“Babəkin ən çox sevdiyi
“azadlıq” duyğusudur”
Hüseynağa Qəniyev:
"Qorxu olan yerdə azadlıq, azadlıq olan yerdə qorxu
yoxdur”
Etiraf edək ki, tarixi şəxsiyyətlərimizin
keçdikləri həyat yolundan yetərincə məlumatlı
deyilik. Hətta deyərdim, yüzillər boyu həmin şəxsiyyətlərimizlə
bağlı yalan dolu məlumatları bizlərə
sırımağa çalışıblar. Hə yazıq ki, bu yalanları bir çox hallarda həqiqət
kimi qəbul edib nəsildən-nəsilə
ötürmüşük. Bu isə bir
millətin tarixinə vurulan zərbədir ki,
yaşadığımız 21-ci əsrdə onun
ağrı-acısını hər addımda hiss edirik.
Belə bir deyim də var - "keçmişini
təhlil edib sistemləşdirməyən xalq gələcəyini
düzgün müəyyənləşdirə bilməz".
Ancaq sevindirici haldır ki, həqiqətləri
araşdırıb üzə çıxaran, xalqa tarixi şəxsiyyətlərinin
keçdikləri əzablı ömür yolundan bəhs edənlər
var. Həmin araşdırıcılardan biri də gözəl
qələm sahibi olan həmkarım, eyni zamanda keçmiş
millət vəkili, müstəqil Azərbaycanın
Konstitusiyasını yaradanlardan biri, bu gün isə siyasi fəaliyyətini
əqidəsinə uyğun bir partiyada - BAXCP-də davam etdirən,
nəhayət, sözün həqiqi mənasında ziyalı
kimi özünə hörmət qazanan Hüseynağa Qəniyevdir.
Hüseynağa müəllimin tarixi şəxsiyyətlərimizdən
biri olan Babək haqqında araşdırma yazısı -
"Babək müsəlman deyildimi" - Litdiaspora.az
saytında yerləşdirilən gündən rekord sayda oxucu
auditoriyası qazınıb. Belə ki, martın
10-dan dünənki tarixə olan məlumata görə, həmin
araşdırma yazıya 348.927 oxucu tərəfindən
baxılıb. Hüseynağa Qəniyev bu
araşdırmasıyla Babəkin real obrazını bir daha bizə
sevdirdi, tarixi şəxsiyyətimizin kimliyini dərk edib
qürur duyduq, Babəkdən Vətəni, Xalqı,
Torpağı sevməyi və sevdiklərin uğrunda
ölümdən qorxmamağı öyrəndik. Bu müsahibədə də Babəkdən bəhs
edəcəyik.
- Son
zamanlar tarixi şəxsiyyətlərimizin - Babəkin, Şah
İsmayılın, Hizami Gəncəvinin, Mirzə Fətəli
Axundovun, Səməd Vurğunun bostanına daş atanlar da
tapılır. Buna münasibətinizi bilmək
maraqlı olardı.
- Xalq
arasında belə bir deyim var - "keçmişinə
güllə atanı gələcək topa tutacaq". Mən
isə keçmişə güllə atanları, gələcəyin
top atəşinin ümidinə buraxmaqla razı deyiləm.
Onları elə bu gün top atəşinə tutmağı
daha düzgün hesab edirəm. Allah Məmməd
Səid Ordubadiyə qəni-qəni rəhmət eləsin.
O, qəhrəmanlıq və müdriklik tariximizin karifeylərini
rəmzi olaraq, qılınc və qələm
adlandırmışdı. Bu baxımdan
keçmişə daş atanların məqsədini
xalqın qılıncını korşaldıb kəsərdən
salmağa, qələmini isə sındırmağa cəhd
kimi dəyərləndirirəm. Qılınc
və qələmi, qəhrəmanlığı, igidliyi və
müdrikliyi olmayan xalqın keçmişi, keçmişi
olmayan xalqın isə gələcəyi yoxdur. O xalq
xoşbəxtdir ki, onun tarixi bu günlə,
ağsaqqallarının müdrikliyi və təcrübəsi
gənclərin enerjisi, cəsurluğu və çevikliyi ilə,
milli dəyərləri dünyəvi dəyərlərlə
vəhdətdədir.
