“Xalqın sevgisini qazanmayan sənətkar ola bilməz”

Sənətkar və sənətçi sözləri bir-birinə bənzəsə də, mənaca aralarında böyük fərq var. Ona görə bənzəyirlər ki, sənətkar da nə zamansa sənətçi olub. Lakin əsl sənətkardan söhbət gedirsə, bunu xalq qiymətləndirməlidir və kimin sənətkar olduğunu deməlidir. Sənətkar adını xalqdan almaq üçünsə, sənətkar necə deyərlər, dağları-dərələri keçməli, sənətin əziyyətlərinə sinə gərməli və xalqın sevgisini qazanmalıdır. Budəfəki “Şənbə qonağı”mız da mən deyərdim, sənətkar olmaq üçün çətinliklərlə, amma xalqın sevgisi ilə bu yolda addımlayan böyük sənətkarımız, xalq artisti Yalçın Rzazadədir. Böyük sənətkarımızdan aldığımız müsahibəni sizlərə təqdim edirik.

- Yalçın Rzazadə olmaq üçün hansı dağlardan, dərələrdən keçmisiniz?

- Mənim sənət həyatım böyük çətinliklərlə keçib. Sənətin böyük əziyyətləri odur ki, başlanğıcda nəinki ekranlarada, hətta ucqar kənd yerlərində, Azərbaycanı qarış-qarış gəzərək, konsertlər vermişik. Elə kəndlərə getmişik, yer olmayıb konsert verməyə, yağışda, palçıqda mal-qara tövləsində konsert vermişik. Pambıq tarlalarında günün altında ayağımızın altına taxtalar qoyublar, konsert vermişik. İsti havada burnumdan qan açılıb. Dövlətimizin adından konsertlər, çəkilişlər olanda həmişə iştirak etmişəm. İfa tərzim, oxuduğum klassik mahnılar belə deyək də başa düşülməyib. Buna görə də əziyyət çəkmişəm. Xasiyyətim, xüsusiyyətlərim, səhnə geyimim çətinliklərlə qarşılanıb. Bunlar mənə əziyyətlə başa gəlib. Elə vaxt olub ki, konsertə hazırlaşmışıq, çıxışımıza bir gün qalmış deyiblər ki, sən oxumayacaqsan. Səhnədə hər şeyi əziyyətlə əldə etmişəm. Bir dəfə Tofiq Quliyev, Cabir Novruz, Şövkət Ələkbərova və digər böyük sənətkarlarla Neft daşlarına gedirdik. Gəmidə oturub dalğalara baxırdım. Tofiq Quliyev mənə çay süzüb, sonra da soruşdu ki, nə olub sənə. Dedim ki, nəyə görə bu çətinliklər məndə olur. Bəzən deyirəm ki, istedadım yoxdur, gedim özümə başqa sənət tapım. Amma sonra da fikirləşirəm ki, mənim istedadım olmasa siz mənə mahnı verməzsiniz, Cahangir Cahangirov, Emin Sabitoğlu, Oqtay Kazım və s-ləri də verməz. Tofiq Quliyev gülümsədi və dedi ki, mənim əzizim, sən öz mədəniyyətin, oxuduğun mahnılarla, səhnə geyimin və görünüşünlə dövrünü bir qədər qabaqlamısan. Sonra bir neçə illər keçdi. Tofiq Quliyevin ölümündən bir neçə gün qabaq, musiqi redaktorumuzun ad günündə görüşdük. Qolundan iki nəfər tutub gətirmişdi. Tez yanına gedib onu qucaqladım. Həmin vaxtı Tofiq Quliyev mənə dedi ki, yadındadı, gəmidə gedəndə sənə demişdim. Dedim yadımdadı. Onda mənə dedi ki, bax indi sənin vaxtın gəlib çatıb. “Qaynana”, “Dədə Qorqud”, “Əlvida”, “Gün keçdi” kimi filmlərdə ifa etdiyim digər dillər əzbəri olan mahnılarım var. Bu gün bir neçə televiziyamızın öz səhərini açdığı “Bakı sabahın xeyir” kimi nə qədər sevilən musiqilər ifa etmişəm. Bu mahnının klipini çəkib apardılar Amerikaya. Yəni, bu gün ön sırada olan mahnılarım hamısı əziyyətlə başa gəlib. Ümumiyyətlə, mənim həyatım əziyyətli həyatdır.

- Bütün bunları taleyin qisməti adlandıraq?

