""Ulduzlar"ın əlindən bizə efirdə yer yoxdur"

Rəhman Məmmədli: "Görəsən, milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması üçün mütləq göstəriş vermək lazımdır?"

Yaxşı ki, tanrının mərhəməti kimi, səxavəti də çoxdur. O böyük səxavətdən bəhrələnənlər arasında 1961-ci ildə Füzuli rayonunun Aybasanlı kəndinin Qayabaşı məhəlləsində dünyaya göz açan Rəhman Məmmədlinin də bəxti gətirib. İstedad, bacarıq, gözəl musiqi ifaçılığı baxımından, onun da qismətinə pay düşüb. Gözəl gitara ifaçısı kimi ailələrində bu sənətin təməlini qoyub. Sonra qardaşı Rəfail Məmmədov müğənni kimi çoxlarının rəğbətini qazanıb. Oğlu Tural isə atası kimi gitara çalmasa da, hazırda bəstəkarlıq üzrə təhsil alır.

...Müsahibimiz gitaraçalan Rəhman Məmmədlidir. Söhbət zamanı onun sənətə baxışlarında qəribə özəlliklərin şahidi olduq...

- Rəhman bəy, efirdə az-az görünməyinizin səbəbi nədir?

- ömrünün otuz ildən çoxunu bir sənətə bağlamış insan kimi bu görüntü məni qane eləmir. Bunun arxasında elə amillər dayanır ki, ona gücüm yetmir. Bu gün hər bir sənətçinin necə həyat tərzi keçirməsi göz önündədir. Musiqiçilər var ki, toya yarım saatlığa 8-10 min manata gedirlər. Hətta 20-30 min manata gedən ansambllar var. Təvazökarlıqdan uzaq olsa da, deməyə məcburam ki, heç də sənətdə özümü onlardan zəif saymıram. Yeri gəlmişkən qeyd edim ki, 8 illik fasilədən sonra bu günlərdə "STS" prodakşnda "Xarı bülbül" adlı yeni albomum çıxıb. İnşallah, necəliyini dinləyicilər qiymətləndirəcək. Soruşursunuz ki, niyə efirdə az-az görünürsünüz? Yeni albomum çıxandan sonra telekanallarımızdan dördünə zəng etdim ki, bu barədə məlumat verim. Bir televiziyadan telefonu açan olmadı, digərlərindən isə, demək olar ki, oxşar cavablar aldım.

Telekanallardan birinin musiqi verilişlərinə rəhbərlik edən şəxsə telefonda dedim ki, danışan gitaraçalan Rəhmandır. O da əməkdaşlarından soruşdu ki, Rəhmanı tanıyırsınız? Ta bilmədim onlar nə cavab verdilər. Sonra qayıtdı ki, bu həftə ancaq ulduzları çəkirik, gələn həftə isə konsert proqramları nəzərdə tutulub, imkan olanda özümüz zəng edərik. Mən də dözə bilməyib "o "ulduz"ların ikisinin arasına məni pərçim edə bilməzsiniz? Axı mənim də dinləyicilərim var. Olmaz ki, iki-üç dəqiqəlik vaxtınız mənə həsr olunsun? Deyim ki, ay mənim dinləyicilərim, yeni albomum çıxıb!" - deyib telefonu bağladım.

Doğrudan da axı mənim də dinləyicilərim, pərəstişkarlarım var. O "fanat, fanat" deyirlər ey, Quran haqqı, fanat elə olmur. Mən sizə fanat göstərərəm ki, əgər böyrəyinə ehtiyacım olsa, əsirgəməz. Yoxsa, bir çox müğənnilərin dilindən düşmür ki, fanatlarım belə gəldi, elə getdi... Bilirsiniz, ömrümün elə vaxtıdır ki, inciyə bilirəm. özümə, sənətimə qarşı belə biganəlik görəndə sınıram, küsürəm.

- Söz "ulduzlardan" düşmüşkən, telekanallardakı "ulduz" yarışmalarına münasibətiniz necədir?

- Vallah, Azərbaycana ulduz çoxdan bəs edib. Məgər bu qədər "ulduz" olar? Ancaq xahiş edirəm, mənim dediyim ulduz sözlərini dırnaqarası yazın. "SMS" yolu ilə əsl ulduz seçilməz. İstedadsızları "ulduz" etmək, mədəniyyətimizə, incəsənətimizə ağır zərbədir.

