Vətəndaş cəmiyyəti və
Milli-mənəvi dəyərlər
QHT-lər
bu istiqamətdə bir sıra layihələr həyata
keçirirlər
Demokratiyanın
ayrılmaz hissəsi olan vətəndaş cəmiyyəti
ideyası tarix boyu bəşəriyyətin şahidi
olduğu diktatura və totalitarizm kabusunun nəticəsi və
insanların azad, sərbəst yaşamaq arzusu ilə meydana gəlib.
Bu gün də vətəndaş cəmiyyəti vətəndaşların
cəmiyyətdə öz şəxsiyyətini sərbəst
ifadə etmək, cəmiyyəti təhdid edən problemlərin
həllində əl-ələ verib, birlikdə fəaliyyət
göstərmək, vətəndaş təşəbbüslərini
rəhbər tutmaq amalı ilə yaradılır.
Mədəniyyət
tarixi sahəsində qazanılmış təcrübə
sübut edir ki, insanların mənəviyyatı, əxlaqi
normaları və baxışları ilə bağlı olan
milli-mənəvi dəyərlərin yaradıcısı
xalqdır. Təbiətin hər bir xalqa bəxş etdiyi ən
qiymətli miras onun milli-mənəvi dəyərləridir. Bu
səbəbdən də hər şeydən əvvəl və
hər sahədə, o cümlədən mədəniyyət
siyasəti sahəsində mədəniyyətin, milli-mənəvi
dəyərlərin təsbiti mövzusuna üstünlük
verilməlidir. Milli-mənəvi dəyərlər gələcək
nəsillərə daha da zənginləşdirilmiş halda
ötürülməlidir. Şübhəsiz ki, mədəniyyət
dəyişmədən və zənginləşdirilmədən
varlığını qoruya bilməz. Bu məqsədlə
müasir mədəniyyət siyasətində yaradıcı
və qurucu səciyyəli hər cür fəaliyyət təşviq
edilməli, yeni qabiliyyətlərin kəşf edilməsi,
istiqamətləndirilməsi, dəyərləndirilməsi fəaliyyətlərinə
mühüm əhəmiyyət verilməlidir. Müasir
dünya siyasətində qlobal, regional və lokal problemlərin,
qloballaşma və mədəni inteqrasiya məsələlərinin
həllinə yeni münasibət müşahidə edilməkdədir.
Demokratiyanın siyasi sistem kimi
formalaşdırılmasını tələb edən bu
prosesdə Azərbaycan da fəal iştirak etməkdədir.
Milli və bəşəri dəyərlərin sintezini
dünya təcrübəsi yönündə həyata
keçirilən islahatlar ölkəmizin dünyanın sosial,
mədəni, iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş
dövlətləri səviyyəsinə çatmağa şərait
yaradır. Sosial, mədəni, iqtisadi tərəqqiyə xidmət
edən bu prosesdə qarşıya çıxan problemlər
isə bilavasitə mədəniyyət sahəsində bəşər
tarixinin, dünyanın inkişaf təcrübəsinin öyrənilməsini,
kompleks əlaqələrinin genişləndirilməsini zərurətə
çevirir ki, bütün bunlara da yalnız mükəmməl
mədəniyyət siyasəti sayəsində nail olmaq
mümkündür.
1991-ci
ildə Azərbaycan müstəqil dövlət quruculuğu
yoluna qədəm qoyandan bəri öz tarixinin yeni səhifəsini
açan respublikamız milli və ümumbəşəri dəyərlərə
söykənən demokratik, hüquqi və dünyəvi
dövlət yaratmaq arzularını reallaşdırmaq istiqamətində
addımlar atmağa başladı. Yalnız yetkin və
güclü dövlət öz vətəndaşlarının
hüquqlarının gerçəkləşməsinə,
insanların rifah halının yüksəlməsinə,
hüquq və azadlıqlarının qorunmasına təminat
verə bilər. Azərbaycanın siyasi müstəqillik əldə
etməsi və demokratik dövlət quruculuğu yoluna qədəm
qoyması bu istiqamətdə əməli addımlar atmaq
üçün geniş perspektivlər açdı.
Media
və Təhsil İnnovasiyaları Mərkəzinin rəhbəri
Səidə Hüseynovanın sözlərinə görə,
hazırda Azərbaycanın dövlət siyasətinin əsas
istiqamətlərindən biri olan mədəni inkişaf siyasəti,
milli-mənəvi dəyərlərin təbliği, tarixi-mədəni
zənginliyin qorunması vətəndaşların tərbiyəsində
xüsusi yer tutur: «Qloballaşan dünya prosesləri bizdən
həyati bacarıqlara yiyələnən və yüksək
milli-mənəvi dəyərlərə malik vətəndaşların
yetişdirilməsini tələb edir. İnsan fərd kimi
doğulub, tərbiyə-təhsil prosesində, əmək
prosesində vətəndaş hazırlığı
keçir, vətəndaş kimi fəaliyyət göstərir.
