“Teatrda canlı ünsiyyət imkanı var”

Bəhram Osmanov: “Bunu heç bir sosial media ilə əvəzləmək, müqayisə etmək mümkün deyil”

“İnsandan yazmaq lazımdı. İnsan faktorundan müasir heç nə yoxdu. Müasir dramaturgiyada insan faktoru əsas tema olmalıdır”

Azərbaycan teatrlarında bu gün müasir dramaturgiya qıtlığı, zəifliyi hiss olunur. Bu günlərdə qəzetimizə müsahibə verən bir çox sənətkarlar teatra tamaşaçının az gəlməsinin bir səbəbini də müasir pyeslərin teatr səhnələrində olmaması ilə əlaqələndirir.

Azərbaycan teatrlarında müasir dramaturgiya xətti varmı? Nəyə görə teatr rejissorları müasir əsərlərdən daha çox klassik əsərlərə müraciət edirlər? Suallarımızı Əməkdar incəsənət xadimi, tanınmış rejissor Bəhram Osmanov cavablandırdı.

- Niyə teatrlara tamaşaçı az gedir?

- Əgər teatrlara gedən, mütəmadi taetrlarda tamaşaları izləyən tamaşaçı varsa, rahat şəkildə görə bilər ki, hər teatrın ən yaxşı tamaşası da olur, zəif tamaşası da, orta səviyyəli tamaşasına da rast gəlirsən. Hər teatrın öz repertuarında bu və ya digər məqsədlə uzun illər repertuarda saxlanılan tamaşalar olur. Uzun illər repertuarında olan tamaşaların tamaşaçısı tədricən azalır. Orta səviyyəli tamaşaların da tamaşaçısı həmişə az olur. Qaldı konkret Gənc Tamaşaçılar teatrına bizim tamaşaların tamaşaçısı həmişə var. Biz tamaşaçı qıtlığı hiss etmirik. Bir neçə gün bundan öncə Orenburqda keçirilən Festivalda Gənc Tamaşaçılar Teatrının xüsusi dəvət olunması Azərbaycan teatrının uğurudur. Sadəcə, Azərbaycan teatrının dəyərini qiymətləndirmək üçün mütləq gərək Azərbaycan teatrı qastrol səfərinə getsin, özümüz yox, başqaları bizim haqqımızda yaxşı söz desin. Biz özümüz görə bilmirik, amma bəzən kənardan görünməyə ehtiyacımız olur ki, müasir Azərbaycan teatrı, aktyorları nə qədər böyükdülər. Kənardan, tutaq ki, başqa ölkənin tamaşaçısı, qastrol təşkilatçısı, festival rəhbəri mütləq bizə dəyər verməlidir ki, biz teatrımızın qədrini bilək.

- Yəni biz özümüz-özümüzə dəyər verə bilmirik?

- Bunu mən demədim, siz dediniz. Mən sadəcə deyirəm ki, bizə kənardan dəyər verəndən sonra qəbul etməyə çalışırıq ki, hə Azərbaycan teatrı var, fəaliyyət göstərir. Bir yerdə ki, anarxiya hökm sürürsə, o teatrda ki, anarxiya var, o teatrın aktyorlarının səsi daha çox çıxır. Hansı teatrın aktyoru çox danışırsa, demək o teatrın vəziyyəti çox pisdi.

- Söhbət Akademik Milli Dram Teatrından gedir? Axı son 2-3 ildə daha çox Akademik Dram Teatrının aktyorlarının səsini eşidirik.

- Mən o teatrda illərlə çalışmışam, oradakı sənətkarların böyük qismi də dostumdu. Mən o teatrda böyümüşəm. Bircə onu deyirəm ki, o teatrın aktyorları ki, çox danışır, demək ki, o teatrda sənət abu-havası qalmayıb.

- Teatr xadimlərinin bəzilərin fikrincə, müasir Azərbaycan dramaturgiyası yoxdu. Teatra yeni, zamanın, dövrün nəbzinə uyğun pyeslər, əsərlər təqdim olunmur. Müasir tamaşalar teatrlarda yoxdu. Müasir Azərbaycan teatrı sanki özünü göstərə bilmir...

- Dramaturgiya tamamilə başqa bir mövzu sayılır. Müasir pyeslər birinci növbədə tamaşaçı ilə teatr arasında ilk növbədə qarşılıqlı təmas yaratmaq üçündür. Müasir pyes, müasir teatr yaşadığımız cəmiyyətdə, gözümüzün qabağında yaranır. Bütün dünyada müasir pyeslər var. Çox qəribədir ki, son bir ildə mətbuatın maraqlandığı bir sual var. Müasir tamaşalar teatr səhnəsində niyə yoxdur? Sanki bir həyəcan təbili çalınır ki, müasir pyeslər niyə yoxdu? Niyə yoxdu, var. Müasir dramaturqlarımız var, pyeslərimiz var. Elçin, Əli Əhmədli var, İlqar Fəhmi var, Əjdər Ol var. Bunlar mənə bəs edir. Mənə 5-ci müəllif lazım deyil. 5-ci, 6-cı müəllifləri teatr özü yetişdirməlidir. Bu gün Gənc Tamaşaçılar Teatrı Pərvini yetişdirib. Dramaturgiya çox çətin sənətdir. Müasir dramaturgiyada tamaşaçıların diqqətini cəlb etmək üçün yazılan mövzunu tapmaq çətindi. Hər bir hadisənin zamana ehtiyacı var. Bugünkü müasir problemlər ola bilsin sabah olmasın. Bu gün müasir görünən pyes sabah maraqsız ola bilər, aktuallığını itirər.

- Bəs onda nədən yazılmalıdı ki, aktual olsun?

- İnsandan yazmaq lazımdı. İnsan faktorundan müasir heç nə yoxdu. Müasir dramaturgiyada insan faktoru əsas tema olmalıdır. Necə ki, Şekspirin, Dostayevski, Çexovun əsərlərində insan faktoru varsa, bu gün də yazılan pyeslərdə insandan yazmaq lazımdı. Mənə rejissor kimi müasir dramaturgiya qane edir. Mənə 10 il bundan qabaq da bəs edirdi, bu gün də bəs edir.

- Sosial həyatın mövcudluğu bu gün həyatımıza bu və ya digər şəkildə təsirini göstərir. Deyilənə görə internet, sosial media insanları teatra getməkdən uzaq sala bilib.

- İnternet həyatımıza təsir edib. Bu bir həqiqətdir. Amma teatra getmək istəyən sosial çətinliyinə baxmayaraq ora gedir. Çünki teatra olan marağı, mənəvi ehtiyacını ödəməsə narahat qalar. Bizim teatrın özünün bir tamaşaçı kütləsi var. Onlar bizim tamaşaları mütəmadi izləyirlər. Yəni teatrı izləmək istəyən, sənətə maraq göstərən tamaşaçı üçün sosial imkansızlıq, vaxt məhdudiyyəti bəhanə sayılmır. Teatrda canlı ünsiyyət imkanı var. Bunu heç bir sosial media ilə əvəzləmək, müqayisə etmək mümkün deyil.

Tahirə Məmmədqızı

Şərq.- 2016.- 8 iyun.- S.13