“Azərbaycan” qəzetinin səhifələrində
24-cü yazı
Mədəniyyət tariximizdən bir elan:
Sovet İttifaqı ilə mədəni əlaqə saxlayan İran cəmiyyətinin Təbriz şöbəsi Təbrizdəki Sovet Mədəniyyət Evində “Azərbaycan xalqının böyük dövlət xadimi və istedadı şairi Şah İsmayıl Səfəvinin həyat və yaradıcılığına” həsr olunmuş təntənəli ədəbi gecə təşkil edir. Ədəbi gecədə “Şah İsmayıl Səfəvinin dövlət fəaliyyəti” haqqında cənab Katibi və “Şah İsmayıl Səfəvinin (Xətainin) ədəbi yaradıcılığı haqqında cənab Milani məruzə edəcəklər.
Ədəbi məclis mədəniyyət evində şənbə günü fevral ayının 16-da axşam saat 5-də təşkil olunacaqdır. Məruzələrdən sonra böyük konsert veriləcəkdir. Dəvət xüsusi dəvətnamə ilə olacaqdır. Sovet Mədəniyyət Evi müdiriyyəti.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 127, 15.02.1946
***
Qasım Firuzan: Qəhrəman fədailərimiz
Azərbaycanlı olan bir fərd qorxmaz və qorxu nədir bilməz
Tarixin qızıl səhifələri Azərbyacan xalqının cəngavərlik və qəhrəmanlıq xatirələri ilə doludur. Azərbaycan və onun namuslu anaları Səttarxanlar, Bağırxanlar, Doktor Əranilər kimi qəhrəman oğullar, həqiqi fədailər yetişdirmişdir. Onların nəsilləri olan bu günün və gələcəyin şanlı və qəhrəman fədailəri öz doğma yurdlarının müdafiəsi üçün bir qətrə qanları qalıncaya qədər hazırdırlar və hazır olacaqlar. Artıq Azərbaycan milləti dünyanın azad və demokratik millətləri kimi öz istiqlaliyyətlərinə qovuşub əbədi hürriyətlərini əllərinə aldılar.
İndi biz ölkəmizi qorumaq üçün iman, cəsarət və şövq ilə Azərbaycan xalq qoşunlarına özümüzü tezliklə tanıtdırıb vətən yolunda hər cür fədakarlığa hazır olmalıyıq. Bu bizim ən böyük vəzifəmiz və milli idealımızdır.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 128, 17.02.1946
Şah İsmayıl Ərdəbilə gəldikdən sonra siyasi fəaliyyətini genişləndirir, xüsusən Şah İsmayıl tərəfdarları, başqa sözlə desək, Qızılbaşlar onun ətrafına toplanmağa və yeni bir qoşun dəstəsi düşəltməyə başlayırlar. Məlum olduğuna görə Şah İsmayıl tərəfindən düzənlənən bu qoşunlar xüsusi paltar geyib və papaqlarına 12 qırmızı lent bağladıqları üçün tarixdə Qızılbaş ordusu adı ilə şöhrət qazanmışdır.
Şah İsmayıl Ərdəbil və Ərçivan şəhərlərini tutduqdan sonra Şimali Azərbaycana hərəkət edir. Əvvəl Gəncəyə, sonra da İrəvana gedir. Buradan kiçik Asiyanın şərq vilayətərinə gedən İsmayıl bu vilayətlərdə ehtiramla qarşılanır və bu vilayətlərdən onun ətrafına çoxlu mücahid toplanır. Beləliklə İsmayıl öz ətrafında 7000 nəfərdən ibarət bir qoşun cəm edir.
O zaman, yuxarıda göstərdiyimiz kimi, Azərbaycanda xirda feodal dövlətləri mövcud idi. Bu dövlətlər isə ticarətin tərəqqisinə, şəhərlərin böyüməsinə, kənd təsərrüfatının və əkinçiliyin inkişafına maneçilik törədirdi. Ona görə bütün əhali kiçik feodal dövlətlərinin vahid dövlətdə birləşməsinin tərəfdarı idi. Xüsusən, Azərbaycanın şimal hissəsində olan Şirvanşah dövlətini Şah İsmayıl öz dövlətinə birləşdirərək vahid Azərbaycan dövləti yaratması işində bu ideyadan çox istifadə etmişdir.