Əsl vətəndaş dedikdə, bilavasitə vətənə,
dövlətə və cəmiyyətə gərəkli fəaliyyəti
ilə xidmət edən, böyük mənəvi keyfiyyətlərə
malik insan nəzərdə tutulur. Ekspertlərin fikirincə,
maddi və mənəvi inkişafda müvazinətin
saxlanmasının beynəlxalq mədəni təşkilatlar
səviyyəsində dəstəklənməsi
dünyanın xoşbəxt gələcəyinə dair nikbin
proqnozları hələ də stimullaşdırmaqdadır.
Fikrimcə, günümüzdə dövlətlə bərabər
QHT-lərin də işinin əsas qayəsi vətəndaşlar
arasında mədəni və milli-mənəvi dəyərlərin
yayılmasına kömək etmək olmalıdır. Təəssüf
hissi ilə deməliyik ki, milli-mənəvi, mədəni dəyərlərin
təbliğində QHT-lərin də işlərində bir
sıra nöqsanlar və çatışmazlıqlar
mövcuddur. Bəzən bir sıra QHT-lər tərəfindən
mədəni, milli-mənəvi dəyərlərin təbliğinə,
demək olar ki, heç bir əhəmiyyət verilmir».
QHT sədri onu da qeyd edib ki, Azərbaycan mədəniyyətinin təbliği, mədəni inkişaf siyasəti təkcə dövlətlə məhdudlaşmır, bu siyasətin həyata keçirilməsində vətəndaş cəmiyyətinin əsas strukturlarında olan QHT-lərin də üzərinə böyük məsuliyyət düşür: «Bu gün vətəndaşlarımızın milli ruhda tərbiyəsi, dövlətlə bərabər QHT-lərin də prioritet istiqamətlərindən biri olmalıdır. Bir şeyi də qeyd etmək lazımdır ki, QHT-lərin inkişafı barədə dövlət başçısı tərəfindən 2007-ci ildə imzalanan konsepsiyada milli-mənəvi dəyərlərin qorunması və təbliği, vətənpərvərlik hisslərinin vətəndaşlara aşılanması kimi məsələlər də öz əksini tapıb. Xalqımızın böyük tarixi, zəngin mədəniyyəti var. Vətəndaş cəmiyyətinin aparıcı inistutu kimi QHT-lər heç zaman unutmamalıdırlar ki, bu milli-mənəvi zənginliyin dünyaya layiqincə təqdim olunması nəticə etibarilə ölkəmizin təbliğinə, beynəlxalq nüfuzunun yüksəlməsinə xidmət edir. Azərbaycan xalqı gələcəyimiz olan gənc nəslin vətənə məhəbbət, xalqa, elinə və obasına hörmət, soykökünə, öz ata-babalarının ənənələrinə sədaqət ruhunda tərbiyə olunmasına həmişə böyük məsuliyyətlə yanaşıb və ona həyati əhəmiyyətli məsələ kimi baxıb. QHT-lər bir məqamı da daim nəzərdə saxlamalıdırlar ki, hər bir ölkənin gələcəyi onun gənclərinin düşüncə tərzindən, intellektual səviyyəsindən, milli ruhdan və digər amillərdən asılıdır. Məlumdur ki, gənc nəsil həm də xalqın əsrlər boyu yaradıb-yaşatdığı ənənələri, milli mədəniyyəti yaşadır və gələcək nəsillərə ötürür. Bu gün Azərbaycan QHT-lərinin də əsas amalı, ideyası vətəni, xalqı düşünmək, ölkəmizin beynəlxalq aləmdə tanınması üçün öz bacarığından maksimum istifadə etmək olmalıdır».
Onu da vurğulayaq ki, qeyri-hökumət təşkilatlarının gənclərin vətənpərvərlik ruhunun və dövlətçilik şüurunun yüksəldilməsində oynadığı rol və bu sahədə həyata keçirilməli olan işlər aktualdır. Çünki cəmiyyətin bu baxımdan maarifləndirilməsində vətəndaş cəmiyyəti institutlarının da üzərinə böyük məsuliyyət düşür. Son zamanlarda ölkədə vətəndaş cəmiyyəti institutlarının ciddi dirçəlişi və fəallığı hiss olunur. Bu da ondan
ibarətdir ki, üçüncü sektorun fəaliyyətinin güclənməsi birinci növbədə dövlətin marağındadır və dövlət bu sahəyə xüsusi diqqət göstərərək QHT layihələrinin maliyyələşdirilməsinə vəsait ayırır.
