Yeni nəşrlər
"Oğuznamə
yaradıcılığı", "Özbək xalq
şeirindən seçmələr",
"Colan
türkmanları" işıq üzü görüb
AMEA Folklor institutu tərəfindən "Türk
xalqları folkloru" seriyasından ""Özbək xalq
şeirindən seçmələr" (III kitab) işıq
üzü görüb. Layihənin rəhbəri AMEA Folklor
İnstitutunun direktoru, fil.ü.e.d. Muxtar Kazımoğlu
(İmanov), məsləhətçilər fil.ü.e.d. Şamirzə Turdimov, fil.ü.f.d. Yaşar
Qasımbəyli, özbəkcədən çevirən,
ön söz və izahların müəllifi fil.ü.f.d. Akif
Azalp, redaktoru Afaq Zeynallıdır.
Topluda zəngin şifahi ənənələrə malik
olan özbək xalq şeirinin müxtəlif yanrlarına
(xalq mahnıları, yar-yarlar, əmək nəğmələri,
laylalar və ağılar) aid seçmə nümunələr
öz əksini tapıb. Sonda izahlar və lüğət təqdim
olunur. Örnəklər Azərbaycan dilində
ilk dəfə nəşr olunur.
Bildirək ki, bu seriyadan "Krım-tatar xalq şeirindən
seçmələr" və "Tuva xalq
nağılları" kitabları nəşr olunub.
"Quba - Şabran folklor örnəkləri" (I
kitab) kitabına Azərbaycanın qədim tarixə malik
bölgələrindən biri olan Quba-Şabran bölgəsindən
(Quba, Siyəzən, Şabran, Xaçmaz və Qusar
rayonlarından) toplanmış folklor örnəkləri daxil
edilib.
Kitabı tərtib edənlər fil.ü.e.d.,
prof. Məmməd Əliyev, fil.ü.f.d. Əziz
Ələkbərli, redaktoru fil.ü.f.d. Tahir Orucov, rəyçi
fil.ü.f.d. Rza Xəlilovdur.
Kitabda
ovsunlar, toy adətləri, Novruz adətləri,
alqışlar, qarğışlar, inanclar, yuxuyozmalar, atalar
sözləri, tapmacalar, bayatılar, xoryatlar, laylalar,
oxşamalar, əfsanə və rəvayətlər,
maraqlı əhvalatlar, lətifələr, qaravəlli,
nağıllar, dastanlar, aşıq şeirləri təqdim
olunur.
"Masallı folklor örnəkləri"nə (2
kitabda) Masallı rayonundan toplanmış folklor materialları
daxil edilib. Layihə rəhbəri AMEA Folklor İnstitutunun
direktoru, fil.ü.e.d. Muxtar Kazımoğlu (İmanov),
toplayıb tərtib edəni fil.ü.e.d. prof.
Füzuli Bayat, I kitabın redaktoru fil.ü.e.d. Muxtar
Kazımomlu (İmanov), II kitabın redaktoru isə prof. Fərahim
Sadıqovdur.
Professor Seyfəddin Qəniyevin "Şirvanlı
Aşıq Məmmədağa - sənət və
yaradıcılıq dünyası" kitabına XX əsr
Şirvan aşıq mühitinin ünlü sənətkarı
Aşıq Məmmədağanın ömür yolu,
yaradıcılığının özünəməxsus
xüsusiyyətləri, poetikası və şeirlərinin bir
qismi (arxiv və yaddaşlardan əldə edilən yeni
nümunələr), xatirələr, rəvayətlər daxil
edilib.
Kitabın elmi redaktoru fil.ü.e.d. prof. Məhərrəm
Qasımlı, rəyçilər fil.ü.e.d. Elxan Məmmədli,
fil.ü.e.d. Seyfəddin Rzasoy, fil.ü.f.d. Tariyel Qənidir.
Fil.ü.e.d.
Rüstəm Kamalın ""Kitabi-Dədə Qorqud":
nitq janrları və davranış poetikası"
kitabında türkün ulu abidəsi "Kitabi-Dədə
Qorqud"da davranış poetikası
araşdırılıb. M.Baxtinin nitq
janrları, Y.Lotmanın məişət davranışı
poetikası, C.Ostinin nitq aktları və permormativlik nəzəriyyələri
işığında epik mətn çərçivəsində
nitq janrlarının təsviri verilir, onların dilin miforitual
təcrübəsi ilə əlaqəsi müəyyən
edilir. Kitab "Dədə Qorqud"
eposunun elm aləminə bəlli olmasının 200 illiyinə
həsr olunub.
