Maliyyə böhranı xarici ticarət dövriyyəsinə də təsir edib

NAZİM MƏMMƏDOV: "İSTEHSALÇI OLARAQ MARAQLIYIQ Kİ, NEFTİN QİYMƏTİ SABİT VƏ RENTABELLİLİK SƏVİYYƏSİNDƏ OLSUN"

AZƏRBAYCAN 2009-cu ilin yanvar-may aylarında dünyanın 120 ölkəsi ilə 6,8 milyard dollarlıq ticarət əməliyyatı aparıb. Dövlət Gömrük Komitəsinin məlumatına görə, ötən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə xarici ticarət dövriyyəsi 60,5 faiz azalıb. Xarici ticarət dövriyyəsinin həcminin azalmasını neft amili ilə əlaqələndirən Milli Məclisin İqtisadi siyasət komitəsinin üzvü Nazim Məmmədov bildirdi ki, ötən ildən başlayaraq neftin qiymətinin kəskin aşağı düşməsi bütün sahələrdə mənfi rolunu oynayıb.

- Ötən il orta hesabla neftin bir barrelinin qiyməti 90-96 dollar olub. Bu il orta qiymətin 55-60 dollar təşkil edəcəyi gözlənilir. Hələ qabaqda yay və payız ayları var. İqtisadi fəallıq kifayət qədər arta bilər. Xarici ölkələrin yerinə yetirdiyi antiböhran proqramları, xüsusən, ABŞ-ın ölkə iqtisadiyyatına maliyyə yardımı paketi nəticəsini verəcək. Ümid edirik ki, həm dövlət sifarişi ilə görülən işlər, həm də ayrı-ayrı avtomobil nəhənglərinə verilən vəsaitlər bu ölkənin iqtisadiyyatının canlanmasına səbəb olacaq. Biz təbii ki, neft istehsalçısı olaraq maraqlıyıq ki, neftin qiyməti sabit və rentabellilik səviyyəsində olsun. Elə qiymət ki, ondan gələn gəlirlər gələcək investisiya layihələrinə vəsait qoymağa imkan versin. Əlbəttə, bu gedişlə neft hasilatına investisiya qoyulmazsa, gələcəkdə böhranın daha neqativ təsirləri ortaya çıxa bilər. İqtisadiyyat üçün tarazlı siyasət aparmaq lazımdır. Bu nöqteyi-nəzərdən hesab edirəm ki, ticarət dövriyyəsinin aşağı düşməsilə bağlı məlumat ixrac olunan neft və neft məhsulları qiymətinin kəskin aşağı düşməsinə hesablanıb.

- Ticarət dövriyyəsinin həcminin azalması böhranın təsiri kimi səciyyələndirilirsə, bu sahədə daha neqativ halların yaranmaması üçün hansı qabaqlayıcı tədbirlər görülməlidir?

- Hazırda Azərbaycan dünyanın əksər ölkələri ilə mütəmadi olaraq ticarət dövriyyəsi həyata keçirir. Bu ölkələrə əsasən neft və neft məhsulları ixrac edilir. Hesab edirəm ki, bundan böyük faciə qurmaq lazım deyil. Sadəcə olaraq, iqtisadiyyatımızı daha da diversifikasiya etmək yönündə işlərimizi davam etdirməliyik. Söhbət qeyri-neft sektorunun inkişafı, real sektora maliyyə yardımlarının artırılmasından gedir. Bunun həyata keçməsinə real əsas yaranıb. Bu yaxınlarda Mərkəzi Bankın səlahiyyətlərinə bəzi dəyişikliklərin edilməsi, əsasən də Mərkəzi Banka iqtisadiyyata vəsait verməsi üçün məhdudiyyətin aradan qaldırılması çox şeydən xəbər verir.

- Neftin qiymətinin hansı səviyyədə olması qənaətbəxşdir və sizin bu haqda proqnozlarınız varmı?

- Proqnoz vermək əlbəttə çətin məsələdir. Beynəlxalq maliyyə qurumlarının hesabatına görə, neftin bir barrelinin yaxın aylar üçün qiyməti 70 dollar civarında olacaq. Bu belə proqnozlaşdırılır. Bir neçə il bundan öncə isə ədalətli qiymətin 100 dollar olması gündəmə gəlmişdi. Hər halda qiymət müəyyənləşdirilərkən neft hasilatına çəkilən maya dəyəri nəzərə alınmalıdır. Əgər maya dəyəri 40 dollardırsa, deməli, ondan yuxarı qiymət bizi qane edir. Əgər bu qiymət 50 dollar olarsa, onda biz nefti bu qiymətdən yuxarı satmalıyıq. Neftin qiymətinin kəskin qalxması və düşməsi də gözlənilmir. 70 dollar məqbul sayılmalıdır. İndi biz çalışmalıyıq ki, neft hasilatı ilə məşğul olan şirkətlərin sosial yükünü azaldaq və beynəlxalq mühasibatı tətbiq etməkdə şəffaflığı yüksəldək. Yalnız bu yolla neftin maya dəyərini aşağı sala bilərik. Bu, həm Neft Fonduna yığılan vəsaitlərin həcmini, həm də vergi ödəyicisi neft şirkətinin gəlirlərini artırar.

- Nazim müəllim, ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığının azaldılması istiqamətində görülən işləri qənaətbəxş hesab etmək olarmı?

- Ölkə iqtisadiyyatının neftdən asılılığı istiqamətdə görülən işlərin dinamikası məni qane etsə də, onların icra vəziyyəti qane etmir. Bu da müxtəlif obyektiv və sübyektiv amillərlə bağlıdır. Hesab edirəm ki, ölkə başçısının strateji məqamları hədəfə alaraq hazırladığı proqramlar çox məqsədəuyğundur. Ölkə iqtisadiyyatının yaxın illər üçün dinamik inkişafına hesablanan strateji hədəfləri məlumdur. Ancaq bu hədəflərə çatmaq üçün bəzi aidiyyatı qurumların, nazirlik, idarə və təşkilatların neftdən asılılığın azaldılması istiqamətində gördüyü işlər məqbul səviyyədə deyil. Hökumət daha effektli işləməlidir. Ayrı-ayrı dövlət strukturları dövlətin məsuliyyətini öz üzərində hiss etməlidir. Yaxşı işin nəticəsi böhran şəraitində özünü göstərir. Başqa sözlə, yaxşı idarəetmə böhrana davamlılıq zamanı büruzə verir. Fəaliyyəti qənaətbəxş olmayan konkret hansısa qurumun adını çəkməkdən çəkinmirik. Biz bunu o zaman çəkəcəyik ki, həmin nazirlik və komitənin böhran şəraitində üzərinə düşdüyü vəzifəni necə yerinə yetirdiyi məlum olsun.

Əfsun

Üç nöqtə.- 2009.- 25 iyun.- S. 10.