“Biz “erməni soyqırımı” haqqında qərarın ləğvinə nail olduq

Krımın Azərbaycan İcmasının sədri, "Alubika" qəzetinin redaktoru, Jurnalistlərə dəstək komitəsinin sədri, Krım Respublika (Cümhuriyyət) Millətlərarası Razılıq Birliyinin sədr müavini Rəhim Hümbətovdur.

- Bu gün Krımda nə qədər soydaşımız yaşayır və xüsusilə, onlar Krımda siyasi administrasiyada təmsil olunublarmı?

- Bizim hesablamalarımıza görə, Krımda 10 minə qədər azərbaycanlı yaşayır. Burada Ukrayna vətəndaşı olan şəxslər, eyni zamanda qeyri-leqal (qeyri qanuni), lakin daimi olaraq yaşayan insanlar da nəzərdə tutulur. Düzdür statistika (amar) azərbaycanlıların sayını çox az göstərir, amma, apardığımız analiz bizim rəqəmlərin həqiqətə daha uyğun olduğunu göstərir.

Siyasi hakimiyyətdə təmsil olunmağa gəldikdə isə qeyd etmək lazımdır ki, zənnimcə, azərbaycanlıların Ukrayna cəmiyyətinə inteqrasiyasını (həmgərayini) uğurlu hesab etmək olar. Bu gün Krımda həmvətənlərimiz, sovet vaxtının termini (vajəsi) ilə desək, “xalq təsərrüfatının” bütün sahələrində çalışırlar. Krımda azərbaycanlıları həkim, müəllim, hüquqşünas, jurnalist, transport (nəqliyyat) işçiləri, müxtəlif səviyyəli iş adamları və s. kimi vəzifə və iş yerlərində görmək olar. Həmyerlilərmiz eyni zamanda müxtəlif səviyyəli hakimiyyət orqanlarında deputat (millət vəkili) seçilmişdir. Akademik Şamil Topçiyev Ukraynanın yay paytaxtı sayılan Yaltada yaşayır.

- Rəhbərlik etdiyiniz İcma erməni yalanlarının ifşa edilməsi istiqamətində hansı işləri görür?

- Krım Azərbaycan cəmiyyəti 1989-cu ildə yaradılıb, Ukraynada ilk Azərbaycan qurumlarından biridir. Qeyd edim ki, Ukraynada ilk Azərbaycan mətbu orqanı bizim buraxdığımız “Millət” qəzeti idi. Sadəcə məlumat üçün deyirəm, diasporanın diaspora haqqında nəşr etdiyi ilk kitab da, krımlı azərbaycanlı müəlliflərinin yazılarının işıq üzü gördüyü ilk almanax da Krımda dünyaya gəlib.

Təşkilatımızın qarşısında duran əsas məsələlər mədəniyyətimizi təbliğ etmək, azərbaycanlılar, Azərbaycan haqqında yerli əhalidə pozitiv (müsbət) fikir yaratmaqdır. Eyni zamanda, biz Azərbaycan haqqında həqiqətləri ictimaiyyətə çatdırmağı özümüzə borc və vacib məsələlərdən biri bilirik. Misal üçün, 1990-cı ilin yanvar hadisələrindən sonra biz Bakıdan çox sayda bu faciə ilə, Qarabağ konflikti ilə bağlı ədəbiyyat gətirmişdik, Yaltada daimi fəaliyyət göstərən sərgi təşkil edərək bu kitabları insanlara paylayırdıq. “Millət” qəzetinin səhifələrində bu hadisələrlə bağlı materiallar dərc edirik. Uzun müddətdir ki, İnternet səhifəmiz işləyir. Eyni zamanda yerli mətubat səhifələrində bu mövzu ilə bağlı müxtəlif yazılar yerləşdiririk. Hələ 1991-ci ilin yanvarında, “Millətin” ilk nömrəsi dərc olunandan bir az sonra məni qəzetin redaktoru kimi Krım vilayət kommunist partiyasının ideoloji şöbəsinə “xalça” üzərinə çağırdılar. Sən demə bizim qəzetin birinci nömrəsini görən ermənilər o saat “obkoma” şikayətçi olublar. Çünki elə ilk nömrəsindən “Millət” bu yalanları ifşa etməyə başladı. Söz gəlişi deyim ki, o vaxt Krım erməni cəmiyyətinin sədri sonralar buradan Qarabağa gedib çıxan A.Danelyan idi.