- Rəhman bəy, bayaq yeni albomunuzun çıxdığını bildirdiniz, indiyədək neçə albomunuz çıxıb?

- 12 albomum çıxıb. Onu da deyim ki, bu gün hamının musiqilərimi disk halında dinləmək imkanı olmadığını nəzərə alıb, audiokasetdə də buraxıblar. Qeyd etmək istəyirəm ki, bundan əvvəlki albomum çox nəfis şəkildə Türkiyədə çıxmışdı. Bəlkə də Azərbaycanda onun kimi ikinci bir albom olmayıb.

- Bəs gitara ilə bağlılığınız necə olub?

- Füzulinin Aybasanlı kəndinin Qayabaşı məhəlləsində doğulsam da, orta məktəb illərində ailəmiz rayonunun özündə yaşayırdı. Bir gün kəndə gedəndə gördüm ki, dayımoğlunun taxta gitarası var. Götürüb çalmağa başladım. İki gün məşğul olandan sonra artıq bir mahnı çalmağı öyrəndim. Onu da deyim ki, evdə böyük qardaşımın qarmonu vardı, hərdən bir onu götürüb çalardım. Gitaranı görəndən sonra bu musiqi alətinə marağım artdı.

Bir ilin ərzində gitarada çalmağı elə öyrəndim ki, artıq məni toylara dəvət etməyə başladılar. Bununla da, gitaraya məndə böyük məhəbbət yarandı. Orta məktəbdə oxuduğum illərdə Bakıdan rayona konsert vermək üçün musiqi kollektivləri, aktyorlar gələrdilər. Uşaq olmağıma baxmayaraq, konsertdən sonra onları evimizə qonaq aparardım. Bir dəfə də çox yalvar-yaxırdan sonra respublikanın xalq artisti, rəhmətlik tarzən Həbib Bayramov və Razi Şükürovu evimizə qonaq getməyə razı saldım. Evdə soruşdular ki, məndə musiqiyə belə maraq hardandır? Dedim ki, özüm gitara çalıram. Dedilər, gitaranı gətir görək necə çalırsan? Gitarada çalmağım çox xoşlarına gəldi. Həbib müəllim mənə dedi ki, mütləq Bakıya gəlib, bu sənəti davam etdirməlisən. Mən də onun sözü ilə Bakıya gəldim. Həbib müəllim məni öz ansamblına dəvət etdi. Beləliklə, xeyli müddət onun rəhbərlik etdiyi Əhməd Bakıxanov adına xalq çalğı alətləri ansamblında çalışdım.

- Yəqin sizin bu gün həm də muğam ifaçısı kimi tanınmağınız elə bu səbəbdəndir...

- Tamamilə doğrudur. Mən Həbib Bayramovun ansamblında çalışdığım müddətdə muğamın bütün incəliklərinə, dərinliklərinə qədər öyrənmişəm. Bu gün özündən deyən hər hansı bir xanəndəni gitarada müşaiyət etmək iqtidarındayam.

- Dediklərinizdən bu qənaətə gəlmək olur ki, sənətdə ustadınız Həbib Bayramov olub...

- Bəli, heç bir musiqi təhsilim olmasa da, Həbib müəllimi özümə ustad hesab edirəm. Vaxtı ilə "Ədalət" qəzetinə verdiyim müsahibədə demişdim ki, kaş mən tarçalan olaydım. Niyə? Düzdür, bu gün məni Rəhman kimi tanıdan gitara olub və buna peşman da deyiləm. Allahımdan çox razıyam. Ancaq bir vətənpərvər insan olaraq deyirəm ki, kaş elə milli musiqi alətimiz olan tarın ifaçısı olaydım... Görünür, alın yazım belə imiş...

- Musiqi alətləri içərisində gitaranın tutduğu yeri necə qiymətləndirirsiniz?

- Məlum olduğu kimi, qarmon, klarnet, skripka, sintezator, saksafon milli musiqi alətimiz olmasa da, hər biri zaman-zaman musiqi alətləri içərisində özünəməxsus yer tutub. Qarmonla klarnet isə artıq milli musiqi alətimizə çevriliblər desəm, yanılmaram. 70-ci illərin əvvəllərində Rəmişin sayəsində tanınan gitara cəmiyyət tərəfindən qəbul edildi və sevilməyə başladı. Təsəvvür edin ki, toylara gitarasız getmək mümkün deyildi... Ancaq sonradan bu sənətin inkişafı, təbliği çox aşağı səviyyədə aparıldı. Bir dəfə şair dostum Vüqar Əhməd mənə dedi ki, çox təəssüf ki, bəzi sənətçilər gitaraya pasport qazandıra bilmədilər. Doğrudan da belə oldu. Hətta 90-cı illərin əvvəllərində bu sənətə nifrətim elə artdı ki, gitaranı bir kənara atmaq məcburiyyətində qaldım. Ancaq 1994-cü ildə müğənni Səyyad Əlizadə məni yenidən bu sənətə qaytardı və onun təklifi ilə albomlarım çıxdı. Elə o vaxtdan da gitaranın təbliğinə başladım. Sənətçi dostlarım həmişə mənə deyir ki, gitara sənin sayəndə hörmətə mindi.

