İşğal ərəfəsində
Bakıda erməni casusları vardı
100 ildir dünyanın zəhləsini
tökən ermənilər 28 Aprel işğalı zamanı
da canfəşanlıq göstəriblər
100 ildir ki, guya ermənilərə qarşı soyqırım
olduğu ilə bağlı “dünyəvi həşir”, oyun
yaradan ermənilər bunun cəfəngiyyat olduğunu gözəl
bilirlər. Ona görə dünya ermənilərin tərəfindədir
ki, erməni dünyanın istəyinə uyğundur.
Bütün bu “erməni soyqırımı” cəfəngiyyatı
yalnız bir hədəf tanıyır: türkü tamamilə
diz çökdürmək, az qala yox etmək,
bu, mümkün olmadıqca sarsıntılarla
başını qatmaq, enerjisini tükətmək, dünyadan
tamamilə asılı etmək.
Çağımızda dünya bizi özümsüzləşdirmək,
ulusallıqdan uzaq salmaq, bütün vasitələrlə
yadlaşdırmaq istəyir. Ona görə ki,
özgələşənləri, dünyanın halına
uyğun olanları idarə etmək, təbii ki, sonda tamamilə
dövlətsizləşdirmək çox asan olur. Bir məqam:
ulusun varlığının təsdiqi yetkin fərdlərdir.
Fərdsiz də ulus yoxdur. Deməli,
bizi sarsıtmaq, yox etmək istəyənlərin hədəfi
hər birimizik. Özümüzdən
ayrılmaqla, dünyanın hədyanlarına,
böhtanlarına boyun əyməklə dünya kimi
olacağıq, oluruq. Ona görə də
aqibətimizin yiyəsi olmalıyıq. Bilməliyik
ki, ulus olaraq özümüzəməxsus keyfiyyətlərimiz
(halallıq, mərdlik, birüzlülük, həqiqətçilik,
inamçılıq və b.) gerçəkdən
özündən ayrılımış, yox olmağa
doğru gedən dünyaya hava-su kimi gərəklidir.
Nə qədər
məntiqsiz görünsə də, dünyanın türkə
qarşı açdığı amansız, ruhsuz,
insansız savaşı Illərdir “erməni-müsəlman”,
“xristian-müsəlman” savaşı kimi anlayanlar və bunu
özünə, başqalarına təlqin edənlər
tapılır. Başqa yandan da bunu “Qərb-Şərq”
savaşı kimi sunanlar var: bu, qismən
anlaşılandır, ancaq Şərq hadisəsi olan Türklə
bağlı Qərbin ayrıca yanaşması, əslində
“Qərb (Dünya) – Türk” savaşının olduğunu qəbul
etmək gərəkdir. Ən zəif
halımızda belə insani-ulusal imkanımızın yox
olmadığını düşünənlər təbii
ki, yanılmırlar. Ancaq
insanlığımız -
xilasçılığımız bundan sonrakı dönəmdə
yalançı “erməni soyqırımı” ittihamına, hədyanına
tuş gələn ulusumuzun dünyaya hava-su kimi gərəkliyini
bir daha təsdiq edəcək.
Kim elə sanır ki, erməni hardasa
arxayınlaşacaq, yanılır. Bundan sonra erməni
dünyanın şəxsində daha da həyasızlaşacaq.
Deməli, bundan sonrakı dönəmdə
ulusal keyfiyyətlərimizin hər birimizdə yaradıcı
səviyyədə aşkarlanması üçün
çalışmalı, dünyanın gedişatını dərindən
bilməklə həm də o dərəcədə ruhlu,
inamlı olmalıyıq ki, dünyanın ruhsuz, ümidsiz,
amansız əhvalı bizə təsir eləyə bilməsin.
Bilməliyik ki, bundan sonrakı gedişat çox çətin
olacaq…
Tarixi
taleyimizdə faciəvi günlərdən biri: 1920-ci il aprelin 28-də Azərbaycanın bolşevik
Rusiyası tərəfindən işğal olunmasından 95 il
ötdü. Faktlar göstərir ki, xüsusən son 100 ildə
gecə-gündüz ağlamaqla dünyanın zəhləsini
təkən ermənilər 28 Aprel fəlakətinin
yaranmasında canfəşanlıq göstəriblər,
inqilabdan sonra yüksək vəzifələr tutublar,
soydaşlarımıza qarşı terror, əslində
soyqırımı həyata keçiriblər.
Əslində çar Rusiyasının müstəmləkəçilik
siyasətini həyata keçirən bolşeviklər Azərbaycan
Demokratik Cümhuriyyətinin mövcud olduğu 23 ay ərzində
onu hər an yıxmağa cəhd edirdilər. Ortaya sual çıxır:
28 Aprel fəlakəti reallaşmaya bilərdimi? Görəsən,
fəlakətin baş verməsini yaradan səbəbləri
niyə vaxtında görə və qarşısını
ala bilmədik? Xalq niyə Demokratik Cümhuriyyəti
sözün əsil mənasında müdafiə etmək
qüdrətində olmadı?