- Babək
haqqında dəyərli bir araşdırmanız var. "Babək
müsəlman deyildimi?" araşdırmanızda Babəkin
kimliyini açıb göstərmisiniz və bunu tarixi
faktlarla sübut etmisiniz. Babək haqqında
araşdırmada demədiyiniz daha nə sözünüz var?
- Babəkə
inqilaba qədər ərəb
işğalçılarının, inqilabdan sonra kommunist
ideoloqlarının gözü ilə baxmışıq. Ona doğma xalqının gözü ilə baxmaq
vaxtı çoxdan gəlib çatıb. Kitablar yazmaq lazımdır. O da yetərli deyil.
Birinci növbədə xalqımızın
şüuruna, daha sonra Spartak kimi ümumdünya tarixinə və
bəşəriyyətin yaddaşına yazmaq ümdə vəzifəmizdir.
- Siz Babəkin islama qarşı mübarizə
aparmasını inkar edirsiniz. Halbuki, 9-cu əsr ərəb
tarixçiləri və siyasətçiləri də, 20-ci əsr
sovet tarixçiləri və siyəsətçiləri də
Babəkin islama qarşı mübarizə aparmasını təsdiq
ediblər. Buna necə
baxırsınız?
- Babək
elə böyük tarixi şəxsiyyət idi ki, xəlifələr
ona qarşı mübarizə aparmaqda aciz idilər. Bu səbəbdən onlar saxta kitabları ilə Babəkə
qarşı daha möhtəşəm qüvvə ortaya qoymaq
zorunda qalmışdılar. Ona görə
şəxsi düşmənlərini islamın düşməni
elan etdilər ki, bütün dünya müsəlmanlarını
Babəklə mübarizə üçün bir araya gətirsinlər.
Sovet hökumətinin isə islama gücü
çatmadığı üçün Babəkin möhtəşəm
adından və ümumxalq sevgisindən istifadə edib, onun da
islama düşmən olduğunu söyləməklə
xalqın islama məhəbbətini sarsıtmaq, kommunist
partiyasının ideologiyasında mühüm istiqamət olan
ateist tərbiyəsinin təsirini artırmaq məqsədini
güdürdü. Onların hər ikisinin
fikri Babəkə atılan böhtandır. Onun mübarizəsinin ideyasına və tarixi
reallığa iftiradır, özlərinin məkirli siyasətini
həyata keçirmək üçün vasitədir.
Birincilər onların hüdudsuz hakimiyyətinə mane
olan Babəkə qalib gəlmək üçün islamın
nüfuzundan, ikincilər kommunist ideologiyasının qələbəsinə
mane olan islamı zəiflədib sıradan çıxarmaq
üçün Babəkin nüfuzundan vasitə kimi istifadə
etməyə çalışıblar. Mənsə
Babəkin real obrazını yaratmağa, onu ərəb
işğalçılarının, kommunist
ideoloqlarının gözü ilə yox, azərbaycanlı vətənpərvərinin,
elsevərlərinin gözü ilə görməyə cəhd
etmişəm. Onu da qeyd edim ki, saray siyasətçilərindən,
tarixçilərindən fərqli olaraq, Qurani Kərimə və
islam dininə daha çox ürəkdən bağlı olan
möminlərin, ilahiyyatçı alimlərin kitablarında
Babəkin müsəlmanlara qarşı mübarizə
aparması haqqında heç bir məlumata rast gəlmək
mümkün deyil.
- Babəkin
nifrəti və sevgisi haqqında nə deyə bilərsiniz?
- Fikrimcə,
Babəkin ən çox nifrət etdiyi "qorxu" hissi, ən
çox sevdiyi "azadlıq" duyğusudur. Mən
o hissi və duyğunu bir-birini rədd edən qoşa fəlsəfi
kateqoriya kimi təsəvvür edirəm. Qorxu
olan yerdə azadlıq, azadlıq olan yerdə qorxu yoxdur.
Qorxu insanın fəaliyyətini məhdudlaşdıran,
şəxsiyyətini kiçildən, alçaldan
kateqoriyadırsa, azadlıq insan fəaliyyətini genişləndirən,
şəxsiyyətini böyüdən, yüksəldən
anlayışdır. Həyatda qorxudan
qorxulu heç nə yoxdur.
