"Sənsiz bu dünyada yaşamaq olmur"

"Ölsəm, o dünyada gəlləm yanına,

Sənin yanındadır xəyalım mənim..."

(Ə.Hacızadə)

Yaşasaydı, avqust ayında onun ad gününü qeyd etməyə hazırlaşacağdıq - 75 illik yubileyini. Amma ürəyinə dammışdı sanki bizlərin gözlərini yolda qoyacağını. Həmişə deyirdi: "Bilmirəm, 75 yaşı qeyd edə biləcəyəm, ya yox" ötən ili əsərləri ilə əbədi ölməzlik qazanmış sənətkarımız Əlibala Hacızadənin ad gününü bütün telekanallar və Azərbaycan xalqı birgə qeyd etdi. Hamının sevimlisi idi Əlibala Hacızadə. Uşaqdan böyüyə - hamı onun əsərlərini sevə-sevə oxuyurdu. Bu əsərlərdə zaman, vaxt sərhədi yox idi. Bu əsərlər uşaqlıq illərindən əllərimizdən tutub bizləri illərdən-illərə adlatmışdı. "Dünyanı tanı"mışdıq, "Vəfalım mənim" - deyərək bizə vəfalı olmağı öyrətmişdi. Anlamışıq ki, sədaqət olmaz "Məhəbbət olmayan evdə". "Zəmanənin qiyməti"ni də "Ağlayan torpağın fəryadı"nı da, "Saatın çıqqıltıları nə deyir"i də, "Borc"u da Əlibada Hacızadə əsərləri bizə öyrətmişdir. "Ölüm yoxdur" deyərək ruhların bizlərin yanında olduğunu bildiyimiz üçün bəlkə də Əlibala Hacızadənin ölümünə inana bilmirik. Bəlkə də bir "Möcüzə" gözləyirik ki, ustadımızı ad günündə yanımızda görə bilək.

"Dünyanı dünya tək görmək istəsən, mənim gözlərimə bax" - deyərdi Əlibala Hacızadə. Dəniz kimi mavi, lakin kədər ümmanına qərq olmuş gözlər bəzən dil açaraq ustadımızın ömür yolunu vərəqləməyə bizə yol göstərirdi.

48 illik ömür-gün yoldaşını itirmək Əlibala müəllimi sanki yenidən boynubükük yetim uşağa çevirmişdi. "Ölüm yoxdur" romanında yazmışdı:

Sənsizlik yamanmış, yandı ürəyim,

Sənsizlik yükünü daşımaq olmur.

Çörəksiz, havasız, susuz yaşaram,

Sənsiz bu dünyada yaşamaq olmur.

Yaşaya bilmədi Xanımsız Əlibala Hacızadə. Sığdıra bilmədi dolub-boşalan gözlərinə qəm yükünü. 48 illik ömür-gün yoldaşının yanına tələsdi, onu tək qoymaq istəmədi. ölümündən 15 gün əvvəl Akademiyanın bağında görüşmüşdük onunla. Həmişə həmsöhbətlərinin əhatəsində olan Əlibala müəllim sükut içində skamyada oturaraq tənhalığına qapılmışdı. Uzaqdan seyr edirdim. Gözləri dolub-boşalan bulud kimi idi. Yaxınlaşaraq sakitcə onunla görüşdüm. Qorxurdum qol-boyun olduğu Xanımlı xəyallarından ayırım onu. Məni görüb kövrəldi: "Xanımın ölümü mənə ağır itkidir. İndi evdə dəli oluram. Hər tərəfdə onun səsini eşidirəm. Saata baxıram ki, evə getmək vaxtıdır, evə gedim. Görürəm ki, gözləyənim yoxdur".

***

İtirdik Əlibala müəllimi - ustadımızı. İtkimiz böyük, yükü çəkilməz, ağırlığı çiyinlərimizi əydi. Bizim valideynlərimizin nəslinin nümayəndəsini, şərəflə yaşamış bir insanı, titulsuz xalq yazıçısını, ədəbiyyatın ögey balasını itirdik. Yadımdadır, uşaq olanda atamla onun dostluğuna həsədlə baxar, tez böyümək istər, onun atama bağışladığı kitablarının ilk nüsxəsini o biri otağa çəkilərək fizika kitabının arasında acgözlüklə oxuyardım. O zaman ağlıma belə gəlməzdi ki, vaxt gələcək qızların ata ocağından ər evinə "Vağzalı" sədaları altında cehiz gedən kitabların müəllifi, ustadımız Əlibala Hacızadənin 70 illik yubileyi münasibətilə ona həsr olunmuş "Təpədən dırnağa məhəbbətəm mən" adlı kitabın müəllifi olacağam.

