22 milyardlıq sərmayə
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurun
ölkənin iqtisadi inkişaf drayverlərindən
birinə çevriləcəyi
gözlənilir Regionların
sosial-iqtisadi inkişafının
təşviq edilməsi;
Vüqar Bayramov: Qarabağdan başlayacaq ixrac dalğası Azərbaycanın
valyuta gəlirlərini
artıracaq
Bu gün
əsas investisiya layihələrinin istiqaməti
Qarabağ və Şərqi Zəngəzurdur.
İqtisadiyyat.az xəbər
verir ki, bunu Baş nazir
Əli Əsədov Milli Məclisin iclasında deyib. Baş nazir bildirib ki, cənab
Prezidentin birbaşa iştirakı və rəhbərliyi ilə işğaldan azad edilmiş torpaqlarda sürətli bərpa-quruculuq
işləri görülür:
“Ümumilikdə, 2020-ci ildən
bəri 2026-cı ildə
daxil olmaqla işğaldan azad olunmuş ərazilərin
bərpasına büdcədən
25 milyard manatdan çox vəsait ayrılmışdır (2026 - 3.5 mlrd.manat). Bu
vəsaitlərin böyük
hissəsi infrastruktur layihələrinə yönəldilmişdir
ki, iqtisadiyyatımız
üçün yaradacağı
əlavə dəyər
orta və uzunmüddətli dövrdə
gözlənilir. Bunları
nəzərə almalıyıq”.
Ə.Əsədov əlavə edib ki, hökumətin əsas xərc istiqamətlərindən biri
də təhlükəsizliyin,
hərbi-müdafiə potensialının
daha da gücləndirilməsidir:
“Növbəti ilin dövlət büdcəsində
müdafiə və milli təhlükəsizlik
xərcləri ümumi
büdcə xərclərinin
təqribən 21 faizini
(8.7 mlrd.manat) təşkil edir. Bu gün Azərbaycanda
hərbi sənaye sürətlə inkişaf
edir və uzun illər ərzində bu sahəyə böyük vəsait ayrılır və diqqət göstərilir. Artıq bir çox ölkələrə hərbi
təyinatlı məhsul
ixrac edirik. Və cənab Prezident tərəfindən
Hökumət qarşısında
vəzifə qoyulub ki, həm daxili
tələbatı ödəmək,
həm də ixrac etmək üçün sənaye
klasteri yaradılsın.
Bu istiqamətdə artıq müvafiq işlər aparılır”.Prezident İlham
Əliyevin rəhbərliyi
altında Qarabağ və Şərqi Zəngəzurda həyata keçirilən bərpa və yenidənqurma prosesi ölkənin müasir inkişaf strategiyasının əsas
sütunlarından birinə
çevrilib. İllərlə
işğal altında
qalmış torpaqların
yenidən dirçəldilməsi
həm mühəndislik
və tikinti layihələrinin icrası,
həm də tarixi ədalətin bərpası, məcburi köçkünlərin doğma
yurdlarına layiqli şəkildə qayıdışı
və regionun təhlükəsiz gələcəyinin
qurulması deməkdir.
Tarixi Zəfərdən
qısa zaman sonra işğaldan azad olunmuş ərazilərdə misli görünməmiş quruculuq
işləri start götürdü. Yeni yollar tikildi, kommunikasiya xətləri bərpa edildi, beynəlxalq hava limanları istifadəyə
verildi. Paralel olaraq "İşğaldan
azad edilmiş ərazilərin Ümumi Planı"na uyğun olaraq yaşayış məntəqələrinin tikintisi
aparıldı. İşğaldan
azad olunmuş ərazilərin iqtisadi və inzibati reinteqrasiyasını sürətləndirmək
məqsədilə ölkənin
inzibati ərazi quruluşunda dəyişikliklər
edilərək Mərkəzi
Ağdərə şəhəri
olmaqla Ağdərə
rayonu (ərazisi:
1660,83 kv.km) yaradıldı. Eyni zamanda Ağdam,
Cəbrayıl, Füzuli,
Xocalı, Xocavənd,
Qubadlı, Laçın
və Şuşa rayonlarının inzibati ərazi bölgüsündə
dəyişikliklər aparıldı,
bəzi kəndlərin
inzibati tabeliyi faktiki yerləşdikləri
rayonlara uyğunlaşdırıldı.
