“Aktyorun yaratdığı bütün rollar şedevr ola bilməz”

Yasin Qarayev: “Dünən oynadığım rola bu gün tənqidi yanaşıram”

Bu gün aktyor olub, filmlərdə, seriallarda çəkilmək o qədər də çətin iş deyil. Amma film və serialla yanaşı, canlı səhnə hesab edilən teatrda bir-birindən fərqli obrazlar yaradıb, tamaşaçı sevgisini qazanmaq hər bir aktyora qismət olmur. Bunun üçün istedad və illərin təcrübəsi lazımdır. Bu dəfə “Şənbə qonağı”mız ömrünün 40 ilini teatra həsr edən və bu illər ərzində yaratdığı müxtəlif obrazlar sayəsində tamaşaçı sevgisini qazanan xalq artisti Yasin Qarayevdi. Yasin müəllimin ilk rolundan tutmuş, bu gün teatrda olan problemlərə qədər fikirlər söylədiyi müsahibəsini sizlərə təqdim edirik.

- Bəlkə elə ilk olaraq bu il 140 yaşlı teatrımızdan danışaq?

- İlk öncə onu qeyd edim ki, milli teatrımızın 140 ilinin 40 ili mənim payıma düşür. 40 ildir Gənc Tamaşaçılar Teatrında işləyirəm. Bu müddət ərzində çox böyük sənətkarlarla işləmişəm. Bizim teatrın təməl daşını qoyan insanlarla çiyin-çiyinə işləmişəm. Məmmədağa Dadaşov, Süleyman Ələsgərov, Hüseynağa Sadıqov, bu günləri yaşayıb yaradan Firəngiz Şərifova və başqaları ilə bir səhnədə rol almışam. Bir çox tamaşalarda, iştrak eləmişəm. Ümumilikdə götürəndə hesab edirəm ki, son 10 ildə Azərbaycan teatrı və incəsənəti çiçəklənmə dövrünü yaşayır. Ölkə başçısının bu 10 il ərzində 300-dən çox sərəncam və fərmanları Azərbaycan incəsənəti və mədəniyyətinə dair olub. Bu sıradan ən sonuncusu Azərbaycan teatrının bayramı rəsmi səviyyədə təsdiqlənməsi oldu. Mirzə Fətəli Axundzadənin “Lənkəran xanın vəziri” tamaşası ilə 140 il bundan öncə martın 10-da Azərbaycan teatrının əsası qoyulub. Biz həmişə bunu Azərbaycan teatrı günü kimi qeyd edirdik. Bu qərardan sonra rəsmi şəkildə təsdiq olundu. İyunun 25-də Heydər Əliyev Sarayında teatrın 140 illik yubileyi qeyd olundu. Azərbaycan teatrının inkişafında zəhməti keçənlər qiymətləndirildi. 40 nəfər xidmətlərinə görə müxtəlif fəxri nişanlarla mükafatlandırıldı. Bu da ölkə başçısının Azərbaycan mədəniyyətinə, incəsənətinə diqqətinin sonsuz olduğunu göstərir.

- Teatrda da həllini gözləyən problemlər var…

- Bəli teatrda da həllini gözlədiyimiz problemlər var. Azərbaycan hazırda yeniləşmə dövründə yaşayır. Bütün sahələrdə respublikamız bərpa olunur. Bu yaxşılığa doğru irəliləyişdi. Gözlənilən bəzi işlər var ki, onların da yaxşı olacağına inanırıq. Bu problemlərdən biri teatr işçilərinin maaşlarının qənaətbəxş olmamasıdı. Bu tək teatra deyil, tibb sahəsində çalışanlara, müəllimlərə də aiddir. Hər şey zamanla mərhələ-mərhələ həll olunur. Bakı son 5 ildə xeyli gözəlləşib. Bunun üçün aparlan işlər zamanı toz yaranmasından və yaxud digər çətinliklərdən narahat olan insanlar var. Amma bunlar da gözəllik üçün edilir. Mədəniyyət sahəsində də aktyorlara verilən maaşlar narazılıq doğurur. Aldığımız maaş bu günümüzlə uzlaşmır. Düşünürəm ki, mərhələ ilə həll olunan problemlərin içində teatr işçilərini də maaşlar nəzərə alınacaq.

