Kəlbəcərimizin başucalığı

Qulu Kamalov 1933-cü ildə doğma Kəlbəcərimizin Yelnicə kəndində anadan olub. Kəlbəcər şəhər 1 saylı orta məktəbini bitirib. Ali təhsilini Xalq Təsərrüfatı İnstitutunun (indiki İqtisad Universiteti) Əmtəəşünaslıq fakültəsində alan Qulu müəllim müxtəlif rəhbər vəzifələrdə çalışmışdır. Hazırda isə təqaüddədir.

Dədə Şəmşirlə bağlı xatirələr, qiymətli fikirlər, maraqlı söhbətlər toplayarkən bir ağsaqqal, Kəlbəcər ziyalısı kimi Qulu müəllimə də müraciət etməyi özümüzə borc bildik. O, təşəbbüsümüzü olduqca yüksək dəyərləndirdiyini, bəyəndiyini, alqışladığını bildirib, söhbəti xeyli uzaqlardan başladı. Söylədiyi ibrətamiz əhvalatlar, qəribə həyat detalları, maraqlı əlaqələndirmələr onunla hazırladığımız bu yazını, hesab edirik ki, digər materiallardan, söylənən fikir və xatirələrdən fərqləndirir və oxunaqlı edir.

Onun Aşıq sənətinin qüdrətli nümayəndəsi, ustad sənətkarımız Dədə Şəmşirlə bağlı xatirələri bizi çox kövrəltdi. Çünki bu xatirələrin qoynunda həm də Azərbaycanın qüdrətli şəxsiyyətləri Bəxtiyar Vahabzadə, Xudu Məmmədov var. Amma bütün sualların, söhbətlərin əvvəli, axırı yenə Dədə Şəmşirə gəlib çıxır.

- Qulu müəllim, Aşıq Şəmşiri necə xatırlayırsınız? Bir ağsaqqal, Kəlbəcər ziyalısı olaraq sizin üçün, ümumiyyətlə, Şəmşir yaradıcılığı, Şəmşir şəxsiyyəti hansı mərtəbədə dayanır?

- Çox maraqlı sual verdiniz və olduqca vacib bir məqama toxundunuz. Hər bir ziyalı, hər bir sənətkar, istedadlı, adlı-sanlı şəxsiyyət ilk növbədə doğulduğu yurd-yuvanın, kəndinin, rayonunun, doğma el-obasının başucalığıdır, fəxridir. Bu mənada, Aşıq Şəmşir də daim öz istedadı, ad-sanı, sözü-sənəti ilə Kəlbəcərin başını uca edib. Həmişə rayonumuzun, el-obamızın adına-ünvanına bütün respublikamızda xoş sözlər deyilib Şəmşirə və onun kimi digər istedadlı sənətkarlarımıza görə. Təsəvvür edin, Dədə Şəmşir o qədər ucadır, o qədər qüdrətlidir ki, Kəlbəcərin simvoluna çevrilib. İcazənizlə, fikrimi əsaslandırmaq üçün haşiyə çıxım, bir xatirə danışım, ondan sonra mənim Aşıq Şəmşirə və onun kimi digər kəlbəcərli istedad sahiblərinə hansı münasibəti bəslədiyim, onların mənimçün hansı mərtəbədə dayandıqları sizə tam aydınlığı ilə məlum olacaq.

1985-ci ildə Bəxtiyar Vahabzadə Kəlbəcərə gəlmişdi. Kəlbəcər Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi İnqilab Nadirov mənə etibar etdiyi üçün dedi ki, bazar günü qonaqlıq təşkil et. İnqilab Nadirov onu da tapşırdı ki, qonaqlıq Səməd Vurğunla Aşıq Şəmşirin görüşdüyü tarixi yerdə - Boyaqlı kəndinin ayağındakı Turşsu bulağının üstündə təşkil olunsun.

Yaxşı tədarük gördüm. Ağdam Rayon Partiya Komitəsinin birinci katibi Sadıq Murtuzayev, mərhum akademik Xudu Məmmədov, Şamil Əsgərov, Əli Qurban Dastançı, İnqilab Nadirov gəldilər. İnqilab müəllim Əli Qurban Dastançını göndərdi ki, Zar kəndindən Seyid Əlini də gətirsin.