- Həmişə çalışıram ki, özümü elə göstərməyim ki, desinlər yazıqdır. Amma, ürəkdir axı bu da. Polad da vaxtla çürüyür. Ürəyimə zədə düşüb. Qan təzyiqim var. Xəstə olmağıma baxmayaraq, bu yaxınlarda dövlət xətti ilə getdim Türkiyədə konsert verdim. Bizim konsulluq mənə diplom təqdim etdi. Qaldım orda ürəyimdən müayinə olundum. İndi yenə problemlər var. İnsan gərək əziyyətinin nəticəsini görsün. Sənətkar gərək heç vaxtı fikirləşməsin ki, bunu necə edim ki alım, necə edim yaşayım. Lazım olmayan yerlərdən mənə bu gün müəyyən maneçiliklər edirlər. 42 ildir, bu sənətin çətinliklərini görsəm də, məni sevindirən məqamlar da var. Çünki, xalqın içində olanda, tədbirlərdə, konsertlərdə mənə olan hörmət, məhəbbət məni bir qədər yaşadır. Xalqın sevgisi, hörməti olmasa, məndə yaşamaq, yaratmaq üçün həvəs də olmaz. Dahi sənətkar olmaq olar, amma şəxsiyyət olmaq çox çətindir. Həmişə istəmişəm ki, məni şəxsiyyət kimi tanısınlar.

- Sənətdə istədiklərinizə nail ola bilmisiniz?

- Bu sualı gərək belə verəydiz ki, yenidən həyata gəlsəydiz bir daha bu sənəti seçərdiniz?

- Onda, elə öz istədiyiniz suala cavab verin.

- Yenidən həyata gəlmək imkanım olsa, nə qədər dahi istedadım olsa da, heç vaxt müğənni olmazdım. İstəyərdim normal yaşayım. Demirəm varlı olum. Mənim heç nəyim yoxdur. Ürəyim xəstədir, əməliyyat olunmuşam. Bunu ağlamaq kimi qəbul etməyin. Mənim adi bağım olmayıb. Əsas odur ki, böyük sənətim və bunu dəyərləndirən xalqım var. Bir dəfə Baba Vəziroğluya dedim ki, mənə deyirlər ki, zirvə sənətkar. Güldü dedi burda nə var ki, zirvədə bir nəfər dərə-təpədə yüz nəfər yerləşir. Lakin ən sonda biz evə dönürük, evdə də problem olmamalıdır ki, bütün səhnə sevincini yaşayasan. Bu da ki alınmır.

- Gənclərin sizin mahnılarınızı ifa etmələri sizi nə səviyyədə qane edir?

- 70-ci illərdə Emin Sabitoğlu və ya Cahangir Cahangirovun mahnısını oxumuşam. Bu gün gənclər onu oxuyurlar. Həmişə öz üzərində işləyən sənətkaram. Sənətimdə durum yoxdur. Yəqin son günümə qədər də belə olacaq. Mənim öz fondumda 500-dən çox mahnım var. Nə vaxtım var bu mahnılar ifa etməyə nə də imkanım. Mənim mahnılarımı ya gərək yaxşı oxusunlar, ya mənim qədər oxusunlar, ya da ki özünəməxsus yaxşı formada oxusunlar. B. Vahabzadənin, F. Qocanın, C. Novruzun sözlərini radioda mənim ifamda eşidib, düzgün ifa etməmək, lirik mahnını götürüb, disko-musiqi etmək olmaz.

- Amma, bu gün elə ifaçılar var ki tələbat arxasınca qaçırlar?

- Gənc vaxtlarımda mən istəməzdim, yaxşı geyimim, cibimdə pulum, maşınım olsun? Amma olmayanda mən onu düşünmürdüm. Düşünürdüm ki, xarici ölkəyə qastrola gedirəm və oxuduğum mahnılar tək Azərbaycanda qalmasın. Can atmırdım ki, gedim toyda oxuyum, pulum olsun. Əfsuslar olsun ki, bugünkü o tələbət uğrunda hər bir gənc tanınıb, restoranlarda oxuyub pul qazanmağı, özlərinə ev, maşın, restoran almağı fikirləşirlər. Bir neçə gün olar, televiziyaya baxırdım. Bir gənc gedib Saratovda toyda oxuyub gəlib, deyir ki, Fransada konsert verirdim. Belə şeylər olmamalıdır. Sənətdə olan hər kəs millətini, musiqisini, mədəniyyətini fikirləşməlidir. O gün məni zəng vurub təbrik etdilər ki, yeni yazılan mədəniyyət ensiklopediyasında mənim də adım var. Tarixə düşmək lazımdır. Nə vaxtsa, sənətdə olmayanda gördüyüm işlərlə xatırlanım.

- Hansı musiqiyə və ifaçıya həmişə tələbat var?

