Sülh danışıqlarına əngəl olan məqamlar var

ARAZ ƏLİZADƏ: "ERMƏNİSTAN STATUS MƏSƏLƏSİNİ ORTAYA ATMAQLA SÜLH SAZİŞİNDƏN İMTİNA ETDİYİNİ GÖSTƏRİR"

CÜMŞÜD NURİYEV: "HƏR HANSI STATUSUN VERİLMƏSİ AZƏRBAYCANIN İŞĞALI DEMƏKDİR"

AZƏRBAYCAN və Ermənistan prezidentlərinin Moskva görüşü ətrafında gedən müzakirələr səngimir. İndi proseslərdə əsas vasitəçi missiyası ilə seçilən Rusiya tərəfi Dağlıq Qarabağda keçiriləcək səsvermənin prosedurunun və səsverməyə qədər bölgəyə aralıq statusunun verilməsi ilə bağlı detalların araşdırıldığını, münaqişənin nizamlanmasına dair konstruktiv müzakirələrin aparıldığını bəyan edir.

Ermənistan prezidenti Serj Sarqsyan da Yerevanda Avropa Birliyi "üçlüyünü" qəbul edərkən danışıqlarda əsas vəzifənin Dağlıq Qarabağın statusun müəyyənləşdirmək olduğunu bəyan edib. Moskva görüşü ətrafında ortaya çıxan bu cür detallar Ermənistanla Rusiyanın mövqelərinin eyni olduğunu büruzə verir. Bu arada payıza qədər ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrlərinin bölgəyə növbəti səfərləri planlaşdırılır. Həmin vaxta qədər həmsədrlərin hansı prinsiplərin üzərində işləyəcəyi və hansı irəliləyişlərə nail olacağı, eyni zamanda Qarabağın statusu məsələsinin hansı halda həll olunacağı mübahisəli olaraq qalır.

Tarixçi alim, professor Musa Qasımlı Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı səylərin artırılmasını müsbət dəyərləndirdi. Professor belə bir vaxtda Rusiyanın fəallığını diqqətçəkən saydı və bunun səbəbsiz olmadığını vurğuladı: "Moskva danışıqlarından sonra Ermənistan tərəfi "Madrid prinsipi"ni qəbul etmədiyini bildirdi. Güman edirəm ki, Ermənistan bununla vaxtı uzatmağa calışır. Xarici işlər naziri Elmar Məmmədyarovun dediyi kimi, ilk növbədə müəyyənləşdirilmiş qrafik üzrə işğal edilmiş rayonlar azad edilməlidir. Qaçqınlar öz döğma yurd-yuvalarına qayıtmalıdır. Məhz bundan sonra Dağlıq Qarabağın statusunun müəyyənləşdirilməsi istiqamətində danışıqlar başlaya bilər. Fikrimcə, bu məsələdə Ermənistanın başlıca iddiası iki cəhət üzərində durur. Bunun biri Dağlıq Qarabağın statusu məsələsidir, ikincisi, Dağlıq Qarabağla Ermənistanın ərazisidir. Hesab edirəm ki, Ermənistanın status məsələsini danışıqlarda önə çəkməsi bu problemi həll etməmək istəyinin göstəricisidir".

Politoloq Cümşüd Nuriyev isə Rusiyanın aktivlik göstərməsinə baxmayaraq, münaqişənin nizamlanmasında maraqlı olmadığını önə çəkdi. Onun sözlərinə görə, Rusiya Azərbaycanı öz nüfuz dairəsindən çıxarmaq istəmir. Politoloq hesab edir ki, Ermənistan prezidentinin status məsələsi ilə bağlı çıxışı da Rusiyanın ssenarisi ilə baş verir: "Çünki Ermənistan Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı hər hansı mövqe bildirməkdə müstəqil deyil. Birdən-birə Sarqsyanın belə bəyanatlar verməsinin arxasında Rusiya və onun siyasi oyunları durur. Statusla bağlı hər hansı qərarın verilməsi Azərbaycanın işğalı deməkdir. Bu cür çıxışlarla Azərbaycana qarşı ciddi tor hazırlanır".

O ki qaldı aralıq statusu məsələsinin ortaya atılmasına, politoloq bunun Azərbaycanın siyasi cəhətdən aldadılmasına yönəldiyini dedi: "Madrid görüşünün əsas məqsədlərindən biri odur ki, Dağlıq Qarabağın inzibati sərhəddi boyu təhlükəsizlik qüvvələri yerləşdirilsin. Rusiya sülhməramlı qüvvələri adından bölgədə öz ordusunu yerləşdirmək istəyir. Bu, Dağlıq Qarabağı de-yure müstəqil etməkdən ötrü atılan bir addımdır. Rusiya Azərbaycanın NABUCCO ilə bağlı fəaliyyətini qısqanclıqla qarşılayır. Rusiya özünün iqtisadi və siyasi böhranı aradan qaldırmaq üçün müharibə istəyir. Bu da Qafqazda ən güclü dövlət olan Azərbaycanda ola bilər".

Statusun müəyyənləşdirilməsində ortaq formulun tapılması məsələsinə gəlincə, politoloq belə bir modelin Aland adalarında tətbiq edildiyini dedi. Onun fikrincə, indi Dağlıq Qarabağı həmin formula uyğunlaşdırmaq istəyirlər: "Bu gün ermənilərin verdiyi bəyanatlar isə daha çox təxribat xarakterlidir. Burda əsas məqsəd qarşıdurmanı gücləndirməkdir. Azərbaycan tərəfi də beynəlxalq hüquq normalarına əməl edərək, bütün kartları açmır. Amma Azərbaycan Prezidentinin qəti iradəsi onu göstərir ki, "Madrid prinsipləri" pozulur".

Azərbaycan Sosial Demokrat Partiyasının (ASDP) sədri Araz Əlizadə Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ətrafında aparılan danışıqları alqışladı. Amma bunun hər hansı nəticə verəcəyinə inanmadığını söylədi: "Ölkə Prezidentinin münaqişənin sülh yolu ilə həllinə yönələn cəhdlərini başa duşürəm. Amma bir şeyi də anlayıram ki, heç kəs sülh danışıqları yolu ilə Qarabağı bizə qaytarmayacaq. Çünki tarixdə də işğal olunmuş torpaqların sülh yolu ilə qaytarılması faktı yoxdur. Qarabağın qaytarılmasının yeganə yolu Azərbaycanda peşəkar ordunun yaradılması və müharibə yolu ilə torpaqların azad edilməsidir".

A.Əlizadə Ermənistan tərəfindən Dağlıq Qarabağın statusunun müəyyənləşdirilməsi məsələsinin ortaya atılmasının münaqişənin uzanmasına xidmət etdiyini bəyan etdi. Onun fikrincə, Ermənistan status məsələsini ortaya atmaqla sülh sazişindən imtina etdiyini göstərir: "Danışıqlar vasitəsilə münaqişəni nizama salmaq istəyən qüvvələrin hamısı Ermənistanın tərəfdaşlarıdır. Bunlar hər vasitə ilə münaqişənin sülh yolu ilə nizamlanması prosesini Ermənistanın xeyrinə qurtarmağa çalışırlar.

Azərbaycan iqtisadi cəhətdən inkişaf etsə də, get-gedə imkanlarımız daralır. Dünyada münaqişə bölgələrinin müstəqil dövlətlər kimi tanınması prosesi gedir. Qorxuram ki, bir gün Azərbaycan da belə bir faktla qarşılaşsın".

Tahirə QAFARLI

Üç nöqtə.- 2009.- 22 iyul.- S. 3.