“Azərbaycan” qəzetinin səhifələrində
40-cı
yazı
***
“Yunayted Press” mətbuat nümayəndəliyinin rəisi cənab Xyubeyilinin teleqramına Nazirlər Şurasının sədri İ.V.Stalinin cavabı
“Yunayted Press” mətbuat nümayəndəliyinin rəisi cənab Xyubeyilinin teleqramı. Moskva, Kreml. Generalissimus Stalinə.
Mən sizin diqqətinizi bütün dünyanın qəzetlərində və radio şirkətlərində vermək üçün O.Uinston Çörçilin “Yunayted Press” mətbuat agentliyinə verdiyi bəyanata cəlb etmək istərdim. Bununla əlaqədar olaraq, sizin “Yunayted Press” mətbuat agentliyinə beynəlxalq vəziyyətə dair bəyanat verməniz haqqında təklifimi yeniləmək istəyirəm. Əgər siz Çörçilin İran haqqındakı məsələ üzrə Birləşmiş Millətlər Təşkilatı Təhlükəsizlik Şurasının sürətli hərəkət etmək zərurəti xeyrinə olan dəlilinə cavab vermək istəyirsinizsə, o zaman “Yunayted Press” mətbuat agentliyi sizin görüşlərinizi dünyaya bildirməklə şad olacaqdır. Əgər sizin İrana və yaxud beynəlxalq sülh və təhlükəsizliyə aid hər hansı digər məsələləriniz varsa və bunlar üzərində siz dayanmaq istəyirsinizsə, sizin sərəncamınıza yaxşı arzularla təqdim edəcəyimiz bizim imkanlarımızdan istifadə etmənizi sizdən xahiş edirəm.
“Yunayted Press” mətbuat agentliyinin rəisi Xyubeylin. Nyu York, 22 mart 1946-cı il.
***
“Yunayted Press”mətbuat nümayəndəliyi rəisi cənab
Xyubelinə cavab.
Nyu-York
“Yunayted Press” mətbuat nümayəndəliyi rəisi Xyubelinə
Lütfkar təklifiniz üçün sizə təşəkkür
edirəm. Cənab Çörçilin dəlilini
inandırıcı hesab edə bilmərəm. Sovet qoşunlarının İrandan
çıxarılması haqqındakı məsələyə
gəldikdə, məlum olduğu kimi, bu məsələ Sovet
hökuməti ilə İran hökuməti arasındakı
razılaşmaya görə artıq müsbət mənada həll
edilmişdir.
İ.
Stalin. Nazirlər şurasının sədri.
25 mart 1946-cı il.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 159,
28.03.1946
***
Azərbaycan
Dövlət Teatrı bu gün açılır
Üç
aydan bəri tamaşaçıların intizarla gözlədikləri
Azərbaycan Dövlət Teatrı ciddi hazırlıqlardan
sonra 1946-cı il mart ayının 28-də
Azərbaycanın demokrat yazıçısı Cəlil Məhəmmədquluzadənin
(Molla Nəsrəddin) 4 pərdəli “Anamın kitabı”
draması ilə açılır.
Milli dövlət teatrının hərtərəfli
inkişafını nəzərə alaraq artistlər
üçün münasib şərait yaradıdığı
kimi tamaşaçıların da rahatlığını nəzərdə
tutub səhnədə əsaslı təmir işlərinin
aparılmasına 50000 tümənə yaxın kredit
buraxmışdır. İndi teatrın binasına daxil olan hər
bir tamaşaçı özünü mədəni bir müəssisədə
hesab edəcəkdir. Əvvəllər
öz əlləri, öz başları olan artistlər ancaq
biletin çox satılacağı ümidi ilə
çalışıb ağır bir şərait içərisində
başladıqları halda indi onlar milli dövlətimiz tərəfindən
kafi hüquqla təmin edilmişlər. Məhz
buna görə də bütün artist və aktrisalar əsərlərin
keyfiyyətcə yaxşı hazırlanması
üçün ciddi cəhd göstərirlər.
Keçmişdə
imkansızlıq üzündən ən qiymətli əsərlər
belə bir həftə müddətində hazırlanaraq
köhnə, yırtıq, salxaq dekor və geyimlərlə
tamaşaya qoyulurdu, Buna görə də tamaşalar bədii
cəhətdən olduqca keyfiyyətsiz olurdu. Milli
dövlətimiz tamaşaçıların mədəni səviyyəsinin
teatr səviyyəsindən qat-qat üstün olduğunu nəzərə
alaraq milli teatrımızın vəziyyətinin sürətlə
inkişaf etdirilməsini zəruri məsələlərdən
biri bilmişdir.
Dövlət tetrımıın təşkil olunması
ilə əlaqədar olaraq indi hər pyes üzərində
ay yarım, iki ay işləmək imkanına müvəffəq
olmuşuq. Hər
pyesin dekor və geyimi üçün 2500 tümən pul
buraxılması əsərlərin bədii tərtibatının
yaxşılaşmasını təmin etmişdir.