"Borçalı folklor örnəkləri"ndə
Azərbaycanın tarixi bölgələrindən olan
Borçalının ayrı-ayrı aşıq və el
şairlərinin vaxtilə yaratdıqları dastanlar daxil
edilib.
Kitabdakı örnəklər klassik dastan
yaradıcılığı ənənələrini
özündə əks etdirir. Kitabı tərtib edən və
çapa hazırlayan fil.ü.f.d., əməkdar mədəniyyət
işçisi Elxan Məmmədli, redaktoru fil.ü.e.d., prof.
Mahmud Allahmanlı, rəyçilər fil.ü.e.d., prof. Seyfəddin
Qəniyev və fil.ü.e.d. Seyfəddin Rzasoydur.
Əli
Şamilin "Colan türkmanları (folklor və etnoqrafiya
örnəkləri)" kitabında Suriyanın Colan bölgəsində
yaşayan soydaşlarımızın - türkmanların
taleyindən, onların tarixindən və adət-ənənələrindən,
Suriyanın Colan, Bayır-Bucaq, Hələb və başqa
bölgələrində yaşayan türkmanlardan söz
açılır. Onların yaşadıqları kəndlərin
adları göstərilir, folklorundan və etnoqrafik özəlliklərindən
örnəklər verilir, konkret nümunələr əsasında
dillərinin söz varlığı
Azərbaycan dili (türkcəsi) ilə tutuşdurulub
gözdən keçirilir. Kitabdan
folklorçularla yanaşı, etnoqraflar, dilçilər,
tarixçilər, coğrafiyaçılar da yararlana bilərlər.
Tacir Qurbanovun "Ağbaba aşıq mühiti"
kitabında Ağbaba aşıq mühitinin tarixi-mədəni
mənzərəsi müəyyənləşir, onun tarixi,
müasir nümayəndələrinin
yaradıcılığı, eləcə də
ifaçılıq, sənətkarlıq məsələləri,
ustad-şagird məsələləri və s.
araşdırılır. 3 fəsildən ibarət
olan kitabda Ağbaba aşıq mühitinə mənsub sənətkarların
elmi kataloqu da təqdim edilib. Kitabın
redaktoru fil.ü.e.d. Mahmud Allahmanlı, rəyçi
fil.ü.e.d. prof. Maarifə
Hacıyevadır.
"Təbriz folklor örnəkləri" (I kitab)
toplusunda Təbriz bölgəsinin zəngin şifahi xalq
yaradıcılığı örnəkləri toplanıb. Layihənin rəhbəri
AMEA Folklor İnstitutunun direktoru, fil.ü.e.d. Muxtar
Kazımoğlu (İmanov), toplayıcıları Kazım
Abbasi ("El bilimi" dərnəyinin üzvü), Əhəd
Fərəhməndi, Əli Bərazəndə, Məhəmməd
Əlipur Muqəddəm, redaktoru fil.ü.f.d. Səkinə
Qaybalıyevadır.
Kitabın
girişində "İnstitutdan" başlığı
altında təqdim olunan yazıda bildirilir ki, bu gün
dünyada ümumi sayı 50 milyonu ötmüş Azərbaycan
türklərinin etnik təfəkkürünü
canlandıran, dilini, tarixini, mənəvi aləmini qoruyub
saxlayan zəngin şifahi söz sənətinin - folklor irsinin
toplanması, sistemləşdirilməsi və nəşri ilk
növbədə həlli vacib məsələlərdəndir.
Bu zərurəti nəzərə alan AMEA
Folklor İnstitutu əksəriyyəti öz doğma ata-baba
yurdunda yaşayan soydaşlarımızın qoruyub
günümüzədək saxladığı şifahi xalq ədəbiyyatı
nümunələrinin ayrı-ayrı seriyalar altında,
çoxcildliklər şəklində ardıcıl çap
olunmasına böyük əhəmiyyət verir. O da
vurğulanır ki, Arazın o tayında yaşayan Azərbaycan
türklərindən toplanmış folklor örnəklərinin
yer aldığı topluların məhz bölgələr
üzrə adlandırılması nəşr olunacaq növbəti
cildlərdə regional xüsusiyyətlərin qorunub
saxlanılması, bölgələrin daha geniş miqyasda əhatə
olunması məqsədi daşıyır.
Əfzələddin Əsgərin "Oğuznamə
yaradıcılığı" kitabının elmi redaktoru
AMEA-nın müxbir üzvü, fil.ü.e.d. Muxtar Kazımoğlu
(İmanov), rəyçilər fil.ü.f.d.,
prof. Məmmədəli Qıpçaq, fil.ü.f.d. Arif
Acaloğludur. Monoqrafik araşdırmada
başlanğıcdan sona qədər Oğuznamə
yaradıcılığının gedişatı
(dinamikası) öyrənilir və Oğuznamə
yaradıcılığının tarixində baş verən
mühüm hadisələrin etnik proseslər və tarixi hadisələrlə
əlaqəsi araşdırılır.