- Bəs bu gün milli musiqimizin vəziyyəti sizi qane edirmi?

- Bilirsiniz, olanı görməmək korluq əlamətidir. Habil Əliyev həmişə mənə deyirdi ki, bala, deyəsən, musiqimizi, muğamımızı biz dirildəcəyik. Təbii ki, bir çiçəklə bahar olmaz. Nə yaxşı ki, bu gün muğama münasibət tamamilə dəyişib. Muğam müsabiqələrinin, Beynəlxalq Muğam Festivalının keçirilməsi muğamın dəyərli sənət olduğunu bir daha təsdiqlədi. Bu sahədə Azərbaycanın birinci xanımı, Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, YUNESKO-nun və İSESKO-nun xoşməramlı səfiri, millət vəkili Mehriban xanım Əliyevanın xidmətləri danılmazdır. Məni narahat edən odur ki, görəsən, milli-mənəvi dəyərlərimizin qorunması, inkişafı üçün mütləq göstəriş vermək lazımdır? Vəziyyət o həddə çatmışdı ki, Habil müəllim demişkən, muğam muzeyə qoyulası olmuşdu.

- Sizcə, müğənnilərin toya getməsi niyə qəbahət sayılır?

- Mən özüm sənətçiyəm, heç bir yerdə işləmirəm. Bəs necə dolanmalıyam? Ancaq başqa ölkələrdə tanınmış sənətçilərin toya getməsi qəbahət sayılır. Bizdə bəzən sənətçilərin toya getməsi birmənalı qarşılanmır. Hətta son zamanlar "toy müğənniləri" ifadəsi də tez-tez səslənir. Bu heç də qəbul edilən deyil. Düzdür, Azərbaycanda yalnız bir neçə müğənni toya getməyib. Bu gün Zeynəb Xanlarovadan başqa bütün müğənnilər toy şənliklərində iştirak edirlər. Bəzi müğənnilər efirdə özündənrazı halda danışırlar ki, mən toy müğənnisi deyiləm. Yaxşı, bəs toya getmirsənsə, yaşadığın dəbdəbəli şəraiti hansı pulla qurmusan?

- Rəhman bəy, qeyd etdiyiniz kimi, neçə illərdir musiqi aləmindəsiniz, sayılıb-seçilən sənətkarlardansınız. Buna baxmayaraq, bu günə qədər fəxri ad alanların sırasında sizi görmürük. Bundan incimirsiniz ki?

- Əlbəttə, inciyirəm. Bəzən elə sənətçilərə fəxri ad verirlər ki, daha o adı almaq marağında olmuram. Xalqımın mənə olan sevgisini görəndə, elə bilirəm on dəfə xalq artisti adı almışam. Mənə olan bu biganəlik musiqimizin beynəlxalq aləmdə təbliğ etməyimə heç də mane olmayıb. Hətta Türkiyənin 8 telekanalında ifama saat yarım, iki saat efir vaxtı ayrılıb. Bu gün ermənilərin öz adına çıxartmaq istədikləri "Sarı gəlin" mahnısının bizim olduğunu dəfələrlə sübut etmişəm.

- Türkiyədə keçirilən konsertlərinizdən söhbət açdınız. Daha hansı ölkələrdə olmusunuz?

- Rusiyada, İranda, Almaniyada, Ukraynada dəfələrlə geniş konsert proqramları ilə çıxış etmişəm.

- Təbii ki, sənətçilər toya əvvəlcədən qiymət danışıb gedirlər. Olubmu ki, qiymətdə razılaşmayıb toya getməkdən imtina etmisiniz?

- Yox, vallah, deyəsən olmayıb. Mən hər dəqiqəsini pulla hesablayan sənətçilərdən deyiləm. Hamı ilə "ortaq məxrəc"ə gəlməyi bacarıram.

