Səsin sehri, radionun gücü

Gənc alimlərin dərsliyi medianın gələcəyinə işıqdır

“Radio jurnalistikası” əsəri Azərbaycan radiosunun 100 illik yubileyinə ən layiqli töhfədir

Radio dünənimizdən bu günümüzə, bu günümüzdən sabahımıza bir körpüdür. O, qəlbimizin duyğusu, qulaqlarımızın səsi, mənəviyyatımızın, mədəniyyətimizin qalasıdır. Radio həmçinin evlərin istilik və ünsiyyət məkanıdır. Xalq və dövlət arasında körpü olan radio, sənətkarların, şairlərin, alimlərin səsidir.

Bu günlərdə BDU-da gənc alimlərimizdən Aynur Nəsirovanın və Xatirə Hüseynovanın “Radio jurnalistikası” adlı dərsliyinin təqdim etmə mərasimi oldu. Mərasim haqqında dövri mətbuat çox geniş və maraqlı informasiyalar verdiyi üçün, mən əsərin özü barədə fikirlərimi bildirmək istərdim. Əvvala onu qeyd edim ki, “Radio jurnalistikası” əsəri Azərbaycan radiosunun 100 illik yubileyinə gözəl bir töhfədir. Çünki, bu 100 illik tarix sadəcə bir texniki yol deyil, xalqımızın həyat tərzinin və kimliyinin səsidir. Yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi, radio keçmişlə bu günü birləşdirən körpü, gələcəyə aparan yoldur. O, dəyişir, yenilənir, rəqəmsallaşır, amma həyatımızdan silinmir. Radio bizimlədir-qulaqlarımızda səs, qəlbimizdə duyğu, yaddaşımızda tarix olaraq qalır. Bu gün bir media sistemi kimi, onun ən böyük vəzifəsi milli irsimizi qorumaq, yaşatmaq, gənc nəsli milli-mənəvi dəyərlərə bağlı böyütmək və ən əsası qlobal informasiya məkanında öz yerini qoruyub saxlamaqdır. Gələcəkdə Azərbaycan radiosunun həm ənənəvi səsli yayım, həm də rəqəmsal media platforması kimi inkişaf etməsi reallıqdır. Çünki radio sadəcə xəbər yox, səsi ilə insanları birləşdirən emosional bağdır.

“Radio jurnalistikası” əsərini oxuyarkən bir daha əmin oldum ki, əsərin belə samballı və mükəmməl olmasında ilk növbədə, onun elmi redaktoru, məsləhətçisi, görkəmli radio-televiziya mütəxəssisi, filologiya elmləri doktoru, professor, BDU-nun Multimedia və elektron kommunikasiya kafedrasının müdiri Qulu Məhərrəmlinin əməyi danılmazdır. Professor “Radio-dünyanın səs yaddaşı” adlı başlıqda yazır ki, “Bu gün bəşəriyyət öz tarixində heç vaxt görünməz bir dövrü-informasiya bolluğu mərhələsini yaşayır. Bu bolluqda ən çevik informasiya daşıyıcılarından biri də radiodur”. Professor tamamilə haqlıdır. Mən də radionun iş faliyyətinə həm nəzəri, həm də təcrübü baxımdan bələd olduğum üçün əminliklə deyə bilərəm ki, radio təkcə media sistemində deyil, o həm də cəmiyyətdə öz təsirini, varlığını, gərəkliliyini, cazibə qüvvəsini qoruyub saxlayan bir vasitədir. Onu daha cazibəli, gərəkli etmək üçün radio mütəxəssislər, nəzəriyyəçi alimlər yorulmadan çalışırlar, bunun yollarını arayıb-axtarırlar, tövsiyyələrini verirlər. Belə əsərlərdən biri də “Radio jurnalistikası” dərsliyidir.

Gənc alimlər əsərdə ilk olaraq “Radiojurnalist hansı vərdişlərə yiyələnməlidir?” sualına ətraflı və mükəmməl cavab verirlər. Onlar ilk gündən Jurnalistika fakültəsinin tələbələrində radiojurnalistikaya həvəs, maraq, sevgi oyatmaq üçün bu sehirli aləmin özünəməxsusluqlarını öyrədirlər. Bunun üçün dərslikdə radionun mahiyyəti, incəlikləri, görüntü olmadan yalnız səsin köməyi ilə təsvir etmək, dinləyici auditoriyasını cəlb etmək və ən əsası müasir dövrün tələblərinə uyğun olaraq onlayn radioproqramın yaradılması, sayta yüklənməsi yolları göstərilir. Əsərlə tanışlıq zamanı hiss edilir ki, müəlliflərin radiojurnalistika sahəsində zəngin təcrübələri var və həmin təcrübəni, radionun sirli-sehirli aləmini, özünəməxsusluğunu ustalıqla tələbələrinə öyrədirlər. Elə buna görə də gənc alim -pedaqoqlar A.Nəsirova və X.Hüseynova “Radio jurnalistikası” dərsliyində “çağdaş radionun dolğun obrazını” canlandırmaqla yanaşı gələcəkdə də daha mükəmməl inkişaf etdirməyin müasir yollarını, üsullarını təqdim ediblər.