Teatrın aktyor və aktrisa heyətinə Sovet
İttifaqı ilə mədəni əlaqə saxlayan İran
cəmiyyəti Təbriz şöbəsinin və Təbrizdəki
Sovet mədəniyyət evi teatr dəstəsinin bütün
aktyor və aktrisaları daxildir. O cümlədən xanım Leyla
Möhsünpur, xanım Sara Çidan, Qəmər xanım
Nikpur, Sara xanım Bəfxəm, Safura xanım Səmbərani,
Aliyə xanım Cəfərdayı, Fatimə xanım Zərgəri,
Aliyə xanım Ravənd, Böyükxanım Nikxu, Nina
xanım İvanova, cənab Cavad Şəfizadə, Məhəmmədəli
Rüşdi, İrəc Salehi, Əhmədzadə,
Böyük Məhəmmədi, Məhəmmədəli Vəlizadə,
Əli Əsgər Rizvan, İsmayıl Muzduri, İsmayıl
Dilbərpur, Məhəmməd Mehdizadə, Həbib Quluzadə,
Qasım Şeirbaf, Pərviz Pərvizi, Həzi Həsənzadə,
Məcid Zərrabi, Qulamrza Cəmşidi, Məhəmməd
Süleymani və sairləri daxil edilmişdilər.
Teatrın
illik repertuarına (bir ilin müddətində oynanılacaq əsərlər)
Cəlil Məhəmquluzadənin “Anamən kitabı”, Cəfər
Cabbarlının “Sevil”, “Oqtay Eloğlu”, Üzeyir Hacıbəyovun
“Arşın mal alan”, “Məşədi İbad”, Molyerin “Cancur
Səməd”, Lermontovun “İki qardaş”, Şirvanzadənin
“Namus” və “Tələbələrin kələyi” və
sairləri daxil edilmişdir.
Mövsümün açılışında
tamaşaya qoyulacaq Cəlil Məhəmmədquluzadənin
“Anamın kitabı” draması sovet rejissoru İsmayıl
Əfəndiyevin bədii rəhbərliyi ilə
hazırlanmışdır. Əsərin musiqisi
sovet bəstəkarı Cahangir Cahangirovdur. Tamaşa bəstəkar Cahangir Cahangirovun dirijorluğu
ilə 40 nəfərdən ibarət Azərbaycan xalq
çalğı alətləri orkestrinin müşayiəti
altında oynanılacaqdır.
Tamaşada teatrın ən qüvvətli artistləri
iştirak edirlər. Şübhəsizdir ki, milli mədəniyət
və incəsənətlərinin inkişaf etməsi eşqi
ilə yaşayan Təbrizin əzmkar və mədəniyyətpərvər
tamaşaçıları milli teatrımızın
açılaşını coşğun ruh yüksəkliyi
ilə qarşılayaraq tamaşalarımzda yaxından
iştirak edəcəklər.
Dövlət teatrının rejisoru Səməd Səbahi.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 159,
28.03.1946
***
Firidun
İbrahimi: "Yersiz xüsusiyyət xərcə verənlər"
Hələ Tehranda ömrlərini
boşboğazlığa sərf edən iddialı qəzetçilərdən
bir qrupu Azərbaycan milli hərəkatının həqiqi
mahiyyətini danmaqdan çəkinmək istəmirlər. Azərbaycan
milli hərəkatı bir günəş kimi öz işıqlarını
bütün dünyaya yayıb. Azadlıqsevər
və demokratik ölkələrdə bu milli hərəkata
ümid gözü ilə baxırlar. Amma Tehranda süni
təəssüb girdabında qərq olan bəzi
boşboğazlar bu günəşin işıqlarını
görmək istəmirlər və onu təəssübkeşlik
pərdəsi dalında gizlətməyə can atırlar.
Tehran bir dəfə daha hiylə və yalan siyasətini irəli
sürür, bir qrup xəbərsiz adam bu
siyasətə alət olub var qüvvələri ilə bir
azad və demokrat milləti aldatmaq yolunda təşəbbüs
göstərirlər. Bu həmin “aldatma” siyasətidir
ki, Azərbaycan milli qəhrəmanı Sərdari-millini aradan
aparmaq üçün Tehrana çəkdi. Bu həmin “hiyləgər” siyasətdir ki,
Müxbirüssəltənə Hidayəti Azərbaycana
göndərdi ki, Şeyx Məhəmməd Xiyabani hərəkatının
qabağını alıb genişlənməsinə mane
olsun.
Azərbaycan
xalqı bu son 40 il dövründə
neçə dəfələr bu cür aldatma və hiyləgər
siyasətin nəticəsini görüb və bu siyasətlərlə
tanış olmuşdur. Daha Azərbaycan xalqı “analardan
mehriban dayələr”in şirin dillərinə inana bilməz.
