Ruhuna türkçülük dəyərləri
hopmuş insan...
Hərdən
adama elə gəlir ki, həyat və fəaliyyəti ilə
az-çox tanış olduğun insan
haqqında yazmaq asandır. Onunla bağlı təəssüratların
zənginliyi də yaradıcı əminlik
formalaşdırır. Düşüncələr
kağız-qələmlə ünsiyyət anına
çatanda isə anlayırsan ki, əsas çətinlik bu rəngarənglik
içindən hansı həyat boyalarına işıq
salmaqda, ömrün hansı çalarlarını seçib
qələmə almaqdadır.
Hər insan haqqında ümumi başlanğıc, barəsindəki
bütün təəssüratların əks oldunduğu
ilkin məqam həmişə tapılır. Bu, müsbət yaxud mənfi
məzmunlu bircə kəlmə söz də ola
bilər, o insanın fərdi xarakterini, daxili
dünyasını üzə çıxaran ani həyat
epizodu da, hansısa dəyərlərin assosiasiyası da...
***
İlham İsmayılovun ömür yolu, həyat və
fəaliyyəti haqqında yetərincə məlumatlıyam. Haqqında
oxumuşam, yaxından tanıyanların onu şəxsiyyət
kimi səciyyələndirən səmimi söhbətlərini
çox eşitmişəm. Bütün bu fikirlərin
hamısını yalnız bir kəlmədə ümumiləşdirərdim:
türkçülük dəyərləri ruhuna hopmuş
insan...
Bəli, İlham İsmayılov adı mənə həmişə
türkçülüyü xatırladıb. Onun şəxsiyyəti
bu sözün haləsində canlanıb. Təsəvvürümdəki
portreti türkçülük düşüncələri
ilə yan-yana dayanıb. Görünür,
insanın taleyi, iqbalı da elə budur, adı gələndə
təfəkkürdə oyanan ilk kəlmədir, haqqında
yaranan ilk fikirdir. Bu iqbalı insan
özü seçmir. O, Tanrının müəyyənləşdirdiyi
missiya kimi insanın ruhuna dolur, qəlbinə hakim kəsilir.
"Əgər məni Türkçülük və
Turançılıq davası ilə məhkum etsəniz, bu,
mənim övladlarıma buraxacağım ən böyük
miras olar!"
- ¬bədii əsərləri ilə türkçülük
ideyasının ən böyük carçılarından
olan ünlü yazar Hüseyn Nihal Adsıza aid bu fikir
türkçülük düşüncəsini, sadəcə
maraq, ideya kimi yox, bir insanın taleyi, iqbalı, həyat
missiyası kimi yaşayanların onlara belə bir qismət
yazmış Tanrıya sədaqət andıdır. Tam əminliklə demək olar ki, bu andı
içmişlər sırasında İlham İsmayılov da
var.
***
İnsan ömrü həqiqət
axtarışlarında keçir. Hərə
axtardığı həqiqəti ömrün hansısa bir
dönəmində tapır. Uzun ömür
yaşamasına rəğmən, həqiqətin kandarına
belə yaxınlaşa bilməyib dünyadan sadəcə həyatın,
ömrün faniliyi həqiqəti ilə köçənlər
də az olmur. Türkçülük
ideologiyasının banilərindən sayılan Ziya Göyalp
yeniyetmə ikən onu hətta intihara belə sövq etmiş
həqiqət axtarışlarını öz xatirələrində
illər sonra belə yada salacaqdı: «Üzvi heç bir xəstəliyim,
ictimai heç bir sıxıntım yox idi. Bütün
iztirablarımın mənbəyi fəlsəfi
düşüncələrim idi. O zaman «Həqiqəti-kübra»
adını verdiyim böyük həqiqəti tapa bilsəm,
heç bir dərdimin olmayacağına əmin idim. Ancaq bunu hansı səmtdə axtarmalıydım?
O vaxt bir «İxtilal şərqisi» («Üsyan nəğməsi»)
yazarkən qələmimdən fırlayan başqa bir misra da
onun səmtini göstərdi: «Əmanətdir bu gün bizə
namusu millətin! Ən böyük məfkurə
də millət və azadlıq məfkurələriydi».