"Ölənlə ölüb, sevənlə sevib, ac qalanla ac qalıb, ağlayanla ağlamışdı Əlibala Hacızadə. Bəlkə də bu səbəbdən əsərlərindəki yanğı qəlbimizə keçərək, ən məlhəm hisslərlə tufana dönürdü. "İlk sevgini unutmaq olmur" - deyirdi Əlibala müəllim. Bəlkə elə bu səbəbdən 48 illik ömür-gün yoldaşının ölümündən 40 gün keçməmiş onun yanına əbədi yolçuluğa çıxdı O. Müsahibələrin birində ondan soruşdum ki, nədən sizi hamı sevir? O gülüb demişdi: "çünki mən hamını çox sevirəm".

Sonuncu kitabının adı "Mənim yazıq ürəyim" adlanırdı. O, tək özünün dərdini çəkmirdi. ölənlə ölür, sevənlə sevirdi. "İtkin gəlin"in müəllifi 74 yaşında öz gəlinini itirdi. Ustadın yazıq ürəyi dözmədi həyat yoldaşının yoxluğuna. Nə Asiyası, nə Təranəsi, nə Qüdrəti, nə də nəvələri ovuda bilmədilər yazıçının kövrək qəlbini, silinən göz yaşı yağış leysanına döndü, bir qəlbdə kükrəyib-daşan ayrılıq "Ayrılığın sonu yoxdur" - deyə fəryad qopartdı.

***

Xalqın yazıçısı olsa da, xalq yazıçısı ola bilmədi. Həmişə bu mövzuda ona sual verəndə deyirdi: "Mirzə Ələkbər Sabir xalqın şari olsa da, xalq şairi titulunu almamışdı. Məgər tarixdə əsərləri ilə xalqın yaddaşına, tarixinə hopub əbədiyyət qazanmadımı?" Bir vaxtlar Bakı Dövlət Universitetinin Şərqşünaslıq fakültəsinin fars filologiyası kafedrasında fars ədəbiyyatından dərs deyirdi. Ən dəcəl və oxumağa həvəsi olmayan tələbə belə Əlibala müəllimin mühazirələrində həvəslə iştirak edirdi. Sanki sehrli bir adam idi Əlibala müəllimin mühazirələri. Mənim dərsim olmayan vaxt qapı arxasında durub onun mühazirələrini dinləməkdən doymazdım. Akademiyada elmi işçi idi. Son günlər əlləri əsdiyi üçün yazı yaza bilmirdi. Ona bir diktofon bağışlamışdılar. Diktofonu qurub fikirlərini ora danışırdı, sonra fikirlərini kağıza köçürtdürüb çap etdirirdi. "Son hekayələr" adlı kitabını nəşrə hazırlayırdı. Lakin əcəl imkan vermədi. Ondan kitabın adının mənasını soruşanda deyirdi: "Artıq mənə ayrılan yaşamaq limitinin qurtardığını hiss eləyirəm. Ona görə də kitabımın adı belə olacaq. İstəyirəm ki, bu hekayələri ürəyimdə aparmayım. Sənətkar öləndə onun ölümündən çox, beynində apardığı əsərlərinə ağlayıram. Yaza bilsəm, beynimdə ən azı on cild material var".

Qəlbi uşaq qəlbi kimi kövrək və yumşaq idi. Deyirlər ki, yaradıcı adamlar yaşlananda doğulduğu torpağa qayıdırlar. Əlibala müəllim də doğulub böyüdüyü Biləsuvara getmişdi. Lakin evlərindən əsər-əlamət görməmişdi. Qonşuları onun qapısında ev tikmişdi. 30 sot həyətyanı sahəsi ilə birlikdə həmin qonşuya bağışlamışdı. Biləsuvarın icra başçısı bundan xəbərdar olan kimi Əlibala müəllimə ayrıca torpaq sahəsi bağışlamışdı. Öz doğma obasında torpağı olsa da, ev tikdirə bilməmişdi ustadımız.

***

"Əfsanəsiz illər"i yazaraq əfsanələşdi Əlibala müəllim. O, öz əsərləri ilə elə əfsanələşdi ki, ölməzlik qazandı, əfsanələrə bizləri inandırdı. Yazar ailəsində doğuldum, onun əsərləri ilə böyüdüm və bəlkə də bu əsərlərin təsirindən özüm də bilmədən yazar oldum. Sakitcə gəldi bu dünyaya, sakitcə də getdi. Amansız ağrılardan, həyatın zərbələrindən, ömür-gün yoldaşının acısını içində çəkdi, səsini, harayını heç kimə eşitdirmədi. Necə sakitcə gəlmişdisə, elə sakitcə də getdi, bizlərin qəlbində yoxluğunun acısını qoyaraq.

Allah sənə rəhmət eləsin, ustad! Qəbrin nurla dolsun!

Çinarə Vüqar

Təzadlar.- 2010.- 26-28 avqust.- S.10.