- Yasin müəllim teatrda ilk rolunuz hansı olub

- “Hacı Qəmbər” tamaşasında Aşıq Vəli olub. Sonra həmin tamaşada Mahmud oynamışam. Sonra “Tamahkar” tamaşasında baş rollardan birini canlandırmışam. Belə düşünürəm ki, o rol yaradıcılığımda bir mayak oldu. Onunla tamaşaçı rəğbətini qazandım. Və beləliklə davam elədim. Bir çox rollarda oynadım. Tamaşaçılar tərəfindən çox sevilən rollarım da olub, bir az orta səviyyəlisi də. Belə hesab edirəm ki, aktyorun yaratdığı bütün rollar şedevr ola bilməz. Əgər aktyor nə iş gördüyünü başa düşürsə, elə uğur da ordadı.

- İlk rolunuza baxanda bu gün 40 ilin təcrübəlisi olaraq tənqidi yanaşırsınızmı?

- 40 il bundan öncə qalsın bu tərəfə dünən oynadığım rola bu gün tənqidi yanaşıram. 3 gün öncə oynadığım tamaşaya baxanda deyirəm ki, orda niyə filan yeri bu cür etmişəm. Teatr canlı sənətdi. Kino elədir ki, hansısa hissə alınana qədər onu dəfələrlə təkrarlaya bilirlər. Amma tamaşada məsuliyyət aktyorun üzərinə düşür. Aktyor bir dəfə oynadığını gələn dəfə eyniliklə təkrar etməyə bilər. Oynadığım bütün rollara tənqidi yanaşıram. Bu Yasinin özündən razılığı deyil. Məni müəllimlərim belə öyrədib. Hüseynağa Sadıqov mənim müəllimim olub. Teatrda çalışan hər kəs həyat təcrübəsi keçmiş insanlar idilər. Biz universiteti bitirib gələndə təhsilimizlə qürrələnirdik. O vaxtı teatrda çalışan aktyorların çoxunun ali təhsili yox idi, onlar Allahın vergili insanları idilər. Mən deyirdim ki, 5-6 il universitet oxumuşam. Hüseynağa Sadıqov da deyirdi ki, 40 ildir işləyirəm. 10 ali təhsil edir. O vaxtı həmin sözlər mənə qəribə gəlirdi. Hər işlədiyimiz 4-5 ildə bir ali təhsil alırıq. Aktyor müxtəlif yazıçıların, fərqli janrlarda olan əsərlərində obrazlar oynadıqca daha da püxtələşir.

- Özünü tənqidin aktyorun professionallığı üçün rolu nə dərəcədə böyükdü?

- Əgər aktyorun oynadığı rol çəkilibsə və sonradan onu izləyəndə diqqətlə fikir veririk. Əgər orda bizim nə isə xoşumuza gəlməsə, nəyisə yaxşı etmədiyimizi fikirləşiriksə, biz onu etməməyə çalışırıq. İnsan ürəyindən keçən yaxşıları etməyə can atdıqca yaxşılar öz yerini tutur. Hər özünə tənqidi baxış aktyorun peşəkarlığa doğru atdığı bir addımdı.

- Yasin Qarayev teatrşünaslar tərəfindən tənqid olunurmu?

- Bu gün Azərbaycanda çox istedadlı sənətşünaslar, teatrşünaslar olsa da, təəssüf ki, yazılar çıxmır. O vaxtı hansısa bir tamaşa ilk dəfə göstəriləndə hər kəs gəlib baxırdı. Mədəniyyət Nazirliyini nümayəndələri, sənət adamları baxırdılar. Biz sanki bir imtahan verirdik. Çox məsuliyyət hissi duya-duya o tamaşaları oynayırdıq. Tamaşanın səhəri günü qəzet alırdıq ki, tənqidi yazılar olacaq. Özünü təsdiqləmiş bir şəxs teatr haqda fikir deyirdisə, bu hər kəs üçün maraqlı idi. İndi elə-belə az-maz yazılar, müsahibələr çıxır. Amma mən aktyorun, rəssamın, rejissorun, bəstəkarın, ümumilikdə tamaşanın ərsəyə gəlməsində rolu olanların işlərinin təhlil olunmasının tərəfdarıyam. Peşəkarlar var, amma nədənsə yazmırlar. Məryəm Əlizadə, Aydın Dadaşov, Aydın Talıbov, İlham Rəhimli niyə yazmırsız? Tamaşaya baxandan sonra öz fikirlərini şifahi olaraq çatdırırlar. O fikirləri qəzetlərdə yazsalar daha yaxşı olar.

- Aktyor olmaq, yox doğulmaq lazımdı deyirlər. Aktyor dünyaya gələrkən onda hansı keyfiyyətlər cəmləşməlidi?

