Dağlıq Qarabağ və onun statusu
SƏRDAR CƏLALOĞLU: "AZƏRBAYCANDAN
BAŞQA KİMSƏ DAĞLIQ QARABAĞIN TALEYİ İLƏ
BAĞLI SÖZ SAHİBİ OLA BİLMƏZ"
"HƏR İKİ TƏRƏFİN QARŞILIQLI
GÜZƏŞTƏ GETMƏYƏ VADAR EDİLMƏSİ
BEYNƏLXALQ HÜQUQUN TƏLƏBLƏRİNƏ
ZİDDİR"
DAĞLIQ Qarabağ
münaqişəsinin həlli
missiyasını üzərinə
götürən ATƏT-in
Minsk qrupu həmsədrləri danışıqlarda
irəliləyişlərin olduğunu iddia etsə də, ortada nəticə yoxdur. Faktlar danışıqlarda istifadə
olunan Madrid prinsiplərinin mənasızlığını
ortaya qoyur. Həmsədrlər isə
yenə də ümidverici çıxışlar
edərək, yeni variantların üzərində
işlədiklərini bildirirlər.
Artıq amerikalı həmsədr danışıqlarda əsas
məsələnin statusla
bağlı olduğunu
önə çəkir.
Maraqlıdır, bəs ölkənin siyasi düşərgəsində münaqişənin
indiki həll prosesi necə dəyərləndirilir və
bu sahədə hansı perspektivlər görünür? Məsələ
ilə bağlı suallarımızı cavablandıran
Azərbaycan Demokrat Partiyasının (ADP) sədri
Sərdar Cəlaloğlu
maraqlı nüanslara
toxundu. Onun fikrincə, hazırda danışıqlar siyasi müstəvidə gedir və buna görə
də onun heç bir perspektivi olmayacaq:
- Danışıqların
siyasi müstəvidə
həlli qüsurlu təcrübədir. Yaxın
Şərq, eləcə
də digər münaqişələrin təcrübəsi
göstərir ki, münaqişələrin bu
yolla həllinin perspektivi yoxdur. Münaqişə yalnız
hüquqi müstəvidə
həll oluna bilər. Birləşmiş
Millətlər Təşkilatının
işğal haqqında
ümumi qətnaməsinə
görə, işğalçı
işğalın nəticəsindən
nə mənəvi, nə maddi, nə də başqa cəhətdən
bəhərlənə bilməz.
Bu baxımdan Dağlıq Qarabağa statusun verilməsi, ermənilərə müəyyən
güzəştlərin edilməsi,
Azərbaycanın ermənilərlə
qarşılıqlı güzəştə
getməyə vadar edilməsi beynəlxalq hüququn tələblərinə
ziddir. Azərbaycan hökuməti BMT-nin işğal haqqındakı
qətnaməsini rəhbər
götürür. İşğal
faktı baş verib və buna
görə də Ermənistanın həmin
ərazidən bəhərlənməsinə
imkan verilməməlidir.
- Sərdar bəy, ATƏT-in
- Əvvəla, bir şeyi unutmaq lazım deyil ki, vasitəçilərin missiyası tərəflərə hansısa iradə sırımaq deyil. İkincisi, Dağlıq Qarabağ Amerikanın hansısa bir ştatı deyil. Bu ərazilərin statusu yalnız Azərbaycanın iradəsi ilə dəyişdirilə bilər. Ona görə də vasitəçilərin Azərbaycan əraziləri ilə bağlı fikir deməsi siyasi etikadan kənardır və vasitəçilik missiyalarını ötüb keçən bir addımdır. Biz belə halları pisləyirik və hesab edirik ki, vasitəçilik missiyasını yerinə yetirən dövlətlər tərəflərə heç bir şərt irəli sürə bilməzlər. Onlar beynəlxalq hüquqa riayət olunmasına əməl etməlidirlər. Biz Dağlıq Qarabağa statusun verilməsinin əleyhinə deyilik. Ancaq bu status Azərbaycan dövləti tərəfindən verilməlidir. Digər tərəfdən, həmsədrlər indiyə qədər Qarabağ danışıqları ilə bağlı çox bəyanatlar veriblər. Bunlar müəyyən etiraza səbəb olduğuna görə dərhal da təkzib edilib. Beynəlxalq hüquqda müvəqqəti, daimi statuslar yoxdur. Əgər beynəlxalq hüquq işğalçının işğal olunmuş ərazidən bəhərlənməsinə imkan vermirsə, həmsədrlərin müxtəlif bəyanatlarla çıxış etməsi beynəlxalq hüququn pozulması deməkdir. Bu, gələcəkdə ağır nəticələrə gətirib çıxara bilər.