İlham
İsmayılovun həyat kitabını vərəqlədikcə,
fəaliyyəti ilə daha yaxından tanış
olduqca onun öz həqiqətini yaşının erkən
çağlarından tapdığına, bu hədəfə
inamla irəlilədiyinə bir daha əmin oluram. Onun öz həmfikirləri
ilə birgə Azərbaycanlıların və digər
Türkdilli Xalqların Əməkdaşlıq Mərkəzini
yaratması da, türkçülük ideyasını
çağdaş dünyamızda da toplum üçün
aydın bir istiqamət kimi nişan verən Əli bəy
Hüseynzadə misalı aydınlarımızın mənəvi
irsinin təbliğindən ötrü müvafiq qurumlarla əməkdaşlıq
şəraitində keçirdiyi tədbirlər də, iş
adamı kimi uğurlu fəaliyyəti də, xeyriyyəçiliyi
də, Azərbaycan ziyalısı olaraq milli davamızda
göstərdiyi fədakarlıqlar da millət və
azadlıq məfkurəsinə xidmətdir.
İlham
İsmayılovun bu ideya yolunda yaratdığı örnəkləri,
onun Vətənə, yurda, türk ulusuna təmənnasız
sevgisini sərgiləyən çox faktları ard-arda
sıralamaq olar:
- Azərbaycanlıların
və digər Türkdilli Xalqların Əməkdaşlıq
Mərkəzinin təşəbbüsü və təşkilatçılığı
ilə 2008-ci ildə Gəncə və Bakıda Beynəlxalq
Akademik Tibb Toplantısının təşkili...
-
2008-2009-cu il sentyabrın 15-də Bakının
daşnak-bolşevik işğalından azad edilməsinin 90 və
91 illiyi şərəfinə silsilə tədbirlərin
düzənlənməsi, Qafqaz İslam Ordusunun Azərbaycanın
istiqlalı uğrunda apardığı döyüşlərin
tam mənzərəsini yaratmağa imkan verən “Nuru Paşa”
sənədli-tarixi filminin çəkilişi...
- 2009-cu
ilin oktyabrında ATXƏM-in dəvəti ilə
İstanbuldakı “Azeri Kültür Evi” dərnəyinin
üzvlərindən, türk iş adamlarından,
tarixçilərdən, sənət adamlarından ibarət
böyük bir nümayəndə heyətinin bir həftəlik
Azərbaycana səfərinin təşkili. Eyni zamanda
Türkiyə-Ermənistan arasında protokolların imzalanması
və sərhədlərin açılması ilə
bağlı məsələlərin gündəmə gəldiyi
bir dönəmdə ATXƏM-in rəhbərliyinin Ankaraya
işgüzar səfər edərək keçirdiyi
görüşlər, erməni açılımı ilə
bağlı Azərbaycanın mövqeyinin Türkiyə
ictimayyətinin diqqətinə çatdırılması.
- Strasburq
"Azərbaycan Evi" ilə birgə son illərdə
Xocalı faciəsinin ildönümləri ilə bağlı
Avropanın siyasi mərkəzləri sayılan Strasburq və
Brüssel şəhərlərində silsilə etiraz tədbirlərinin
təşkili, Azərbaycan həqiqətlərinin dünyaya
çatdırılması.
İllər keçdikcə, bu sıraya yeni-yeni faktlar əlavə
olunur. Məramımız bu faktları sıralamaq,
onların hər biri haqqnda geniş söhbət açmaq
deyil. Əslində, tək bir İlham
İsmayılov obrazında, belə insanlarn indiki
dünyamızda millət üçün nə qədər
böyük dəyər kəsb etdiklərinə diqqət
çəkmək istəyirəm.
***
Biz millətçilik düşüncəsinin dörd
yandan hücuma məruz qalıb get-gedə daha böyük
amansızlıqla küncə
sıxışdırıldığı bir dönəmə
gəlmişik. Bəlkə də, millətçiliyin qədər-qisməti
elə həmişə belə olub, kim
bilir?! L.Qumilyovun bir zamanlar yazdığı
kimi, cəmiyyətin rifahının getdikcə yüksəldiyi,
bir çoxlarının qəhrəman
döyüşçüdən çox, varlı insan
olmağa can atdığı dinc dövrlərdə
passionarlar cəmiyyət üçün lazımsız
zümrəyə çevrilir. Bir də cəmiyyət
hansısa ani təlatümlərlə üzləşəndə,
millətin, Vətənin yenidən cəsur
döyüşçülərə, sonunu düşünmədən
meydana atılan qəhrəmanlara ehtiyacı yarananda
anlamağa başlayırsan ki, onlar toplum üçün nə
qədər gərəkli imişlər.
Bu mənada İlham İsmayılov kimi insanların
xalqın ruhundan gələn passionarlıq enerjisini
bütün dövrlərdə yaşatması, bu enerjini
intellektual müstəvilərə yönəltməsi,
düşüncə meydanında ona yeni ruh verməsi son dərəcə
önəmlidir.