Əli çəlimsiz, sısqa, başı çiyinləri üstə əsən, gözləri pis görən cavan bir oğlan idi. Nədənsə, Bəxtiyar Vahabzadə Əlini soyuq qarşıladı. İnqilab Nadirov dedi:

- Bəxtiyar müəllim, Səməd Vurğunla Aşıq Şəmşirin ilk möhtəşəm görüşü də bu Turşsu bulağının üstündə olub. Onların deyişmələri dastanlaşaraq dillər əzbərinə çevrildi. Amma Seyid Əlini hansı məşhur şairlə görüşdürürəmsə, heç bir səsi-sorağı çıxmır ki, çıxmır. Xahiş edirəm, yoxlayın, görün bunun “qabında” nəsə varmı?

Əslində İnqilab müəllim Əlinin ilhamının kəramətinə yaxşı bələd idi.

Seyid Əli Bəxtiyar Vahabzadəni beş bəndlik “Salam söyləyir” rədifli şeiri ilə bədahətən salamladı:

Vüqarla, təmkinlə əyib başını

Bu dağlar şairə salam söyləyir.

Torpağın altından qaynayıb coşan

Bulaqlar şairə salam söyləyir.

Şeir, sənət ki var, uludan-ulu,

O, həqiqət yolu, o, amal yolu.

Könül sazla dolu, nəğməylə dolu

Dodaqlar şairə salam söyləyir.

Qartallar öyünər dəyanətiylə,

Uçar fəzalara öz qüdrətiylə,

Qəlbə nur çiləyən təravətiylə

İlk bahar şairə salam söyləyir.

Sən mənim bəxtiyar Bəxtiyarımsan,

Sənətdə ən qadir iftixarımsan,

Mənəvi dədəmsən, könül varımsan,

Nəyim var şairə salam söyləyir.

Əliyəm, gəlmişəm sənlə üz-üzə,

Ölməz şeirlərim hikmət, möcüzə.

Duyğular sinəmdə çevrilib sözə,

Misralar şairə salam söyləyir.

Və beləliklə, söhbət qızışdı. Yemək-içmək yaddan çıxdı. Seyid Əli Bəxtiyar Vahabzadənin şeirlərini dalbadal deyib təhlillər aparmağa girişdi. Şairi get-gedə heyrət bürüyürdü. Əli hətta Bəxtiyar müəllimin ayrı-ayrı şeirlərindəki bir-birinə zidd fikirləri açıb göstərməyə başladı: - Bəxtiyar müəllim, siz nəhəng şairsiniz. Pərəstişkarınızam. Ancaq filan şeirinizdə insan həyatını bu cür tərənnüm edirsiniz, digər şeirinizdə isə həmin fikriniz özünüz tərəfindən təkzib olunur.

Bəxtiyar müəllim etiraf etdi ki, bəli, bu, doğrudur, çünki hər bir şeirin yazılmasının öz ovqatı, öz məqamı var.

Xudu Məmmədov dinib-danışmadan bu mənzərəni seyr edirdi. Sadıq Murtuzayev isə qəsdən söhbətin axarını dəyişmək üçün Füzulinin bir beyt qəzəlini söylədi:

Ya Rəbb, bəlayi-eşq ilə qıl aşina məni,

Bir dəm bəlayi-eşqdən etmə cüda məni.

Beytin düzgün ahənglə səslənməməsi Seyid Əliyə möhkəm yer elədi. O, dərhal üzünü Murtuzayevə tutub dedi: - Bağışlayın, kim olduğunuzu bilmirəm. Amma xahiş edirəm, Füzulinin ruhuna toxunmayın.

