Cümə namazından reportaj
"Müsəlman
dövlətini sevməli, onun qanunlarına tabe
olmalıdır"
"Qarabağ məsələsində müsəlman
ölkələri bir-birinə dəstək olmalı, islam həmrəyliyini
nümayiş etdirməlidirlər"
İslamda müsəlmanlar
üçün fərz buyurulan ibadətlərdən biri də
namazdır. Gündəlik namazlarla yanaşı, hər həftənin
beşinci günü qılınan cümə namazı da
var. Bu barədə "Qurani-Kərim"in "Cümə"
surəsində belə buyurulur: "Ey iman gətirənlər!
Cümə günü namaza
çağırıldığınız zaman Allahı zikr
etməyə tələsin və alış-verişi
buraxın. Bilsəniz, bu sizin üçün nə qədər
xeyirlidir! Namaz qılınıb qurtardıqdan sonra yer
üzünə dağılın və Allahın kərəmindən
ruzi diləyib axtarın! Və Allahı çox zikr edin ki, bəlkə
nicat tapıb səadətə qovuşasınız!".
Yalnız kişilər
üçün fərz (vacib) buyurulan cümə namazı
digər namazlardan fərqli olaraq təkbaşına deyil,
camaatla, yəni müsəlman heyətlə birgə
qılınır. Azərbaycanda yaşayan müsəlmanlar da
hər həftənin cümə namazı üçün məscidə
tələsirlər. Bu ibadətin dini və ictimai əhəmiyyətini
nəzərə alaraq Bakıda fəaliyyət göstərən
məscidlərin birindən cümə namazıyla
bağlı reportaj hazırlamaq istədik. Odur ki, ötən
həftənin cümə günü redaksiyamıza ən
yaxın məsafədə yerləşən "İlahiyyat
fakültəsi camisi"nə (məscid) yollandım.
"Təmizlik imandandır"
İbadəti ilkin mərhələdən
izləmək üçün məscidə namaz vaxtından
daha tez getdim. Saat 11:20-də artıq məscidin həyətində
idim. Tanışlığa da elə məscidin həyətindən
başladım. Burada kişilər və qadınlar
üçün ayrıca dəstəmaz yerləri tikilib. Məscidlə
bağlı daha ətraflı məlumat əldə etmək
üçün dəstəmaz alan bir dindara müraciət
etdim. Özünü Asif kimi təqdim edən gəncin fikirlərilə
siz də tanış olun: "Cümə namazı müsəlman
kişilər üçün vacibdir. Buna görə də hər
həftə çalışıram ki, vaxt tapıb məscidə
gəlim. İş yerim bura yaxın olduğu
üçün cümə namazına "İlahiyyat" məscidinə
gəlirəm. Gördüyünüz kimi ibadət
üçün hər cür rahat şərait
yaradılıb, daima isti-soyuq su olur. Tək cümə deyil,
digər günlər də bura həmişə təmiz olur.
İslama yaraşan da elə təmizlikdir. Boş yerə deməyiblər
ki, "Təmizlik imandandır". Hər gün buranı təmizləyirlər.
Biz də çalışırıq ki, müsəlmana
yaraşan tərzdə təmiz saxlayaq".
"Məsciddə pulsuz dərslər
keçilir"
Asiflə söhbəti bitirən
kimi yenidən həyətə çıxdım. Vaxtım
olduğu üçün məscidin daxililə də tanış
olmaq istədim. Üç mərtəbədən ibarət məscidin
döşəməsi səliqəli və eyni
ölçülü xalçalarla döşənib.
Kişilər məscidin əsas binasında, qadınlar isə
həyətdə ayrıca inşa edilmiş otaqda namaz
qılırlar. Kondisionerlə və istilik sistemilə təchiz
olunan məsciddə kitabxana da var. Kitab rəflərində
"Qurani-Kərim" və tərcüməsi, Həzrəti
Məhəmməddən (ə.s.) rəvayət olunan hədis
kitabları, islam tarixi, "Quran" əxlaqıyla
bağlı dini ədəbiyyatlar var. Məscidə gələn
hər kəs bu kitabxanadan yararlana bilər. Məsciddə diqqətimi
cəlb edən məqamlardan biri də hər kəsin sakitliyə
riayət etməsi oldu. Birinci mərtəbədə 10-15 nəfərin
olmasına baxmayaraq, kifayət qədər səssizlik var idi.
Çünki çoxu kitab oxuyur, bəziləri isə digərlərinə
mane olmamaq üçün asta səslə hansısa dini
mövzunu müzakirə edirdilər. Mən kitab oxuyan
dindarın birindən kitabxana haqqında soruşdum. O da asta səslə
suallarımı cavablandırdı: "Məscidin maraqlı
kitabxanası var. Vaxtaşırı yeni kitablar da əlavə
olunur. Elə dindarlar var ki, oxuduqları kitabları gətirib kitabxanaya
hədiyyə edirlər. Odur ki, burada ədəbiyyat tez-tez
yenilənir. Axtardığım mövzulara uyğun kitablar
tapa bilirəm. Pul verib almağa ehtiyac qalmır.