Torpaqların işğaldan
azad edilməsindən
cəmi iki il sonra ilk
köç Zəngilanın
Ağalı kəndinə
baş tutdu. "Ağıllı kənd"
konsepsiyasını özündə
ehtiva edən bu yaşayış məntəqəsi ən son innovativ həllərdən
istifadə olunmaqla ən yüksək səmərəlilik meyarları
ilə inşa edildi. Kəndin enerji təminatının
dayanıqlığının təmin edilməsi üçün Həkəri
çayı üzərində
hər biri 212 kVt olmaqla 3 hidravlik
turbindən və müvafiq hissələrdən
ibarət Arximed Turbini tipli su
elektrik stansiyası inşaat edilib. Əlavə olaraq, inzibati binaların üzərində qoyuluş
gücü 325 kVt olan fotovoltaik günəş panelləri
yerləşdirilib. İsidilmə
xərclərini və
istixana qazlarının
emissiyasını azaltmaq
məqsədilə evlərdə
kombinə edilmiş istilik sistemi, odun və briket
ilə işləyən
mətbəx sobası
və yüksək səmərəli elektrod boyler, digər tərəfdən suyun isidilməsi üçün
yaşayış evlərinin
üzərində günəş
kollektorları quraşdırılıb.
Çirkab suların bioloji emal prosesi
ilə təmizlənməsi
sayəsində ildə
41 000 kubmetr texniki su əldə edilə bilər. "Ağıllı kənd"də
evlərin xarici divarlarının tikintisində
termobloklardan, tavan və döşəmələrinin
tikintisində xüsusi
izolyasiya materiallarından
istifadə edilib. İzolyasiyalı evlərin
sayəsində istilik
itkisi və enerji istehlakı əhəmiyyətli dərəcədə
azaldılıb. Kənddə
yüksək sürətli
(GPON (Gigabit Passive Optical Network - Gigabit tutumlu Passiv Optik Şəbəkə)
internet şəbəkəsi
mövcuddur. Bu texnologiya vasitəsilə sürətli internet, telefon və İP TV xidmətləri təmin edilir. Əlavə olaraq, ərazidə "ağıllı" video
müşahidə kameraları,
LCD məlumat lövhələri,
audio məlumatlandırıcı
anons sistemi, Wi-Fi və avtomatik
meteo müşahidə
stansiyası olan çoxfunksiyalı işıq
dirəkləri quraşdırılıb.
Ağalı kəndinə
tətbiq edilən yanaşma faktiki olaraq digər yaşayış məntəqələrinin
bərpası üçün
etalon rolu oynayır. Şəhərlərin
planlaması müasir
texnologiyalar və urbanistik meyarlar nəzərə alınmaqla
hazırlanır. Onlar
"ağıllı şəhər",
"yaşıl enerji",
"ekoloji balans" və "təhlükəsizlik"
prinsipləri əsasında
qurulur. Şəhərlər
yaşayış zonaları,
sosial obyektlər və sənaye parkları ilə balanslaşdırılmış olacaq, enerji təchizatı alternativ və bərpa olunan mənbələrə
əsaslanacaq, müasir
idarəetmə və
nəzarət sistemləri
tətbiq ediləcək.
Bu günə kimi 8 şəhərin Baş Planı, 3 şəhərin Müfəssəl
Planı təsdiq olunub. Xankəndi, Ağdərə və Xocavənd şəhərlərinin
Baş Planları işlənmə mərhələsindədir,
habelə Xocalı şəhərinin Baş
Planı hazırlanaraq
aidiyyəti dövlət
orqanlarına (qurumlarına)
razılaşdırılması məqsədilə göndərilib.
Belə ki, 13 rayon üzrə 123 yaşayış məntəqəsi
sifariş verilib, 8 şəhərin Baş Planı və 93 kənd və qəsəbənin şəhərsalma
əsaslandırması təsdiq
olunub, 18 yaşayış
məntəqəsi isə
razılaşdırma mərhələsindədir.
Prezident İlham Əliyevin dediyi kimi, "Bu gün bütün Qarabağ və Şərqi Zəngəzur
tikinti meydançasıdır".
Şəhərlər və
kəndlər yenidən
qurulur, müasir infrastruktur formalaşdırılır.
Füzuli şəhərində
2, 3 və 4 otaqlı olmaqla 846 mənzil istifadəyə verilib. Yaşayış binalarının
birinci mərtəbələri
qeyri-yaşayış obyektləridir
ki, bu da
müxtəlif təyinat
üzrə sakinlərə
icarəyə verilib. Şəhərdə marketlər,
apteklər, dərzi, bərbər, geyim mağazaları, stomatoloji
klinikalar, poçt, müxtəlif dövlət
və özəl qurumların ofisləri fəaliyyət göstərir,
3 min 141 nəfərdən
ibarət 824 ailə yaşayır. İşğaldan
azad olunan digər ərazilərdə
olduğu kimi, Ağdam rayonunda da quruculuq işləri
geniş vüsət alıb. Ağdam şəhərində beş
məhəllə konsepsiyası
üzrə tikinti işləri həyata keçirilir. Yaşayış
binaları, məktəblər,
körpələr evi,
parklar və yollar inşa olunur. Rayonun Sarıcalı, Xıdırlı
və Kəngərli kəndlərinə əhalinin
köçü təmin
edilib. Hazırda Ağdam şəhəri ilə yanaşı, rayonun Baş Qərvənd və Eyvazxanbəyli kəndlərinin
tikintisi həyata keçirilir. Xocavənd rayonunun Hadrut və Qırmızı Bazar qəsəbəsi, eyni zamanda, Sos
kəndinə sakinlərin
köçü reallaşıb.
