Cəmiyyətin
bəlası: qadına qarşı zorakılıq
Mehriban Zeynalova: "Zorakılıq
bizim üçün ənənə deyil, sonradan
yaranmış davranış modelidir"
Bir neçə gün əvvəl dünyada Qadın Zorakılığına qarşı mübarizə günü idi. Sözügedən mövzu dünyanın müxtəlif ölkələrində dartışıldı. Ancaq təəssüf ki, bəşər dediyini yaşaya bilmədiyindən qadın azadlığı bəlalı, həll olunmamış problem olaraq qalır. İllərdir ki, qadın azadlığı dünyanın səlahiyyət sahiblərinin, qələm adamlarının dilinin əzbəridir. Ancaq qadına qarşı zorakılıq azalmır, əksinə, artır.
Təkcə dünya üzrə son bir neçə ay ərzində insan alveri ilə bağlı statistikaya nəzər yetirilsə, qadınların bu siyahıda üstünlük təşkil etdiyi görünər. Qadın: tarix boyunca ən yüksək səviyyədə bədiiyyatda vəsf olunan, hətta allahlaşdırılan obraz. Ancaq gerçəklikdə qadın daha çox əzilib, döyülüb-söyülüb, təhqir olunub, bir sözlə, sosial hüquqları pozulub. 20-ci yüzildə qadına münasibət məsələsində irəliləyiş olsa da, insanlığa münasibət tam təsdiqini tarmadığından, qadına münasibət də tam olmadı. Qeyd edək ki, BMT Baş Assambleyası 1999-cu ildə 25 noyabrı Qadın Zorakılığına Qarşı Mübarizə Günü elan edib. Qadın Zorakılığına Qarşı Mübarizə Gününün məhz 25 noyabrda qeyd edilməsi təsadüfi deyil. Bu, 1961-ci ildə Dominikan Resrublikasında baş verən hadisədən qaynaqlanır. Həmin vaxt Dominikan prezidenti Rafael Truxilonun əmri ilə siyasi fəallardan olan 3 tibb bacısı vəhşicəsinə öldürülüb. Qadınların zorakılığa qarşı mübarizə simvolları ağ lentdir. Qadın - ailə adlanan əvəzsiz bir hadisənin ayrılmaz bir tərəfidir. Ailə isə bəşəriyyətin ən böyük kəşfidir. Hər il mayın 15-i dünyada Beynəlxalq Ailə günü kimi qeyd olunur. Birgəyaşamın bu ilahi, bənzərsiz biçimi insanlar tərəfindən hələ də sözün gerçək mənasında ciddi, səviyyədə qarşılanmır, dərk olunmur. Bu səbəbdəndir ki, ailə son onillərdə ardıcıl basqılara məruz qalmaqdadır. Dünyanın oynaq, yeyin, daim insanı özündən ayıran əhvalı ailəçiliyə amansız zərbələrini vurmaqdadır. Təsirlər elə ustalıqla edilir ki, insanlar bu həmlənin nəinki könüllü qurbanları, hətta iştirakçıları, dayağı da olurlar.
Ailə insanın inamının, idrakının, mənəviyyatının, iradəsinin var olmaq, yəni insanilik imkanlarının, kişiliyinin, qadınlığının aşkarlanma, təsdiq ünvanıdır. Ailə - iki nəfərin sarsılmaz birliyidir, davamıdır, əxlaqın təsdiqi, məhrəmliyin, rünhanlığın ucalıq səviyyəsində dərkidir.
Azərbaycan ailəçiliyi zamanlardan, dini tələblərdən uca xəlqi tələblər səviyyəsində biçimini nə yaxşı ki, bu gün də qorumaqda, yaşatmaqdadır. Baxmayaraq ki, ardıcıl olaraq milli ailəçilik biçiminə qarşı basqılar davam edir.
Cəmiyyət qadına qarşıdır əslində. Çünki insani münasibətlər daha çox sözdə olduğundan, əməldə gerçəkləşmədiyindən, qadın çox vaxt naqis istəklərin qurbanına çevrilir. Qadının ailədə analığının bilinməsi, dərk olunması bundan sonrakı çağımızın da əsas problemi olacaq. Qadına insani münasibət ucalığında yanaşmaq gərək. Elə bir ölçüdə ki, insan özünün varlığına misilsiz sayğıyla, sevgiylə yanaşsın. Azərbaycan-Türk insanı ailəçiliyini xilas etmək üçün fitrətinə güvənməli oldu. Türk dinin ən asıb-kəsən vaxtlarında belə kütləvi şəkildə çoxarvadlığa getmədi: milli keyfiyyəti buna imkan vermədi. "Dədə Qorqud Dastanları"nda qadın "Başım baxtı, evim taxtı"- deyə öyülür. Türkün mənəvi özəllikləri onun ailəçiliyini minillərin o tayından indiyə kimi ris-yaxşı qoruyub. Ancaq ailəçiliyin, bütövlükdə ömrün, milli keyfiyyətin xilası, inkişafı üçün təkcə buna güvənmək azdır: olanları artırmaq, ucaltmaq gərək. Bu gün gənc ər-arvad nə qədər güclü olmalıdırlar ki, belə hallar onlara qətiyyən təsir edə bilməsin. Sosial-iqtisadi dəyişikliklər, bəlalar, fırtınalar torlumun özəyi olan ailələrdə müxtəlif əhvallar yaradır. Bütün çətinliklərə baxmayaraq xəlqi bənzərsizliyimizin sübutlarından biri kimi Azərbaycan ailəçiliyi var olmalıdır.