Gördüyünüz kimi, burada kitablara nəzarət edən
məmur yoxdur. Çünki məscid islam əxlaqında
insanlara tam etibar edir. Biz də çalışırıq ki,
oxuduğumuz kitabları səliqəli istifadə edək və
kitabxanaya qaytaraq. Axı digər müsəlmanlar da istifadə
etməlidirlər". Öyrəndiyimə görə, məsciddə
pulsuz dini dərslər də keçirilir. Hər kəs təşkil
olunan kurslarda iştirak edə bilər.
İştirakçılara "Quran" dərslərilə
yanaşı, ərəb dili də öyrədilir. Müəllimlər
müxtəlif müsəlman ölkələrində təhsil
almış ilahiyyatçılardır.
"Məsciddə hər kəs bərabərdir"
Söhbətdən
ayrılıb məscidin digər mərtəbələrini də
gəzdim. Hər tərəf səliqəli və təmiz
idi. Deyilənə görə, yerdəki xalçalar tez-tez
yuyulur və namazdan əvvəl üzərinə ətir səpilir.
Cümə namazına az vaxt qaldığı
üçün yavaş-yavaş məscidə gələnlərin
sayı artırdı. İbadət üçün
hazırlıqlara başlanılmışdı. Deyildiyi kimi də
oldu. İçəridəki xalçaların üzərinə
ətir səpildi. Cümə namazlarında məscidə
çox dindar gəldiyindən içəridə hər kəsə
namaz qılmaq üçün yer olmur. Odur ki, bir
çoxları məscidin həyətində ibadət etməli
olurlar. Onları nəzərə alaraq həyətə də
xalçalar sərildi. Məscid işçilərinə
dindarlar da kömək edirdilər. Qış günü
açıq havada namaz qılmağın çətinliyilə
bağlı Taleh adlı dindarın fikirlərinı öyrəndim:
"Cümə namazına gələnlərin sayı
çox olur. Odur ki, məscid binası kifayət etmir. Məcbur
qalıb həyətdə qılmalı oluruq. Cümə fərz
namazdır. Ona görə də yağış da olsa, qar da
yağsa, əgər içəridə yer qalmayıbsa,
bayırda qılırıq. Mən də bu gün
açıq havada ibadət etməli olacağam. Doğrusu,
minlərlə müsəlman qardaşımızla birgə,
çiyin-çiyinə dayanıb namaz qılmaq o qədər
gözəl hisslərdir ki, qar-yağış adamın
gözünə də görünmür. Məsciddə
varlı-kasıb, vəzifəli-vəzifəsiz fərqi
olmadan hər kəs bərabərdir, qardaşdır. Bu
qardaşlığı və bərabərliyi yaşamaq hər
çətinliyə dəyər. Məsciddə mənəvi
rahatlıq tapıram. Ən əsası isə burada sənin
dərdini səbrlə dinləyəcək və təsəlli
verəcək müsəlman qardaşlar var".
Namaza gələnlərin
içərisində azərbaycanlılarla yanaşı,
pakistanlılar və ərəblər də var idi. Milli
tolerantlığın simvolu olan islamda milli mənsubluğundan
asılı olmayaraq, bütün müsəlmanlar bir ümmət
altında birləşirlər. Cümə namazında da bu
yanaşmanın kiçik bir çalarını
görürük.
Onu da qeyd edək ki, cümə
namazında müsəlmanların dini prinsiplərlə
yanaşı, diqqət yetirməli olduğu
ictimai-davranış qaydaları da var. Bu haqda Habil adlı bir
gənc danışdı: "Burada minlərlə insan namaz
qılır. Onlara narahatçılıq verəcək,
sakitliyi pozacaq davranışlardan çəkinmək
lazımdır. Məsələn, məscidə gələn
kimi, telefonlarımızı ya səssiz rejimə qoyur, ya da
söndürürük, uca səslə
danışmırıq, məscidə gəlməzdən əvvəl
insanlara rahatsızlıq verə biləcək
soğan-sarımsaq yemirik. Bu, islam əxlaqıdır".
"Müsəlman dövlətini sevməli, onun
qanunlarına tabe olmalıdır"
Hər cümə
namazından əvvəl imam (namaza rəhbərlik edən
şəxs) hər hansı bir məsələylə
bağlı söhbət edir. Mövzu günün aktuallığına
görə seçilir. Məsələn, imam bu dəfə
20 Yanvar faciəsilə bağlı çıxış edərək
şəhidlərin islamda uca tutulduğundan, müsəlman
üçün vətənpərvərliyin önəmindən
danışdı. O bildirdi ki, Qarabağ kimi ümummilli məsələlərdə
müsəlman ölkələri bir-birinə dəstək
olmalı, islam həmrəyliyini nümayiş etdirməlidirlər.