I Dünya Müharibəsinin sonuna yaxın Avropada,
dünyanın başqa bölgələrində, eləcə
də Qafqazda geosiyasi durum daha gərginləşmişdi. Qərb
dünyası bir tərəfdən Qafqazda Azərbaycan,
Gürcüstan və Ermənistan kimi dövlətlərin
yaranmasını alqışlayır, başqa tərəfdən
də Rusiya imperiyasının caynağından qurtulmuş
dövlətlərin müstəqilliyini tərəddüdlə
qarşılayırdı. Çünki
ortada Rusiyanın imperiyaçılıq xəttinin cani-dildən
qoruyucusu olan bolşevik Rusiyası var idi. Siyasətin
öz dili olur. Qərb bu məkanın
Rusiyaya güzəştə gedilməsini məqbul saydı.
28 Aprel fəlakətimiz birdən-birə yaranmadı. Bu fəlakətin
cizgiləri əslində türkü sevməyənlərin xəbis
niyyətlərində yaşayırdı, imkan tapan kimi
gerçəkləşdi.
Belə bir gərgin zamanda cümhuriyyəti nəinki
elan etmək, üstəlik də onu 23 ay yaşatmaq hünər
idi. Ancaq ADR hökuməti təəssüf ki,
gördüyü böyük işin dəyərini kütlələrə
istənilən səviyyədə anlada bilmədi.
Əgər bu, baş tutsaydı, o zaman milli dövlətimizin
ömrü daha uzun ola bilərdi. 23 ay ərzində Cümhuriyyətin daxilində
müxtəlif qüvvələr tərəfindən
çoxlu iğtişaşlar törədildi. Təbiidir ki, bu, hökumətin qüvvəsinin
parçalanmasına, bir neçə tərəfli mübarizə
aparmasına səbəb olurdu. Bir neçə dəfə
kabinet dəyişikliyi baş verdi. Belə bir vəziyyətdə ölkədə
bolşevizm təhlükəsi gündən-günə
artırdı. Bolşeviklərin
uydurduğu ideyalar fəhlə və kəndliləri
şirnikləndirirdi. "Fabrik-zavod fəhlələrə,
torpaq kəndlilərə" şüarı cəlbedici səsləndiyi
dərəcədə milli dövlətimizi yıxacaq bir təhlükəli
güc halına gəlirdi. Azərbaycanın
daxilindəki müxtəlif əqidəli bəzi şəxslər
son məqamda satqınlıq etdilər. Səmədağa
Ağamalıoğlunun "O olmasın, bu olsun" məşhur
kəlamı buna gözəl sübutdur.
I
Dünya Müharibəsindən məğlubiyyətlə
çıxan, əsrin əvvəllərindən bəri dəfələrlə
inqilab edərək əldən düşən, vətəndaş
müharibəsinin birtəhər səngiməyə
başladığı Rusiya Bakı neftinə, ümumiyyətlə,
Azərbaycan kimi hər mənada zəngin bir ölkəyə
yiyələnməyin əhəmiyyətini çox gözəl
başa düşürdü. Bu baxımdan da
Moskva Azərbaycanda ötən illər ərzində tərəfdarlarını
yarada bilmişdi. Bu şəxslər o
dövrün inqilab havasının təsiri ilə fanatlıq
dərəcəsinə gəlmişdilər. Çox az sonra, 30-cu illərdə bu şəxslərin
demək olar, hamısını sovet ideologiyası fiziki cəhətdən
məhv etdi.
28 Aprel fəlakəti
həm də Güney Azərbaycanda məşhur Xiyabani hərəkatının
süqut etməsindən az sonraya təsadüf
edir. Bolşevik Rusiyası Bakının üzərinə
100 min nəfərlik təpədən- dırnağa qədər
silahlanmış ordu ilə gəlirdi. Faktiki
olaraq milli dövlətimizin bu qədər hərbi qüvvənin
qarşısında dayanmağa gücü yox idi. Fəlakət
yeni fəlakətli hallar yaratdı: 1920-ci il
aprelin 28-də Azərbaycanı işğal etdilər, 1930-cu
illərdə isə türk xalqına qarşı yeni terror
silsiləsi yaratdılar. Xalqımızın
ruhu ardıcıl olaraq sarsıdıldı. Onun məhv edilməsi üçün bəşər
tarixində misli görünməyən vəhşi
üsullara əl atıldı. Təəssüf
ki, hələ də soydaşlarımız 28 Aprel fəlakətinin
yaratdığı fəsadları, Demokratik Cümhuriyyətin
süqutunu tam anlamayıblar. 28 Aprel fəlakəti
bir dərs olaraq bizdən qarşıda gözlənilən
yeni-yeni təhlükələri qabaqcadan görməyi, ona
qarşı durmağı tələb edir.