Bu gün elmin-texnikanın sürrətlə inkişafı nəticəsində, nəyinki günbəgün, hətta anbaan radio jurnalistikası “həm məzmun, həm də texnoloji baxımdan dəyişir, yenilənir”. Bu yeniliyə nail olmaq və dinləyici auditoriyasını cəlb etmək üçün radiojurnalistlər də daima yeni forma axtarışındadır. Həmin axtarışların yollarını və tədbiqini “Radio jurnalistikası” dərsliyi tələbələrə öyrədir. Elə müəlliflər də dərsliyi “tələbələri müasir radio işi ilə tanış etmək üçün” yazıblar.

Gərgin iş, zəhmət bahasına başa gələn dərslikdə bir daha vurğulanır ki, “media sisteminin ən operativi radiodur”. Bu radionun mobilliyindən irəli gəlir o, hər yerdə əlçatandır, bütün gün ərzində insanlarla canlı ünsiyyət qurur. Avtomobildə, evdə, işdə, səyahətdə bir sözlə hər yerdə bizə yol və qulaq yoldaşı olan radionu “əvəzedilməz” adlandıran müəlliflər yanılmırlar. Doğrudan da radio auditoriya üçün çox rahat, əlçatan kütləvi informasiya vasitəsidir. Onu dinləmək üçün işindən-gücündən qalmırsan. Əksinə onları yerinə yetirə-yetirə radiodan informasiya alırsan, maarifləndirici və bilgiləndirici materiallarla tanış olursan, hisslərinə və duyğularına təsir edən, ruhunu dincəldən musiqilər dinləyirsən. Bir anlıq da olsa qayğılardan, gündəlik stresdən “yaxa qurtarırsan”. Deməli, dinləyicisinin təxəyyülünə birbaşa təsir edən “radioyayımın psixoloji təsiri şübhəsisizdir”.

Yola saldığımız 20-ci yüzilliyin sonlarından və yenicə qədəm qoyduğumuz 21-ci yüzilliyin əvvəllərindən başlayaraq “radio televiziyaya uduzmamaq üçün əlindən gələni edir” fikri daha çox vurğulanır. Bu “mübarizə” nəticəsində hər ikisi də mükkəmmələşir. Burada bir faktı da qeyd etmək yerinə düşərdi ki, ötən əsrin sonlarında bəzi mütəxəssislər belə bir iddiada idilər ki, televiziyanın populyarlaşması radioya marağı azalda bilər. Əksinə son 20-30-il ərzində aparılan sosioloji tədqiqatların nəticələrindən belə aydın olur ki, “əhalinin 90 faizi radioya üstünlük verir”. KİV sistemində mühüm yeri və rolu olan radio və televiziya dünən də, bu gün də rəqabət şəraitində fəaliyyətlərini davam etdirirlər. Görkəmli alim, professor Qulu Məhərrəmli bu rəqabəti “olduqca effektli rəqabət” adlandırır. Doğru söylənilən bir fikirdir. Çünki hər ikisi daha yaxşı işləmək və liderliyi ələ almaq üçün işlərini yüksək səviyyədə qurmağa çalışırlar, yeniliklər uğrunda mübarizə aparırlar.

“Radiojurnalistikanın zamanla sıx bağlı olduğunu” vurğulayan müəlliflər əsərdə radionun bu gün media sistemində öz yerini və rolunu qoruyub saxlamaq üçün çox ciddi rəqabət apardığını, bu rəqabətə necə davam gətirdiyini də açıqlayırlar. Müəlliflər bu sahədə dünya təcrübəsinə də nəzər salırlar. Onalar yazırlar ki, “Birləşmiş Ştatlarda radiostansiyalar televiziyadan daha gəlirli hesab olunur. Sözügedən ölkələrdə 10-15 ildə radiostansiyaların sayı xeyli artıb”. A.Nəsirova və X.Hüseynova buna səbəb olaraq “radionun ilk növbədə, dinlənmə şəraitinin əlverişli olmasını” vurğulayırlar.

Ümumiyyətlə əsərdə dünya alimlərinin, mütəxəssislərinin fikri və təcrübələrinə geniş yer verilib və onlardan bəhrələnməyin yolları da göstərilib. Onlar “dünya radioyayımında gedən ən müasir tendensiyaları, qabaqcıl radioların təcrübəsini əks etdirən” nüyansları verməklə “dərsliyin dəyərini” artırıblar. Müəlliflər bununla yanaşı əsərdə radionun media sistemindəki rolundan tutmuş, bu günkü müasir radionun vəzifələrini, etik və hüquqi problemlərini, proqramlaşmanı və s. məsələləri geniş çəkildə tələbəyə şərh edirlər.

Əsərin quruluşu haqqında da fikrimi bildirmək istərdim. Əsərdə dərsliyin qarşısında qoyulan tələblərə düzgün əməl edilib. Hər bir mövzu haqqında ayrı-ayrılıqda sualllar, tapşırıqlar və ədəbiyyat siyahısı verilib. Bu tələbənin işini daha da yüngünləşdirir. O, hər bir mövzu haqqında geniş informasiya və bilgi əldə etmək, ona ünvanlanan suallara cavab vermək üçün həmin ədəbiyyatdan bəhrələnir.

Əminliklə bildirirəm ki, müasir dövrün tələblərinə uyğun yazılan “Radio jurnalistikası” əsəri yalnız jurnalistika ixtisasında təhsil alan tələbələrin deyil, bütün radiosevərlərin stolüstü kitabı olacaqdır.

Sevil Həsənova,

Filologiya elmləri doktoru.

BDU-nun Multimedia və elektron

Kommunikasiya kafedrasının professoru

Şərq 2025.- 16 dekabr (№229).- S.6.