Hesab edirəm ki, indiyədək bizim gördüyümüz ən mühüm işlərimizdən biri dünyada birinci dəfə olaraq erməni “soyqırımı” haqqında Xarkov vilayətində İzyum şəhər sovetinin qəbul etdiyi qərarın ləğv olunmasıdır. Bu fakt əyani surətdə subut etdi ki, erməni diasporunun çox “qüdrətli” olması bir mifdir, həqiqətə o qədər də uyğun deyildir. Lakin, bu o demək deyil ki, onlara lazımı qiymət verməmək olar. Hazırda biz Krım parlamentinin analoji (oxşar) qərarının ləğvi üzərində çalışırıq.

- Ümumiyyətlə, Ukraynada Azərbaycan diasporunun fəaliyyətini necə dəyərləndirirsiniz və diasporumuz hansı imkanlara malikdir?

- Əvvəlcədən qeyd edim ki, Ukraynada Azərbaycan diasporu böyük potensiala malikdir. Xüsusən, nəzərə alsaq ki, hazırda bizim daha yaxşı təhsil alan, daha yaxşı dil bilən gənclərimiz yetişir, diasporun gələcəyi bizə daha çox ümidlər verir. Lakin bu gələcəyin yetərincə parlaq olması üçün müəyyən faktorları nəzərə almaq lazımdır. Onlardan biri, deyərdimki vacibi gənclərimizin ana dilini bilməsidir. Təəssüflər olsun ki, Ukraynada son siyahıyaalmanın nəticələrinə görə Krımda yaşayan azərbaycanlıların bir hissəsi öz doğma dilini bilmir.

Azərbaycan diasporunun Ukraynada fəaliyyətini, ümumiyyətlə götürsək, müsbət qiymətləndirirəm. Xüsusən, bir sıra regionlar (bölgələr): Dnepropetrovsk, Xarkov, Donetsk, son zamanlar Nikolayev kimi və digər vilayətlərdə aktiv işlər aparılır.

Lakin son vaxtlar Ukrayna azərbaycanlıları konqresində gedən xoşagəlməz proseslər diasporanın bir çox təşkilatlarında narazılıqla qarşılanır və narahatlıq doğurur.

- Bəs Krım ictimaiyyəti Dağlıq Qarabağ münaqişəsi haqqında hansı fikirlərə, düşüncələrə sahibdirlər?

- Krımda yaşayan insanlar bütün başqa yerlərdə oturan insanlara bənzəyir. Onları birinci növbədə öz ətrafında olan, bilavasitə onlara aid olan, yaşayışlarına, durumlarına təsir göstərə biləcək xəbərlərlə maraqlanırlar. Amma onu da qeyd etmək lazımdır ki, yerli ictimaiyyət Dağlıq Qarabağ münaqişəsi haqqında, o cümlədən, keçirdiyimiz tədbirlər, apardığımız təbliğat vasitəsilə məlumatlanır.

- Ukrayna Azərbaycanın ərazi bütövlüyün açıq şəkildə müdafiə edən dövlətlərdən sayılır. Bu gün Ukrayna siyasətçiləri ilə ünsiyyətiniz zamanı münaqişə haqqında hansı fikirləri bildirirlər?

- Doğrudan da Ukrayna Azərbaycanın ərazi bütövlüyün açıq şəkildə müdafiə edən dövlətlərdən biridir. Bu yaxınlarda biz Krım Azərbaycan cəmiyyəti olaraq, Ukrayna Xarici işlər nazirinə müracət edərək xahiş etmişdik ki, XİN Qarabağa getmək fikri olan ölkə vətəndaşlarına belə bir səfəri Azərbaycan hakimiyyət dairələri ilə razılaşdırdıqdan sonra etmək xəbərdarlığı ilə çıxış etsin. Bu günlər bizim Ukrayna XİN-dən aldığımız cavabda Xarici işlər nazirinin müavini bir daha qeyd etdi ki, Ukrayna Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü dəstəkləyir və münaqişənin dinc yolla həll olunmasını istəyir.

Turqut

Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 7 aprel.- S.6.