Eyni zamanda bu, türk dövlətlərinə, Türk
Dünyasına da aiddir. Çünki türklərin, müsəlmanların
başına gələn bütün faciələrin
hamısı bir yerdə olmamalarındandır. Halbuki
dünyadakı bir sıra millətlərin və dinlərin
nümayəndələri arasında təəssübkeşlik
hökm sürür: "Bir neçə gündən sonra 20
Yanvar faciəsinin 21-ci il dönümüdür. Odur ki,
bugünkü mövzunu 20 Yanvar şəhidlərinin əziz
xatirəsinə həsr edəcəyik. Müqəddəs
kitabımızda və peyğəmbərimizdən rəvayət
olununan hədislərdə şəhidlər haqqında da bəhs
olunur. Məsələn, "Qurani-Kərim"in "Bəqərə"
surəsinə belə buyurulub: "Allah yolunda
öldürülənlərə (şəhid olanlara)
"ölü" deməyin. Əksinə, onlar (Allah dərgahında)
diridirlər, lakin siz bunu dərk etmirsiniz". Başqa bir surədə
isə belə buyurulur: "Allah yolunda öldürülənləri
(şəhid olanları) heç də ölü zənn etmə!
Əsl həqiqətdə onlar diridirlər. Onlara Rəbbi
yanında ruzi (cənnət ruzisi) əta olunur".
...Nəhayət, azan verildi.
Azan namaza çağırışdır, ancaq bu kənardakı
müsəlmanları namaza çağırmaq
üçün verilən azandır. Cümə
namazlarından əvvəl isə xütbə olur. İmam da
minbərə çıxaraq xütbəni oxudu. Xütbədə
dövlətimiz, xalqımız üçün dualar edildi.
Sonra peyğəmbərin sünnətinə uyğun olaraq məscidin
daxilində azan verildi və imamla birgə hamı namaza
başladı. Təxminən bir neçə dəqiqə
çəkən namazdan sonra hər kəs yanında dayanan
müsəlman qardaşını əlini sıxaraq təbrik
etdi.
Cümə namazından sonra
bir neçə dindara yaxınlaşaraq təəssüratlarını
və fikirlərini öyrənmək istədim. Tural adlı
bir gənc: "Məsciddə heç kəsə fərq
qoyulmur. Burada islamın hansı məzhəbində
olmasından asılı olmayaraq, hər bir müsəlman
namaz qılır. Çünki məscid Allahın evidir və
hər kəs üçün açıqdır. İslama
görə, məzhəbindən asılı olmayaraq,
bütün müsəlmanlar qardaşdır. Biz birgə Rəbbimizə
ibadət edirik. Yalnız özüm üçün deyil,
dövlətimiz, xalqımız, bütün müsəlmanlar
üçün dua edirik".
Yaşlı bir dindarın fikirləri də maraqlı oldu: "Biz dindarıq. Lakin dindarlığımız yaxşı vətəndaş olmağımız üçün əngəl deyil. Biz bu ölkənin vətəndaşlarıyıq. Namaz qılmağımız, məscidə gəlməyimiz bizi digər vətəndaşlardan ayırmır. Müsəlman dövlətini sevməli, onun qanunlarına tabe olmalıdır. İslama görə, Vətəni sevmək də imandandır. Din mənəviyyat məsələsidir, xüsusilə də gənclərimizi qumardan, içkidən, narkomaniyadan çəkindirir və cəmiyyət üçün xeyirli vətəndaş hazırlayır".
Dindarların fikirlərilə də tanış olandan sonra qələmimi dayandırıb reportajı tamamlamaq istəyirdim ki, məscidin kənarındakı ticarət obyektləri yadıma düşdü. Bilənlər bilir, bilməyənlər üçün deyim ki, məscid ərazisində ticarət yasaqdır. Yalnız məscidin yaxınlığında alış-veriş edən xırda obyektlər var. Elə zənn etməyin ki, orada yalnız dini əşyalar satılır. İstəsəniz meyvə-tərəvəz, pal-paltar da ala bilərsiniz. Ən maraqlısı isə odur ki, hər cümə namazından əvvəl bu "bazar"dakı qiymətlər at belinə qalxır. Elə ki namaz bitir, yenidən qiymətlər insafa gəlir, yəni aşağı düşür. Əgər sizin də yolunuz bir gün bura düşsə, alış-veriş etməyə tələsməyin, uyğun zamanı gözləyin. Bizdən hələlik bu qədər. Sonuncu cümləmi də yazıb nöqtəsini qoyuram.
Müsəlmanların həftəlik bayram günü kimi də qeyd etdikləri cümə namazıyla bağlı digər məscidlərdən və ibadətgahlardan da reportajlar hazırlayacağıq. Ardı var...
Real CƏFƏRLİ
Xalq Cəbhəsi.- 2011.- 18 yanvar.-
S.8.