- Bəzi
adamların fikrinə görə, Babək əsir düşməyi
intihar etməkdən üstün tutub. Bu,
ölümdən qorxmağın əlaməti deyilmi? Halbuki, yazdığınıza görə, Babək
tarixdə heç bir şəxsiyyətlə müqayisəyə
gəlmir. Babəkin sərkərdəlik
istedadı, yenilməz iradəsi, igidlik və şücaəti
karfagenli Hannibalı xatırladır. Bəyəndiyiniz
karfagenli Hannibal düşmənlərinin əlinə
keçməmək üçün ölüm qorxusuna qalib
gəlib intihar etmişdi. Babəksə
yox.
- Fikrimcə,
ölümün adı onun özündən daha dəhşətli
və vahiməlidir. Ölüm haqdırsa,
insanın haqdan qorxması absurddur. Ancaq iki
cür ölüm var-işgəncəli və rahat
ölüm. Bu mənada karfagenli Hannibal
ölümdən qorxmurdu. Lakin əsirliyə
düşüb işgəncəli ölümdən qorxurdu.
Ona gərə özünün məqbul hesab etdiyi metodla rahat
ölümə üstünlük verdi. Babəkin düşüncəsində isə
ümumiyyətlə, "qorxu" anlayışı
olmayıb-istər rahat ölüm olsun, istərsə də
işgəncəli. O, əqidəsindən dönmək
şərtilə xəlifənin ona göndərdiyi əfv fərmanını
cırıb atıb, fərmanı ona təqdim edən
yaxın adamlarından birinin boğazını üzüb,
digərini xəbər aparmaq üçün salamat
buraxıb.
Qətlə gətirilərkən onun mərdanəliyi,
işgəncəli qətl zamanı
sarsılmazlığı, sona qədər sınmaması, hətta
öləndən sonra da üzündə qorxu əlamətinin
görünməməsi üçün üzünü
qanı ilə al-qırmızı rəngə boyaması xəlifəni,
onun əyam əşrəfini, tarixçilərini heyrətə
gətirib, dəhşətli dərəcədə qorxudub. O, ölümü ilə
ölümə, ağır, qəddar işgəncələrə,
düşmənlərinin hüdudsuz nifrətinə qalib gəlib,
ölümü ilə ölməzlik qazanıb.
- Mənsub
olduğunuz siyasi partiyanın adı Bütöv Azərbaycan
Xalq Cəbhəsi Partiyasıdır. Yazdığınıza
görə, Babək də bütöv, müstəqil, azad Azərbaycan
uğrunda mübarizə aparıb. Babəkin
mübarizə apardığı idealarla partiyanızın məramnaməsi
arasında əlaqə görürsünüzmü?
-
Partiyamızın mərkəzi qərargahında dörd
möhtəşəm tarixi şəxsiyyətin - Babəkin,
Şah İsmayıl Xətainin, Məhəmməd Əmin Rəsulzadənin
və Əbülfəz Elçibəyin portretləri yer
alıb. Zənnimcə, onların
dördünün də amalı bir zəncirin
ayrı-ayrı epoxalardakı həlqələridir. Düşünürəm ki, Babək
xalqımızın Milli Azadlıq mübarizəsinin ilk
bayraqdarı, bütöv, müstəqil Azərbaycan dövlətinin
ilk lideri və şəhididir. Partiyamızın
lideri Qüdrət Həsənquliyev Babək haqqında
yazmağı bir neçə dəfə mənə
tövsiyə edib. Onun fikri ürəyimdən xəbər
verdi. Çünki Babək
haqqında yazmağı həyatım boyu öz müqəddəs
borcum hesab etmişdim. Ancaq cəsarət
tapıb borcumu qaytara bilmirdim. Düşünürdüm
ki, nəhəng şəxsiyyətlər haqqında onlara
layiq olmayan səviyyədə yazmaq və danışmaqdansa
susmaq daha yaxşıdır. Bir neçə il araşdırma apardım, nəhayət,
konkret fikrə gəldim və yazdım.
- Məncə,
yazıda məqsədinizə nail olmusunuz, elə deyilmi?