"Təmiz Dünya"
Qadınlara Üardım İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova ölkədə qadın
hüquqlarının qorunması istiqamətində mübarizə
aparan ictimai təşkilatdır.
Mehriban xanım mövzu
ilə bağlı deyir: "Baxmayaraq ki, konkret qadın hüquqları ilə
bağlı qanunlar daim
təkmilləşdiriliir, beynəlxalq standartlara
uyğunlaşdırılır, ancaq bu qanunvericiliyin həyata
keçirilməsi üçün müəyyən
maneələr var. Çox
zaman hamı deyir ki, hüquqi sarıdan
biliklər azdır, məlumatsızlıq var.
Ancaq məlumatsızlıqdan daha çox bir məqama diqqət yetirmək doğru olar. Psixoloyi zorakılıqdan
danışırıq, qadınların hüquqsuzluğunu
qabardırıq. De gəl, nəticədənsə,
bunları doğuran səbəbləri ilk növbədə nəzərdən
keçirmək gərəkdir". Onun
fikrincə, bunları yaradan səbəblər
stereotiplərdir. Bu stereotip
odur ki, qadın
hüquqlarını qorumaq üçün hüquq-mühafizə
orqanlarına, məhkəməyə müraciət etməməlidir.
Əgər qadın məhkəməyə getdisə, o deməkdir, ailəsi dağılacaq. Guya ki, əgər
qadın işləyirsə, əxlaq sarıdan problemi var, Evə pul gətirirsə, ərini saymayacaq.
Stereotiplər o dərəcədə
qanımıza horub ki,
qəbul edilən qanunları, təbii dəyişiklikləri
görmək istəmirik. Öz
davranışımızı əsaslandırırıq. Bunu çox zaman mentalitetlə bağlayırlar,
deyirlər ki, mentalitet imkan vermir. Mentalitet indiki dördə
bir çox insanların öz davranışlarını əsaslandırmaları
üçün bir vasitədir. Ancaq əslində
bunun kökündə
stereotip dayanır.
Əslində hətta bu təsəvvürlər gəlib
ona çıxır ki, qadın insan deyil".
Təsəvvür etmək olar ki, savadı az olan ailələrdə belə qadınların vəziyyəti necədir. Mehriban xanım bildirir ki, belə ailələrdə qadına qarşı ən ağır ifadələr işlədilir, ən qəbul edilməyən qeyri-etik davranışlar sərgilənir. Qadının cəmiyyətdə ciddi mövqeyi ilk növbədə onun ailədəki mövqeyinin təsbit olunmasından asılıdır. Deməli, ailəyə, qadına mücərrəd münasibətdən çıxmaq gərəkdir. Əslində isə qadının tərbiyəsi, özünü cəmiyyətdə təsdiqi ilk növbədə kişidən asılıdır. Qadın hüququ, haqqı problemli məsələdir.
Azadlıq mövzusuna
münasibət çoxtərəflidir. Qadın
azadlığı cəmiyyətdə eybəcərləşmiş
formada təqdim olunur,
təsdiq olunur. "Qadın
azaldlığı" deyərkən o saat ağıllarda əcnəbi filmlərdəki
qadın azadlığı canlanır. Mehriban xanım deyir, qadın ilk növbədə
insandır və bu, insan
azadlığı məsələsi ilə həmahəngdir:
"İnsan azad olaraq digərlərinin qarşısında
öhdəliyini - məsuliyyətini unutmamalıdır. İnsan haqları, qadın hüquqları ilə
bağlı təlimlərdə bir məqam
var. Orada deyir ki, hər kəsin lider olmaq, ictimai-siyasi
fəaliyyətlə məşğul olmaq
haqqı var. Ancaq bununla yanaşı hər kəsin böyük məsuliyyəti var.
Əgər evdə evladın varsa, onu başlı-başına buraxıb başqa fəaliyyətlə məşğul
olursansa, bu, yolverilməzdir.
Bu məsələlərin
qarşılıqlı əlaqəsi müzakirə mövzusu deyil və heç kəs bir-birilə dəyirmi masa arxasında oturub
danışmaq istəmir. Qadının təhsil məsələsi
son dərəcə ciddi
məsələdir. Araşdırdım ki,
zorakılıq bizim üçün
ənənə deyil, sonradan
yaranmış davranış modelidir.
Qarşıdakı illərdə ailə sarıdan cəmiyyətdə
problemlər daha da artacaq, ailəyə daha ciddi sarsıntılı zərbələr dəyəcək.
İnsanlarla canlı, fədakar söhbətlər
artmalıdır. Statistik və soyuq söhbətlərə son
qoyulmalıdır. Qadın haqqının qorunması ilk növbədə gərəkli məsələdir.
O zaman xalqın və dövlətin təməli
güclənər. Bu gün
qadına münasibətdə amansızlıq artmaqdadır.
Qadına, anasına qarşı amansızlığı
görən uşaq sabah
daha aqressiv olacaq".
Uğur
Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 29 noyabr.- S.11.