Avropaya İnteqrasiya Mərkəzinin (AİM) sədri Şəhriyar Məcidov bildirib ki, bütün dünyanın qloballaşma və inteqrasiya əsrini yaşadığı belə bir məqamda bu məsələ əslində əksər dövlətlərdə ümummilli səviyyələrdə düşünülməsi vacib olan və daha çox milli kaloritin qorunub saxlanılması naminə atılması vacib olan addımlardan hesab edilir: «Amma bu problemi eyni zamanda mürəkkəb konseptual məsələ də hesab etmək olar. Burada problemin mürəkkəbliyi iki mühüm səbəblə əlaqədardır: birincisi, kosmopolit düşüncənin hakim olduğu məkan və zamanda biz QHT-lər olaraq vətənpərvərliyin, xüsusilə azərbaycançılıq məfkurəsinin və milli dövlətçilik ideyalarının məhz nə üçün gərəkli olduğunu gəncliyə aşılamağı bacarmalıyıq. Daha doğrusu, onun fəlsəfəsi dəqiqliklə dərk olunmalı və gənclik tərəfindən konseptual olaraq mənimsənilməlidir. İkincisi, əhalinin digər zümrələrindən fərqli olaraq, gənclik daha həssas təbəqədir və onun azad informasiya cəmiyyətinin və söz azadlığının hakim olduğu ölkəmizdə informasiya əldə etmə imkanları daha da genişdir və onların sürətli analiz etmək, sərbəst düşüncə qabiliyyətləri yüksəkdir. Amma bütün hallarda bu missiyanı məhz vətəndaş cəmiyyəti etməlidir. Əlbəttə, vətəndaş cəmiyyəti kifayət qədər mürəkkəb daxili struktura malikdir. Bu strukturda qeyri-hökumət təşkilatları mühüm yer tutur və onun vətənpərvərlik ideyalarının yaranmasında, milli
dövlətçilik şüurunun formalaşmasında və inkişafında rolu
danılmazdır».
Vətəndaş Cəmiyyəti Problemlərinin Tədqiqi Mərkəzinin sədri Elməddin Hacılı isə qeyd edib ki, vətənpərvərlik insanda fədakarlıq, qəhrəmanlıq və məğlubedilməzlik hissi yaradır, apardığı mübarizədə onda inam hissini gücləndirir: «Onlar davranış qaydalarını, nizam-intizamı, savadlı olmağı, vətənin tarixini, coğrafiyasını, mədəniyyətini, milli adət-ənənələrini bilməlı, vətəni sevməlidirlər. Hər bir ölkənin gələcəyi onun gənclərinin düşüncə tərzindən, intellektual səviyyəsindən, milli ruhdan və digər amillərdən asılıdır. Bəzi QHT-lər paytaxt Bakı ilə yanaşı, Azərbaycanın bölgələrində olan mədəniyyət ocaqlarına gənclərin səfərlərinin təşkili, araşdırmaların aparılması, region gəncləri arasında adət-ənənələrimizin təbliği, milli kinolarımızın nümayiş etdirilməsi, regiondakı teatrların inkişafı, bölgə gənclərinin paytaxtdakı muzeylərə səfərlərinin təşkili və s. istiqamətlərdə layihələr icra etməkdədirlər. QHT-lər qarşısında duran digər bir məsələ Azərbaycanın dünya birliyinə inteqrasiyası kontekstində azərbaycançılıq ideologiyasının, ölkəmizdəki tolerantlıq
mühitinin, Azərbaycan mədəniyyətinin, tarixinin tədqiq və təbliği, əyani vəsaitlərin, informasiya resurslarının hazırlanması və yayılmasıdır».
Hər bir dövlətin və cəmiyyətin formalaşmasında, inkişafında ölkədə mövcud olan mədəni və milli-mənəvi dəyərlər sistemi mühüm əhəmiyyət kəsb edir: «Bu dəyərlər sistemi mövcud olmadan cəmiyyətin və dövlətin inkişafı iddiasında olmaq əbəsdir. Göstərilən səbəbdən də mədəni və milli-mənəvi dəyərlər sisteminin mühafizə olunması və inkişaf inkişaf etdirilməsi bu vətəndaş cəmiyyətinin aparıcı inistutlarından olan QHT-lərin vəzifələrindən biri olmalıdır. Araşdırmalar göstərir ki, ölkəmizdə son illərdə bu istiqamətdə əhəmiyyətli layihələr həyata keçirilir və keçirilməkdədir. Bununla bərabər QHT-lər mədəniyyət abidələrimizin mühafizəsi məsələlərinə xüsusi diqqət yetirməli və gələcək fəaliyyətində bunları da nəzərə almalıdırlar. Eyni zamanda QHT-lər gənclər arasında hərbi vətənpərvərlik hisslərinin aşılanmasında milli qəhrəmanlarımızla bağlı layihələrə də yer ayırmağı unutmamalıdırlar. Belə ki, milli qəhrəmanlarımızla bağlı layihələrin icrası və onların təbliği də vətəndaşlarımızın, xüsusən də yetişməkdə olan gənc nəslin milli vətənpərvərlik ruhunda tərbiyə edilməsində mühüm əhəmiyyət kəsb
edir. Hər bir xalqın mədəniyyətinin inkişafında, milli şüurunun formalaşmasında milli-mənəvi dəyərlər mühüm rol oynayır. Xalqların milli-mənəvi dəyərlərini şərtləndirən dil, din və adət-ənənə onun mənəvi aləminin formalaşmasına həlledici təsir göstərən amillərdəndir».
Cavid
Xalq Cəbhəsi.-
2013.- 25 may.- S.12.