Bunu Tehran bir dəfə daha bilməlidir ki, Azərbaycan
xalqını hoqqabazlıq yolu ilə aldatmaq və alət etmək
olmaz. Yalnız axmaq adamlardır ki, xəyal edirlər
hamını həmişəlik aldatmaq mümkündür! Son zamanlarda Tehranda nəşr olunan “İran-e ma”
(Bizim İran) qəzetində “Hənuz tənur gərm əst”
(Təndir hələ istidir) ünvanında bir silsilə məqalələr
çap və nəşr olmaqda idi. Bu məqalələri
yazan Azərbaycan xalqının qəhrəmanlıqlarını
və azadlıq yolunda verdikləri qurbanları yaxından
gördüyünə baxmayaraq, öz məqalələrində
çalışırdı ki, Azərbaycanın tarixi hərəkatının
milli xüsusiyyətini pozsun. Bu məqalələrdə
cənab İsmayılpur Vali yersiz xüsusiyyətlər xərcə
verib və əsassız sözlər yaymaqdan çəkinmirdi.
Bu silsilə məqalələr qurtardıqdan sonra axır
günlərdə həmin yazar öz təhrikedici rəftarı
ilə Azərbaycan Milli Hökumətinin Baş naziri və Azərbaycan
Demokrat Firqəsinin sədri cənab Pişəvərinin
dilindən bir silsilə uydurma və həqiqətə
uyğun olmayan sözlər yazıb demaqoqcasına Azərbaycan
məsələsinin ətrafında bəhs edir və yenə
də var qüvvəsilə çalışır ki, Azərbaycan
hərəkatının milli xüsusiyyətini
ört-basdır etsin.
Cənab Pur Vali çox ədəbsiz bir surətdə
Azərbaycan xalqının müqəddəratı və istəkləri
ətrafında söhbət edir.
O hələ
başa düşməyib ki, bir diri və layiq millətin
taleyinə dair bu cür ədəbsiz danışmaq
düzgün deyildir. Cənab Pişəvərinin
dilindən əsassız və tamamilə uydurma sözləri
yazıb və nəşr etmək cəmiyyətdə
özünə böyük qiymət və heysiyyətə
malik olan bir qəzetə yaramaz.
Bu yalan toxumlarını səpməkdən “İran-e ma”
qəzetinin cavan yazıçısı heç bir nəticə
əldə edə bilməz. Yalnız bu hərəkət
nəticəsində öz məqalələrinin təsirini və
qiymətini aradan aparacaqdır.
Cənab Pişəvəri və Azərbaycan Demokrat Firqəsinin
ayrı rəhbərləri həmişə öz fikir və
əqidələrini firqənin rəsmi orqanı “Azərbaycan”
qəzetində nəşr etməyə müvəffəq
olmuşlar.
Bu rəsmi sənədlərdən savayı heç bir sənəd
yazılı və ya şifahi onların fikir və əqidələrinə
dəlil ola bilməz. Cənab
Pur Vali çox yersiz xüsusiyyət xərcə verməklə
səy edir ki, Azərbaycan Demokrat Firqəsinin sədri və rəhbərləri
dilindən yalan sözlər yazıb və nəşr edib xalqımızın
fikrini zəhərləsin. Amma fars
şovinistlərinin mövqeyini təmsil edən bu kimi
boşboğaz və iddiaçı yazıçılar bir dəfə
bilməlidirlər ki, Azərbaycan hərəkatı
xalqımızın müqəddəs ideal və istəklərinə
dayanaraq əmələ gəlmişdir və bu az müddətdə
misli görünməmiş bir surətdə genişlənmişdir.
Azərbaycan
məsələsi təsadüfi hadisələr üzərində
əmələ gəlməmişdir və hazırkı
dünyanın ən əhəmiyyətli olan Azərbaycan məsələsini
bu asanlıqla və “çərbü-nərm” (yağlı və
şirin- red.) dillərlə ört-basdıq etmək olmaz. Azərbaycan xalqı öz müqəddəratına
hakimdir və bu milli hakimiyyəti qorumaq üçün Azərbaycan
xalqı bütün məhrumiyyətlərə və təzyiqlərə
dözüb icazə verməyəcəkdir ki, bir dəfə
daha keçmiş səhvlər təkrar olsun.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 159, 28.03.1946
***
Əski əlifbadan transliterasiya və farsca məqalələri
tərcümə edən: AMEA akad. Z.Bünyadov
adına Şərqşünaslıq İnstitutunun
"İran tarixi və iqtisadiyyatı" şöbəsinin
elmi işçisi Saleh Dostəliyev, yazıları elmi redaktə
edən, şərhlər verən, anlaşıqlı dildə
təqdim edən eyniadlı institutun "Cənubi Azərbaycan"
şöbəsinin elmi əməkdaşı Səməd
Bayramzadə.
Xalq Cəbhəsi.- 2020.- 22 avqust.-
S.1.4.