Kitabda eləcə də Oğuznamə
ifaçılığı, ifa və poetik forma, Oğuznamə
mətnlərinin xüsusiyyətləri tədqiq edilir.
Kitab giriş, 6 fəsil, nəticə və ədəbiyyat
siyahısından ibarətdir.
Folklor İnstitutunun Elmi Şurasının qərarı
ilə nəşr olunan "Dədə Qorqud"
jurnalının sorağı Azərbaycandan qıraqda da
tanınır.
"Dədə Qorqud"un bu sayında
"Qorqudşünaslıq: axtarışlar,
aşkarlamalar" bölümü üzrə fil.ü.e.d.
V.Zahiroğlu "Dədə Qorqud kitabı"nın nəşrlərindəki
yanlışlıqlar və mətn həqiqətləri"
məqaləsində dastandan yanlış oxunmuş
"qoşuluq", "yanal", "qabza", "yegə",
"saltan", "butun", "bin" sözlərinə
düzgün yozum verməyə çalışıb. Paul
Mirobilin (İngiltərə) "Dədə Qorqud kimdir?"
yazısında (ingiliscədən tərcümə edəni:
fil.ü.f.d. Seyran Əliyev) oğuzların
tarixi, yaşadıqları həyat tərzi, düşüncə,
adət, arzuları haqda bilgi verilir, müxtəlif dövrlərdə
qələmə alınmış Avropa mənşəli
eposlarla müqayisə edilir, poetikasından
danışılır.
Xəliyəddin
Xəlilinin (tar.ü.f.d.) "Dədə
Qorqud" Oğuznamələrində mifoloji təfəkkürün
qapalı tsiklinin dağılması prosesi və mexaniki islam əlavəsi"
məqaləsində yazır ki, eposda oğuzların təsvir
olunan qəbilə, tayfa, tayfa ittifaqı həyat tərzi
bütünlüklə mifoloji təfəkkürü ehtiva
edir.
Nailə Əskərin "Dədə Qorqud"
boylarındakı şeirlərdə bədii təsvir vasitələri"
məqaləsində şeirlərdə bədii təsvir
vasitələri tədqiq edilib. Hikmət Quliyev
"Müdrik qoca arxetipinin Dədə Qorqud paradiqması"
məqaləsində müəyyənləşdirir ki, mədəniyyətdə
Dədə Qorqud obrazı həm yaradıcı, həm də
dağıdıcı semantikanı ehtiva edir.
Aynur
Hüseynova ""Dədə Qorqud kitabı"nda su
kultu" məqaləsində bu qənaətə gəlir ki,
su stixiyası ilə bağlı inamlar "Dədə Qorqud
kitabı"nda xüsusi zənginliyə malikdir.
Jurnalın bu bölümündə dərc olunmuş
Mehmet Can Cihanın (Türkiyə, Sakarya) ""Dədə
Qorqud kitabı" Pertev Naili Boratavın tədqiqatlarında"
məqaləsi də diqqəti çəkir.
Fil.ü.e.d. prof. Füzulu Bayatın "Türk mədəniyyətində
seyidlik" məqaləsində mövzuya hərtərəfli
yanaşma (Seyidlik və milli mənsubiyyət, təsəvvür
qavramında seyidlik, yaxud mənəvi seyidlik və s.) var.
Jurnalın bu sayında bir sıra başqa maraqlı elmi araşdırmalar
da yer alıb.
Rüblük nəşr olunan "Dədə
Qorqud" jurnalının indiyə kimi 49 sayı işıq
üzü görüb.
Fil.ü.f.d.
Elxan Məmmədlinin "Şair Nəbi Borçalı: həyatı,
mühiti, sənəti" kitabı nəşr olunub. Kitabın redaktoru prof. Mahmud Allahmanlı, rəyçilər
xalq şairi Nəriman Həsənzadə, xalq şairi Zəlimxan
Yaqubdur. Kitab XIX əsrin sonu, XX əsrin
birinci yarısında yaşayıb-yaratmış unudulmaz el
şairi Nəbi Borçalının həyat və
yaradıcılığına həsr edilib. Tədqiqat işində əsasən ölməz sənətkarın
Vətən, təbiət, məhəbbət, tərbiyəvi-didaktik,
dini-ürfani şeirləri təhlilə cəlb edilib. Kitabda həm də Şair Nəbinin deyişmə və
dastan yaradıcılığından da bəhs edilir.
Uğur
Xalq Cəbhəsi.-
2014.- 6 sentyabr.- S.13.