- Allah bütün insanları bu dünyaya bəxş edib. Mənə elə gəlir ki, aktyorların ürəyində, beynində digərlərindən fərqli nə isə əlavə edib. Əslində bu sualı şərh etməyə mənim gücüm, ağlım, səlahiyyətim də çatmaz. Bu yaradanın işidi. Hansısa nöqtədə aktyorları digərlərindən fərqli yaradıb. Zaman keçdikcə insanda həmin güclü tərəf inkişaf etməyə başlayır. Allahın verdiyi bu istedadı zəhmətlə inkişaf etdirmək lazımdı. Bu sahədə illərdi fəaliyyət göstərməsinə baxmayaraq, heç bir uğur əldə edə bilməyənlər var. Demək Allah onlara bu istedadı verməyib.

- Tamaşanın uğuru tamaşaya gələn izləyicilərin sayı ilə ölçülə bilərmi?

- Mənim belə bir şüarım var. Dünyanın ən şah əsərini nə qədər bacarıqlı, peşəkar rejissora versinlər. Əgər onun yaxşı aktyoru yoxdusa uğurlu tamaşa heç vaxt alınmaz. Tamaşanın uğurunun başında aktyor dayanır. Bu fikirlərimə görə istəyirsiz məni vurun öldürün (Gülür). Bu günlərdə bir filmə baxıram. Xarici filmdi, 5 aktyor oynayır. Film qurtarandan sonra titrlərdə 5 aktyordan başqa 100-150 adamın adı yazıldı. Şofer, süpürgəçiyə kimi hər kəsin adını yazırlar. 5 aktyordan başqa hər kəs pərdə arxasında qaldı. O qədər insanın zəhmətinə baxmayaraq, ortada görünən aktyordu.

- Teatrla yanaşı, televiziya tamaşalarında, filmlərdə də fəaliyyətinizi görürük…

- Mənim Aztv-də hardasa 30-a yaxın film-tamaşalarım var. Çox şükür ki, onlar qorunub saxlanılır. Mən orda çox yaxşı rejissorlarla işləmişəm. Ümumiyyətlə yaxşı rejissorla işləmək hər kəsə zövq verir. Yaxşı iş ərsəyə gələndə də insan gördüyü işdən zövq alır.

- Yasin müəllim digər teatrların tamaşalarına gedirsinizmi?

- Yeni tamaşalar olduqca çalışıram hər birinə gedib baxım. Bəyəndiyim də olur bəyənmədiyim də. Biz tamaşaya başqa gözlə baxırıq, tamaşaçı başqa nəzərlə. Bəzən elə olur ki, bizim bəyəndiyimizi tamaşaçı bəyənmir. Bu yaxınlarda Bəhram Osmanov xarici bir əsər əsasında “Müharibə” adlı tamaşa hazırlamışdı. Tələsmədən səliqə-səhmanla işlənmiş tamaşa idi. O tamaşa mənə ləzzət elədi. Tamaşadan çıxanda öz-özümə fikirləşdim ki, bu tamaşaya bilet satıb tamaşaçı yığa biləcəklərmi? Xeyir. Çünki bizim bu günkü tamaşaçımız o tamaşaya mən baxdığım kimi baxmayacaq. Amma o tamaşa hansı ölkəyə istəyirsən respublikamız adından göndərilə biləcək bir tamaşadı. Lakin bəzən elə tamaşa da olur ki, elə alqışlayırlar ki, bir peşəkar olaraq mən o tamaşanın o qədər alqışa layiq olduğunu düşünmürəm. Bilmirəm tamaşaçının səviyyəsi gəlib o tamaşanın səviyyəsinə düşüb. Hansısa digərini üstələməyi bacarıb. Belə tamaşalar da var.

- Bu il 67 yaşınız tamam oldu. Bəzən aktyorlar nə qədər yaşlı olsalar da özlərini o yaşda hiss etmədiklərini deyirlər…

- Hər il öz gücünü göstərir. İnsan maşın deyil. İnsanı idarə edən ürəkdi. Bütün orqanlar istirahət etsə də, 67 ildir ürək gecə-gündüz fasiləsiz işləyir. 67 yaşında birinin özümü 40 yaşına hiss edirəm deməsi doğru deyil. Heç təbabət də bunu qəbul etmir. Bu yaşın da öz gözəlliyi var. Bu yaşımın da öz rolları var. Bu günlərdə Azərbaycanfilm kinostudiyasında bir filmin sınaq çəkilişləri gedir. O ssenari yaşlılardan bəhs edir. Hadisələr Qocalar evində cərəyan edir. 60 yaşdan yuxarı aktyorları çağırıb sınaq çəkilişləri edirlər. Deməli bu filmdə biz yaşlı aktyorlara ehtiyac var.

Aygün Asimqızı

Üç nöqtə.- 2013.- 13 iyul.- S.13.