-" Xalq Cəbhəsi" qəzetində, "Yada
düşdü" jurnalında, Kulis.az, Litdiaspora.az
saytlarında işıq üzü görən yazıya
oxucuların münasibəti bu fikri təsdiqləyir. Mart ayının əvvəlində
Mətbuat Şurasının respublikanın
tanınmış yazıçılarının, ziyalılarının
iştirakı ilə "Yada düşdü"
jurnalının nəşrinin ikinci ildönümünə həsr
olunmuş yığıncağında jurnalın təsisçisi,
istedadlı şair Həzakət xanımın dediyinə
görə, Babək haqqında yazıyla əlaqədar
oxucuların çoxlu sayda razılıq zəngləri,
müraciətləri olub. Onlar bu
araşdırmanın orta məktəb dərsliklərinə
salınmasını arzu ediblər.
-
Dünyanın başqa xalqlarının özlərinin tarixi
qəhrəmanlarına münasibəti necə olub?
- Babək
kimi tarixi xalq qəhrəmanı dünyanın bir çox
böyük xalqlarına nəsib olmayıb. Onlar
tarixlərindəki bu boşluğu doldurmaq üçün əfsanəvi
xalq qəhrəmanları obrazlarını yaradıb ondan
güc-qüvvət alıblar. Eramızdan
əvvəl 6-cı və 5-ci əsrlərdə müasir
Almaniya, İsveçrə, Fransa, İspaniya və digər
dövlətlərin ərazilərində yaşayan brit-kelt
adlanan Avropa tayfaları müasir İngiltərənin ərazisinə
köçüb və orada məskunlaşıblar.
Britlər ölkəsini 1-ci əsrdə romalılar, 5-ci əsrdə
anqlosakslar, 11-ci əsrdə normandlar(vikinqlər)
işğal edib yerli əhali ilə
qaynayıb-qarışıb, yeni svilizasiya yaradıblar. Lakin
işğallar dövründə nə brit və keltlərin,
nə də anqlosaksların Babəkə tay
real tarixi qəhrəmanı olmayıb. Bu tarixi boşluğu
dərk edən britlər və ketlər kral Arturun, anqlosakslar
isə Robin Qudun əfsanəvi obrazını yaradıb
müqəddəsləşdirib, onların vasitəsilə
xalqda işğalçılara qarşı nifrət, vətənə
məhəbbət ruhunu formalaşdırıb möhkəm
bir imperiya yaradıblar. Arturu və Robin Qudu Mark
Tven, Vilyam Şekspir, Valter Skot kimi nəhəng sənətkarlar
vəsf ediblər. Onların əfsanəvi
ruhundan Avropanın bütün xalqları bu gün də
güc və qüvvüət alır.
- Bəs Babəkin tarixi taleyi necə olub?
- Təəssüf doğuran odur ki, bəzi qəzetlərimizdə, internet saytlarımızda Babəkin kafir və ya müsəlman, Azərbaycan torpağında yaşayan hansı xalqın nümayəndəsi, haralı olması barədə araşdırmalar hələ də davam edir və gündəmdən düşmür.
Ona görə də nə qədər çalışıramsa bir ibrətamiz hadisəni danışmamaqdan özümü saxlaya bilmirəm.
Bu yaxınlarda Babək haqqında araşdırmamla əlaqədar Respublika Həmkarlar Komitəsinin Sosial Siyasət Akademiyasında professor müəllim heyətinin və tələbələrin iştirakı ilə görüş keçirdim. Orada Akademiyanın müəllimi Tahir Baxşəliyevin dedikləri məni bir daha dərindən düşündürdü. O dedi: "Qərbi Azərbaycandan qovulmuş qohumum İmişlidəki çadır şəhərciyində ərəb dövlətlərinin birindən hədiyyə edilmiş çadırda yerləşdirilmişdi. Çadırda yeni uşaq dünyaya göz açdı. Adını Babək qoydular. Ertəsi gün çadırı hədiyyə edən dövlətin nümayəndələri Babəkin valideynlərindən çadırı tərk etməyi tələb etdilər. Səbəb? "Bizim çadırımızda Babək adında uşaq yaşaya bilməz", dedilər".
Arzu Şirinova
Xalq Cəbhəsi.-
2014.- 3 aprel.- S.5.