Həm də
millətçilik, türkçülük düşüncəsini
çox adam gündəmə gətirə
bilər və bu düşüncəyə xitabın məqsədləri
müxtəlif ola bilər. Belə bir dəyərli
ideyanın gözdən salınmaması, qaragürühun əlində
silaha çevrilməməsi, L.Tolstoyun təbirincə desək,
müəyyən naqis zümrələrin son
daldalanacağı halına gəlməməsi
üçün millətçilik düşüncəsinin
mərkəzində İlham İsmayılov kimi nəcib
ziyalılar görünməlidir. Necə ki, bu ideya indi
də bizim üçün Həsən bəy Zərdabi,
Əli bəy Hüseynzadə, Əhməd bəy
Ağaoğlu, Məmməd Əmin Rəsulzadə, Əlimərdan
bəy Topçubaşov kimi ziyalılarımızın nur
heykəlləri ilə dəyərlidir, cəlbedicidir.
***
Biz azad bazar iqtisadiyyatı şəraitində
yaşayırıq. İndi hamının müəyyən bir sahədə
iş qurub məqsədyönlü fəaliyyəti ilə
maddi imkanlar sahibinə çevrilməsi çətin deyil. Zatən çox həmvətənlərimiz bu
imkanlardan yetərincə istifadə edə bilir. Çətin
olan getdikcə maddiləşən dünyamızda mənəvi
dəyərlərə tapınmaq, maddi qazanclarını mənəvi
dəyərlərin intişar tapmasına
yönəltmək, maddiyatı mənəviyyatın xidmətçisinə
çevirməyi bacarmaqdır. Maddi imkanlarnı böyük
ürək genişliyi ilə millətin sabahı
üçün xərcləməkdir və bununla da Əli Bəy
Hüseynzadədən, Ziya Göyalpdan, İsmayıl
Qaspıralıdan, Yusif Akçuradan, Əhməd bəy
Ağaoğludan və digər milli aydınlarımızdan gələn
işığa bələnməkdir. Hər
addımında millət üçün faydalı
olmağın yollarını düşünüb bu
yolları tapmaqdır. İlham İsmayılov
da Azərbaycan üçün belə faydalı bir
yoldadır.
Bu yolda addımlayan insanlardan hansı regionda
doğulduğu, hansı sosial çevrələrə aid
olduğu mənasız suallar kimi görünür. Bu qeydlər
üzərində işləyərkən müxtəlif
şəxslərin İlham İsmayılov haqqında fikirlərini,
ürək sözlərini ötəri nəzərdən
keçirdik. Burada bütün regionlara, cəmiyyətin
bütün sosial çevrlərinə aid insanlar var və bu
insanları birləşdirən bir ümumi dəyər
öz əxlaqı, Turan sevdası ilə bütün məhəlli
yanaşmaların fövqünə ucalmış İlham
İsmayılov şəxsiyyətidir.
Dünyaya bir evin övladı kimi göz açıb
ömrü ilə bütöv bir ulusun övladına
çevrilmiş bir insanın nəcibliyi,
xeyirxahlığı, səmimiliyi, vətənpərvərliyi,
tələbkarlığı,
işgüzarlığıdır.
***
Şagird ikən dərsliyimizdə ünlü rus
yazıçısı Boris Nikolayeviç Polevoyun “Əsl
insan haqqında” povestindən bir parça verilmişdi. Sonralar əl
yetən yerlərdə nə qədər axtarsam da, bu povesti
bütöv halda tapıb oxumaq fürsəti yetişmədi və
indi də bu fürsəti oxucu qisməti kimi gələcək
günlərə saxlayıram. Amma Boris Polevoyun
yaratdığı Aleksey Meresyev obrazı həmişə
yaddaşımdadır.
Hansı sahəni, hansı düşüncəni təmsil
etməsindən asılı olmayaraq bütün
ömrünü inandığı ideyaya,
bağlandığı məqsədə həsr edən, bu
yolda yorulmaq nədir bilməyən, öz məqsədlərinə
çatan insanlar mənə həmişə o igid hərbi təyyarəçinin
obrazını xatırladır. Ömrünün 55-ci
pilləsinə qədəm qoyan İlham İsmayılovu da mənim
nəzərimdə öz məqsədlərinə doğru bu
cür prinsipiallıq və əzmkarlıqla irəliləyən
bir irfan sahibidir.
Samir ELMANOĞLU,
filologiya elmləri
üzrə fəlsəfə doktoru
Xalq Cəbhəsi.- 2015.- 1 may.- S.7.