubileyi ərəfəsində olduğundan, maraqlandıq ki, uzun yolun yolçusu olan "Vışka" möhtəşəm tarixə təntənəli şəkildə hazırlaşırmı? Çox sadə, eyni zamanda kifayət qədər peşəkar, bacarıqlı, jurnalistikaya sözün həqiqi mənasında bağlı olan redaktor cavabı isə qısa oldu:

"80 illik yubileydə də qəzetimizin xüsusi buraxılışı oldu. Rəngli "Vışka" dərc edildi. Sözün düzü, indi dəqiq deyə bilmərəm ki, böyük mənada nəyəsə hazırlaşırıq. Ancaq çox güman ki, 85 illik yubiley münasibətilə ola bilsin, bu dəfə də xüsusi buraxılışımız olsun. "Vışka"nı 32-34 səhifə buraxmaq fikrimiz var. Yəqin ki, bu nömrə rəngli və bir qədər bayram əhval-ruhiyyəli bir xüsusi buraxılış ola bilər. Mən "Vışka"nın oxucularını təbrik edirəm".

Bir mətbuat orqanının 85 illik həm uzun, həm də çətin ömür yoluna sizinlə birgə nəzər salmağa çalışdıq. Asan görünməsin. Bu qəzet iki əsrlik bir mətbuat tarixinə malikdir. Bu yolda çətinlikləri qədər, yəqin ki, yaddaqalan tarixləri ilə də yaşaya bilib. Əsas odur ki, qocaman "Vışka" 85 illik uzun yolçuluğunda hər zaman millətimizə, dövlətimizə olan sevgisini, sədaqətini sərgiləməyi bacarıb.

əvvəli var...

Tahirə Məmmədqızı

Şərq.-2013.-2 fevral.-S.-11.