Sonra Seyid Əli həmin beyti düzgün ahənglə özü söylədi (və mənasını açıb izah elədi. Bu Allah vergilisi Füzulinin ən çətin qəzəllərini açırdı. Şirin, poeziya dolu söhbət saatlarla uzandı. Bəxtiyar müəllim orada yerindəcə Seyid Əliyə cavab şeiri yaza bilmədi. Heyrətindən çaşıb qalmışdı. Durub onu qucaqlayıb, üzündən-gözündən öpərək dedi: - Əli, ya bazar günü “İstisu” sanatoriyasına gəl, ya da “Yenilik” qəzeti redaksiyasına gələr, cavabını alarsan.

Bir neçə gün sonra Bəxtiyar müəllim Seyid Əliyə xitabən “Əleykəssəlam” şeirini yazmışdı:

Möcüzə, dağlar da, sən də möcüzə,

Əli, salamına əleykəssəlam.

Dağlar ucalıqda eşqini gördük,

Arzuna, kamına əleykəssəlam.

Qəlbimdə ümiddən şam yandırmısan,

Şamını məşələ döndərsin zaman,

Bugündən nur alıb sabaha baxan

O ümid şamına əleykəssəlam.

Sənin ürəyinin döyüntüsündən,

Zəngin olan dama “yoxsul” dedin sən,

Keçmişəm dünyanın yaxşı-pisindən

O yoxsul damına əleykəssəlam.

Gəl açaq sandığı, tökək pambığı,

Oldumu qəlbsizin könül çaldığı?

Dilimin, ağzımın səndən aldığı

Dadına, tamına əleykəssəlam.

Bəxtiyar, de nədir bu kin, bu qiyam?

Mən sənət dəlisi, şeir acıyam.

Əli, döşə gəlsin, söz möhtacıyam,

Şirin kəlamına əleykəssəlam.

İndi təsəvvür edin. Əli çox cavan bir istedad sahibidir. Əgər Bəxtiyar müəllim onun istedadına heyran qalırsa, əvvəl soyuq görüşdüyü üçün təəssüflənirsə, görün dahi Səməd Vurğun 62 yaşlı Aşıq Şəmşirin istedadını necə yüksək qiymətləndirib alqışlayır, ona heyranlığını ifadə edir. Bax məsələ bundadır! Bu hadisələr isə doğma Kəlbəcərimizə, el-obamıza daim başucalığı gətirir.

- Qulu əmi, eşitdiyimizə görə, Aşıq Şəmşirin vəfatından sonra Güllü nənə ilə ustadın tanıdığı bir qadın həyətdə oturub mehribanca dərdləşir, şirin söhbət edirmişlər. Bunları tez-tez belə mehriban görən Qənbər müəllim bir gün deyir: Dədəm sağ ikən yola getmirdiniz, bir-birinizi görməyə gözünüz yox idi. Xeyir ola, dədəm dünyasını dəyişəndən sonra bu mehribanlıq nədəndi?

Bəlkə siz də Dədə Şəmşirlə bağlı zarafatlardan birini söyləyəsiniz?

- Qənbər müəllimlə yaxın dost olmuşuq. O, ispalkomun sədri işləyəndə orada Aşıq Şəmşirin şeirlərini makinada yazan Nərgiz adlı bir qız ustada deyir ki, gözəllərə şeir qoşursunuz, amma mən sizin şeirlərinizi makinada yazıram, heç mənə şeir həsr etmirsiniz. Dədə onun sözünü yerə salmayıb, sonralar şeirlərindən birində Nərgizin də adını çəkir.

- Bəs Güllü nənə, görəsən, narahat olmurmuş belə şeylərdən?

- Xeyr. O, aşıq üçün, şair üçün belə şeylərin normal olduğunu başa düşürdü, anlayırdı. Ona görə də Dədənin hansısa şeirində hansı qızın, qadınınsa adının çəkilməsi Güllü nənəni qətiyyən narahat etmirdi.

Aşıq Şəmşir gözəllik aşiqiydi. Təbiətin gözəlliyini söz-söz, misra-misra qəlbinə köçürən bu nəhəng sənətkar şeir yazdığı dağlara, daşlara, bulaqlara, o bulaqlardan qayıdan çiyni səhəngli qızlara, çiçəklərə, güllərə əbədi heykəl qoyurdu.

Cəmilə Çiçək

Təzadlar.- 2013.- 7 sentyabr.- S.15.