- Xalq tərəfindən sevgi ilə əhatə olunmusunuz, daha nəyə ehtiyacınız var?

- Desəm ki, fəxri ada ehtiyacım yoxdur, bu da birmənalı qarşılanmaz. Ancaq sənətçilərimiz var fəxri ad almaq üçün elə oyunlardan çıxırlar, adamın tükü ürpəşir. Mən o cür ad almaq istəmirəm. Bunu zamanın ixtiyarına buraxıram.

- Bəlkə zəmanə adamı deyilsiniz?

- Niyə ki? Zəmanə ilə ayaqlaşmaq o demək deyil ki, gedib kiminsə qapısını döyməliyəm, yaxud kiməsə yaltaqlanmalıyam. Bax bunları bacarmıram. İnanmıram ki, nə vaxtsa mənim də sənətimə dövlət tərəfindən qiymət verilməsin. Ancaq hər şey vaxtında olanda daha gözəl olur...

- Yaşınızın elə çağıdır ki, ustad sayılırsınız, yəqin tələbələriniz də var.

- Vaxtilə şagirdlərim olub, ancaq indi yoxdur. Bilirsiniz, gitara elə bil alətdir ki, onu öyrətmək yox, öyrənmək lazımdır.

- Ailədə sənətinizi davam etdirən necə, varmı?

- Oğlum Tural Bakı Musiqi Akademiyasının bəstəkarlıq fakültəsinin 2-ci kurs tələbəsidir.

- Deyirlər, bu dünyada günah iş tutub cəza almayan insanlar mütləq o biri dünyada alacaqlar. O dünyada hansısa alacağınız cəzanın günahını etmisinizmi?

- Yolla gedərkən görsəm ki, krandan su öz-özünə axır, onu bağlayıram. İstəmirəm ki, israfçılıq olsun. Hətta maşınla da yol gedərkən, görsəm ki, yolun ortasında daş var, düşüb onu kənara atıram. Valideynlərimə həmişə hədsiz nəvaziş göstərmişəm. Bu gün anama həmin nəvaziş daha da artıb... Düzdür, Quranda göstərilir ki, kimləri o dünyada cəza gözləmir. Ancaq mənim də o dünyada cəzam olacağını bilirəm. Yalnız qəbahətim odur ki, namaz qılmıram.

- Həyatda ən çox nədən qorxursunuz?

- Bir il öncə atam dünyasını dəyişdi. Bu ayın 20-də ili tamam olur. Mən onu ən xoşbəxt atalardan sayıram. Niyə? çünki o övlad dağı görmədi. Mənim üçün ən böyük qorxu övladın pis gününü görməkdir. Allah o günü mənə göstərməsin, eləcə də başqalarına...

- Kədərli anlarınız olurmu?

- İnsan olsun - kədəri olmasın?..

- O zaman köməyinizə nə çatır?

- Kədərli anlarımda sonuncu albomumda da yer alan "Xarı bülbül" mahnısıyla, bir də ki, rəhmətlik gözəl xanəndə Sədi Məmmədovun qardaşı, dostum Salehlə bölüşürəm.

- Telefonunuzun "ZəngimCell"inə "Apardı sellər Saranı" mahnısını seçməyinizin səbəbi nədir?

- Mənim bu sənətdə Rəhman kimi tanınmağında "Apardı sellər Saranı", "Baş Sarıtel", "Dağlar" mahnılarının çox böyük rolu olub. Seçimim bəlkə də bundan irəli gəlib.

- Bu gün toylarda insanlar daha çox hansı havaya oynayırlar?

- "İran təranələri"nə.

- Bəs özünüz hansı havaya oynayırsınız?

- Mənim havam "Qoçəli" və "Tərəkəmə"dir.

- "Yanıq Kərəmi"yə də oynayanlar az deyil...

- "Yanıq Kərəmi" oyun havası olmasa da, toylarda daha çox onu çalmağa məcburam...

- "Bahalı" müğənnilərin toylarda fonoqramla oxumasına necə baxırsınız?

- Çox gözəl. Fonoqram studiyada təmizlənib yazılır. Canlı ifa o cür alınmaz. Müğənnilər məhz həmin ifalarına görə toya dəvət edilirlər. Hansısa müğənninin canlı hay-küyündənsə, fonoqramını dinləmək daha yaxşıdır.

Elbar ŞİRİNOV

Təzadlar.- 2009.- 4-7 aprel.- S.15.