Burada genişmiqyaslı
bərpa-quruculuq işləri
həyata keçirilib,
müxtəlif həcmlərdə
su anbarları və içməli su şəbəkəsi təmir edilib. İctimai obyektlərin bərpası çərçivəsində
isə market və restoran binası bərpa edilərək fəaliyyətə
başlayıb. Hazırda
Zəngilan şəhərində
və Cəbrayıl rayonunun Şükürbəyli
kəndində tikinti işləri yekunlaşmaq
üzrədir. Cəbrayıl
rayonunun Soltanlı, Qubadlı rayonunun Mahruzlu, Zilanlı, Zəngilan rayonunun Cahangirbəyli kəndlərində
isə tikinti işləri davam etdirilir. 2026-cı ilin sonunadək 87 yaşayış
məntəqəsinin (12 şəhər,
5 qəsəbə, 70 kənd
olmaqla) bərpası nəzərdə tutulur. Bu günə kimi görülən işlərin icra tempi və keyfiyyət
göstəriciləri yaxın
gələcəkdə bütün
Qarabağın və
Şərqi Zəngəzurun
müasir infrastruktura malik, investisiyalar üçün cəlbedici
bölgələrə çevriləcəyini
deməyə əsas verir.
Millət vəkili
Vüqar Bayramov "Şərq"ə deyib ki, Qarabağ və Şərqi Zəngəzur bölgələrində
aparılan bərpa, yenidənqurma və eyni zamanda məskunlaşma
prosesi hazırda intensiv şəkildə həyata keçirilir. Deputatın sözlərinə
görə, ötən
dövrdə, bu istiqamətdə görülən
işlərə dövlət
büdcəsindən ümumilikdə
22 milyard manatdan artıq vəsait ayrılıb: "Dövlət
büdcəsi hesabına
işğaldan azad olunmuş ərazilərimizin
bərpası və yenidən qurulması prosesi məskunlaşmanın
sürətlənməsinə şərait yaradır. Artıq ötən müddət ərzində
50 minə yaxın vətəndaşımız bu
ərazilərə qayıdıb,
onlardan 16 mindən çoxu isə daimi məskunlaşmış
keçmiş məcburi
köçkünlərdir. Eyni zamanda, Qarabağ
və Şərqi Zəngəzurda iqtisadi həyatın bərpası
və reinteqrasiya prosesi də uğurla davam etdirilir. Həmin bölgələrdə yeni
sənaye müəssisələrinin
qurulması, infrastrukturun
inkişafı müşahidə
olunur. Bu isə öz növbəsində, bu ərazilərin Azərbaycan
iqtisadiyyatına töhfəsinin
artmasına səbəb
olur. Növbəti mərhələdə Qarabağ
və Şərqi Zəngəzurun ölkənin
iqtisadi inkişaf drayverlərindən birinə
çevriləcəyi gözlənilir.
Artıq bu istiqamətdə görülən
işlər sürətlə
davam etdirilir. Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi
ilə bu ərazilərin bərpası
və inkişafı prioritet istiqamətlərdən
biri olaraq qalmaqdadır. İşğaldan
azad olunmuş ərazilərdə infrastrukturun
sürətlə bərpası
ilə yanaşı, həmin bölgələrə
sərmayənin cəlb
edilməsi də əsas prioritetlərdən
biridir. İnfrastrukturun,
nəqliyyat və logistikanın inkişafı
Şərqi Zəngəzura
daha çox sərmayənin yönəlməsinə
şərait yaradır.
Hazırda Şərqi
Zəngəzur regionun
mühüm nəqliyyat
habına çevrilməkdədir.
Sərmayələrin artması
isə iqtisadi rayonun ixrac imkanlarını
genişləndirəcək. Bu baxımdan Şərqi Zəngəzurun
sənaye, aqrar və turizm sahələrində böyük
potensiala malik olması xüsusi əhəmiyyət daşıyır.
Bölgənin təbii
ehtiyatlarla zəngin olması sənayenin inkişafı üçün
əlavə imkanlar açır və Azərbaycanın qeyri-neft
ixracının artırılmasına
töhfə verir".
Deputat əlavə
etdi ki, Şərqi Zəngəzur
və Qarabağda istehsal edilən məhsulların mövcud
nəqliyyat dəhlizləri
vasitəsilə ixracı
ölkəyə əlavə
valyuta axını təmin edəcək:
"Nəticə etibarilə,
yaxın gələcəkdə
qeyri-neft sektorundan əldə olunan gəlirlərdə Qarabağ
və Şərqi Zəngəzur əsas drayverlərdən birinə
çevriləcək. Bu
isə həmin iqtisadi rayonlarda iqtisadiyyatın formalaşması
və sürətli reinteqrasiya prosesinin göstəricisidir".
İsmayıl
Şərq 2025.- 10 dekabr (¹225).- S.6.