-Bu gün Dağlıq Qarabağ ermənilərinin yenidən danışıqlara cəlb edilməsi məsələsi gündəmə gətirilir. Amerikalı həmsədr Metyu Brayza "Dağlıq Qarabağ hakimiyyəti"nin danışıqlarda birbaşa iştirak etməsinə ehtiyacın olduğunu deyir. Onun fikrincə gec-tez onlar da danışıqlarda iştirak edəcəklər. Sizcə, bu mesaj bizə nələri vəd edir?
- Dağlıq Qarabağ
erməniləri danışıqlar
prosesinə cəlb ediləcəksə, onda Ermənistan prosesdən çıxarılmalıdır. Azərbaycan eyni zamanda iki tərəflə
danşıqlar apara bilməz. Həmsədrlər
Dağlıq Qarabağ
ermənilərini də
danışıqlara qoşmaqla
ermənilərlə azərbaycanlılar
arasında qeyri-bərabərlik yaradır.
Amma hamı bilir ki, burda
işğalçı tərəf
Ermənistandır və
bu dövlət Rusiyanın əlində tərəf kimi istifadə olunan vasitədir. Eyni zamanda, həmsədrlərin
belə bir variantı irəli sürməsi Dağlıq
Qarabağın ayrıca
hökumət kimi tanınması üçün
heç bir imkan yarada bilməz.
Hesab edirəm ki, bu cür
çıxışlarla Dağlıq
Qarabağı tanıtma
cəhdlərinin heç
bir perspektivi yoxdur.
Bizi maraqlandıran
Dağlıq Qarabağ
və onun statusudr. Beynəlxalq hüquqda ayrı-ayrı subyektlər var. İndiki halda subyekt Dağlıq
Qarabağ erməniləri
yox, Azərbaycanın
işğal altında
olan ərazisidir. Bu gün bir
şeyi anlamalıdırlar
ki, danışıqlar
Dağlıq Qaprabağda
yaşayan ermənilərlə
deyil, Dağlıq Qarabağ torpağı ilə bağlı aparılır. Belə mübahisələr ondan irəli gəlir ki, vasitəçilər özləri müstəqil
çıxış edə
bilmirlər və belə mövqedən çıxış etməyə
məcburdular. Bir şeyi unudurlar ki, Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın
ərazisidir, mülkiyyət
hüququ ona məxsusdur. Ona görə də azərbaycanlılardan başqa
kimsə Dağlıq
Qarabağın taleyi ilə bağlı söz sahibi ola bilməz.
- Danışıqlarda müşahidə olunan nəticəsizliyə baxmayaraq, həmsədrlər indi də 2010-cu ilə qədər müəyyən bir sənədin imzalanacağına ümid edir.
- Hələ 2005-ci ildə Amerika belə bir bəyanat vermişdi ki, 2006-cı il Qarabağ probleminin həllində son il olacaq. Bu cür optimist bəyanatlar yalnız danışıqlar prosesinin uzadılmasına xidmət edir. Əslinə baxsan, heç bir iş getməyib. İndiyədək problemin həlli ilə bağlı irəliyə doğru addım atılmır. Çünki burada əsas rolu siyasət oynayır. Dünyada gedən siyasətdə isə konkretlik yoxdur. Neçə ki problem hüquqi müstəviyə çıxarılmayıb, Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin həlli ilə bağlı müəyyənlik olmayacaq. Metyu Brayza gündə özü-özünü təkzib edən 4 fikir söyləyir. Hesab edirəm ki, 2010-cu ilə qədər hər hansı sənədin imzalanması mümkün görünmür. Çünki, dünya münaqişəni həll etmək istəyirsə, beynəlxalq hüququ təsdiq etməlidir. Beynəlxalq hüquq Dağlıq Qarabağ problemin necə həll etməyin yollarını göstərir. Bu gün dünyada bir çox münaqişələr var. Hər birinin həlli üçün ayrıca bir qanun verilib, prinsiplər qəbul olunacaqsa, onda beynəlxalq hüququn mənası qalmayacaq. Münaqişənin həllinin bir yolu var, o da beynəlxalq hüquqdur. Bu hüquqa görə də Azərbaycan ərazisi işağl olunub, torpaqlar geri qaytarılmalıdır. Dağlıq Qarabağa müəyyən status verilə bilər. Bundan əlavə hər hansı güzəşt mümkün deyil.
Tahirə Qafarlı
Üç nöqtə.- 2009.- 28 iyul.- S. 4.