Professor
Qüdrət Əbdülsəlimzadə hesab edir ki, 28 Aprel
faciəsi xalqımızın çoxəsrlik tarixinin ən
acı səhifələrindən biridir: "O dövrdə
Azərbaycanın daxilində birlik yox idi. Daxildə
müxtəlif partiyaların, hərəkatların ictimai
qüvvələrin birliyi yaranmadı. Bolşeviklərin
erməni daşnaklarla həmrəyliyi nəticəsində
yeritdikləri siyasi xətt açıq-aşkar Bakını
Azərbaycandan ayırmaq məqsədinə xidmət edirdi.
Getdikcə bu cür cəhdlər artdı və
Demokratik Cümhuriyyətin süqutu ilə nəticələndi.
Böyük dövlətlər həmişə
öz siyasi xətlərini davam etdirmək inadı ilə
yaşayırlar. Kiçik dövlətlər
isə həmişə böyük dövlətlərə
yarınmaq siyasəti yürüdürlər. Belə bir vəziyyətdə xarici və daxili təhlükələrə
qaşı dövlətin həmişə ayıq olması zəruridir.
28 Apreldən həm daxili qüvvələrin birliyi
baxımından, həm də xarici təhlükəyə
qarşı uzaqgörən siyasi nəticə
çıxartmaq olar. Əlbəttə, indiki mürəkkəb
zamanda hər hansı bir dövlətin müstəqilliyinin
qorunub saxlaması olduqca çətin məsələdir, hər
halda buna həmişə çalışmaq
lazımdır".
Respublika
Milli Arxivinin rəisi, tanınmış tədqiqatçı
Ataxan Paşayev isə bildirir ki, o zaman da mühüm geopolitik
regionda yerləşən, Şərqlə Qərb arasında
körpü rolunu oynayan və təbiətən çox zəngin
ölkə olan Azərbaycana dünya dövlətlərinin
marağı böyük idi. Azərbaycana qarşı ən
böyük təhlükə "vahid və bölünməz
Rusiya" uğrunda mübarizə aparan Denikin orduları,
"proletar beynəlmiləlçiliyini" əlində
bayraq edən bolşevik Rusiyası və "böyük Ermənistan"
yaratmaq xülyası ilə azərbaycanlılara qarşı
hər cür vəhşiliklər törədən Daşnak
Ermənistanından idi. Bu qüvvələr
ölkədə, xüsusən də Bakıda geniş təxribat
işləri aparır, hər vasitələrdən istifadə
edərək cümhuriyyətin möhkəmlənməsinə
mane olamağa çalışırdılar. Bakı Denikin və erməni casusları ilə dolu
idi. Bolşevik Rusiyasının nümayəndələri
isə daxildə təxribat işləri görür, tətillər
təşkil edir, Sovet Rusiyası ilə birləşmək təbliğatı
aparırdılar. Bakıda Denikin ordusunun
casusları ilə erməni daşnaklarının casusları
sıx əlaqədər işləmiş və geniş
casusluq şəbəkəsi qura bilmişdilər. Bu sənədlər
sübut edir ki, Denikin ordularında xidmət edən ermənilər
və erməni casuslarının başlıca məqsədi
"Vahid Rusiya"nın qorunub saxlanılmasına deyil,
"böyük Ermənistan"ın yaradılması xeyrinə
iş görmək idi".
Tarixçi
Xəliyəddin Xəlilli hesab edir ki, bu gün Azərbaycanın
milli dövlət quruculuğu və inkişafı prosesində
rastlaşdığı çətinliklərin əksəriyyəti
sovet imperiyası dövründə xalqımızın mənəviyyatına
vurulan zərbələrin nəticəsidir: "Əgər
30-cu illərdəki amansız represiyalar olmasaydı, o
dövrdə Azərbaycan tarixçilərinin milli tariximizi
yazacaq yeni nəsli yetişəcəkdi, bu tarixdən milli ruh
bütün çalarları ilə hiss olunacaqdı. Sovet tarixşünaslığı Azərbaycanda milli
ruhu bilavasitə məhv etməyə yönəldilmişdi.
Bu tarixşünaslığın məqsədi
Azərbaycanda milli ruhu öldürmək, etnososial prosesləri
mexaniki hadisə kimi qələmə vermək idi. Məhəmməd Əmin Rəsulzadə, Fətəli
xan Xoyski, Nəsib bəy Yusifbəyli və başqaları
demokratik cəmiyyət ideyasının gerçəkləşdirilməsi
uğrunda mübarizə aparırdılar. Cümhuriyyətin 23 aylıq mövcudluğu
dövründə qəbul etdiyi qanunlar ABŞ-ın və
İngiltərənin qanunlarından da qabağa getmişdi.
Demokratik Cümhuriyyət Şərqdə ilk dəfə
qadınlara seçki hüququ verirdi. Ancaq müstəmləkə
həyat tərzindən sıyrılıb
çıxmış, savadlı təbəqəsi az olan bir ölkədə bütün bu istəkləri
gerçəkləşdirmək çətin idi. Sovet hakimiyyəti Azərbaycanda bərqərar olan
kimi milli düşüncə ilə bağlı nə soraq
varsa, hamısının daşıyıcılarını məhv
etdilər".
Uğur
Xalq Cəbhəsi.-
2015.- 29 aprel.- S.13.