- Bunu bilmək üçün, Space televiziyası sabah mənim yaradıcılıq günümü keçirəcək, izləyib görərsiniz. Klassika əbədidir. Mən klassik sənətkaram. Yüngül mahnı da ifa etsəm, mənim səsimdə klassikaya çevrilir. Bu gün səviyyəsiz sözləri olan mahnılar çoxdur. Keçən dəfə mənim kafedramda divarda böyük şəkilləri olan Vaqif Mustafazadəni, Tofiq Quliyevi, Üzeyir Hacıbəylini gənc nəslin nümayəndələrindən heç biri tanımadı. Bundan dəhşətli nə ola bilər.

- Musiqinizlə tamaşaçıya nəyi çatdırırsız?

- Mənim mahnılarımı Türkiyədə təhsil almış həkimlər əməliyyat zamanı dinləyirlər. Bir dəfə taksi ilə evə gələndə sürücü deyir ki, işdən evə yorğun gedəndə sizin mahnıları dinləyəndə yorğunluğum keçir. Mənim xoşbəxtliyim də məhz bunlardadır.

- Musiqiçi hansı keyfiyyətlərə malik olmalıdır?

- Mahnıları heç vaxt bir günə, beş günə dinləyib oxumuram. Bəzən altı aya qədər mahnını dinləyib, tam mənimsəyirəm. Ürəkdən oxuyanda tamaşaçı ifaçını daha tez anlayır. Hər bir işə ciddi yanaşan insanam. Bu sənətimə də aiddir. Həmişə məsuliyyətli olmağa çalışıram.

- Geyiminiz, ifanız və səsinizlə fərqlənmisiniz. Bugünkü fərqlilikləri necə qiymətləndirirsiniz?

- İfaçı zahiri görünüşü ilə seçilməlidir. Həmişə geyimimə fikir vermişəm. Hər yerin öz geyimi olmalıdır. Geyim musiqiçini tamamlamalıdır. Səs, ifa və geyim ifaçıda ahəng təşkil etməlidir. Sənətkarın musiqisindən ruhumuz dincəldiyi kimi, geyimi də göz oxşamalıdır. Geyim onun bədən quruluşunu, hətta gözlərinin rənginə qədər tamamlamalıdır.

- Sənətkar hər zaman nəyi fikirləşməlidir?

- Əsl sənətkar özünə qarşı tələbkar olmalı, vaxtına və yaşına baxmayaraq öz üzərində çalışmalı, xalqın arasında və sadə olmalı, torpağını, millətini sevməlidir. Həmişə deyirəm ki, millətimin pisi də mənimdir, yaxşısı da.

- Sənətkar və xalq sevgisi qarşılıqlı formada necə olmalıdır?

- Xalqın hörmətini, sevgisini, məhəbbətini qazanmayan heç vaxtı sənətkar ola bilməz. Deməli, onun obrazı, ifası xalqın ruhunu oxşaya bilməyib. Bu yaxınlarda bazara getmişdim. Orda hamı ətrafıma yığışmışdı, görüşdük. Bir nəfər mənə dedi ki, bu günlərdə bir xalq artisti gəlmişdi bura, salam verəndə dedi ki, sən kimsən əlini kartofa vurub, mənə salam verirsən. Deyir, biz ona nifrət elədik.

- Uzun illər səhnə həyatı sizdə nəyi dəyişə bilmədi?

- Dəyişməyən o oldu ki, mən səmimi, dəqiq və hər şeyə ciddi yanaşan insanam. Sadəliyi sevirəm. Mətbuat mənə tez-tez zəng edir. Bunların içində ən çoxu da ki, televiziyalardır. Amma mən bunların arasında da seçim edirəm. Artıq bilirlər ki, hər efirə, hər verilişə getmirəm.

- Sabahkı mətbuat günü münasibətilə jurnalistlərə nə demək istəyərdiniz?

- Uşaqlıqdan qartalı xoşlamışam. Heyvanat dünyasını, təbiəti ölümünə çox sevirəm. Qartalı ona görə seçmişəm ki, ən yüksəklərdə uçur və azadlıqsevər quşdur. Bu azad dövlətimizdə azad mətbuatımızın olmağını istəyərdim. Sizin simanızda bütün jurnalistləri təbrik edirəm. Qəlməniz iti olsun. Mən də sizin hörmət etdiyiniz insanlardanam. Sizlərə yeni proyektlər, yazılar arzulayıram, uğurlar diləyirəm. Arzu edirəm ki, Azərbaycanımız və və qartal qədər azad mətbuatımız inkişaf etsin. Sizə sənət uğurlarından öncə can sağlığı arzulayıram. Çünki, mən bilirəm can sağlığı nədir.

Aygün Asimqızı

Üç nöqtə.- 2012.- 21 iyul.- S.13.