907 hicridə (1501miladi) İsmayıl Şirvandan cənuba qayıtdığı zaman Ağqoyunlu padşahı Əlvənd Mirzə Şərur nahiyəsində ona qarşıgəlir. Burada İsmayılın qoşunları ilə Ağqoyunlular arasında müharibə baş verir. Bu müharibədə İsmayıl öz hərbi və döyüş məharətini göstərərək Əlvəndin böyük ordusunu məhv edir.
(qurtarmadı)
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 129, 18.02.1946
***
"Bizim bir məzhəbimiz olduğu kimi, gərək bir məsləkimiz olsun"
Tərəqqi etmək üçün fəaliyyət kafi deyil. Əvvəla hansı istiqamətdə fəaliyyət və hərəkətdə olmağın müvafiq olduğunu bilmək də şərtdir. Bir millət tərəqqi etmək və özünü xoşbəxt millətlərin cərgəsinə yetirmək üçün çalışmalıdır. Həm də çox çalışmalıdır. Xüsusən bizim kimi bir millət ki, hakimiyyət maskası altında bir qrup fitnəkar soyğunçu, xain ünsürlər əziz vətənimizi və müqəddəs ölkəmizi alçaq və qara diktatorluq dövründə bir müstəmləkə halına salıb məmləkəti bir xarabalığa və milləti fəlakətə sövq etdilər.
Biz bu gün hamımız əl-ələ verib çalışırıq. Eyni halda istiqamətimiz və hədəfimiz də məlumdur. Firqəmizin şüarları ilə hərəkət etmək, onun göstərdiyi yol ilə getmək bizim üçün ən düzgün yol və ən doğru hərəkətdə bulunmaqdır.
Firqəmizin məramı bizim üçün ən müqəddəs bir məramdır. Çünki onu doğuran və onu vücuda gətirən bizdə oyanan və günbəgün bərkiyən milliyyət hissidir. Bəzi xam və xain siyasətçilər belə xəyal edirlər ki, millətin qəlbində daşan və ruhunda dalğalanan bu ali hissləri və qüvvətli fikirləri boğmaq və təzyiq altında qoymaqla aradan apara bilərlər.
Daha bilmirlər ki, fikirlər və hisslər sıxışdırıldıqca qüvvəti və şiddəti artar və müqaviməti qeyri-adi bir hal alar. Ən sonu onun önünü almaq istəyənlərin məhvinə səbəb olar. Bəşəri bir fikrin və bir əqidənin əleyhinə qalxmaq, bu fikrin və bu əqidənin güclənməsindən başqa bir şeyə yaramaz.
Bu gün Tehranın
düşüncəsiz və idraksız hakim
təbəqəsi bilməlidir ki, qərnlər
boyu gördüyümüz
zülmlər və basqılar bizdə olan
milliyyət hissini çox
qüvvətləndiribdir və bizdə düşməni əzən
və hər cür təcavüzə son qoyan bir qüvvə əmələ gətiribdir. İnsanda olan dini hiss kimi. Bu dini hiss çox təbii bir hissdir. O hiss mədəniyyətin
nə səviyyədə
olmasından asılı
olmayaraq tələb edir ki, bir
bütə, bir Allaha, bir yaradana
inansın və habelə imanlı, vicdanlı və müqəddəs bir kitabı olsun.
İnsanda olan milliyət hissi də tələb
edir ki, onun öz millətinin
və məmləkətinin
indisi və gələcəyi haqqında
bir məramı, bir arzusu, siyasi
bir məsləki və təriqəti olsun. Bu məramı andıran hər məramnamə milli hissi qüvvətli olan hər vətəndaş
üçün müqəddəs
bildiyi öz dini kitabı qədər əziz, müqəddəs və möhtərəmdir və
onun müqəddəs
vəzifələrindən sanılır. Bir adam dinsiz və
məzhəbsiz yaşaya
bilmədiyi kimi, bir vətəndaşın
da gərək öz məmləkəti və milləti haqqında aşkar bir fikri və
düşüncəsi, bir
siyasi yolu və məsləki olsun ki, vətəninin
tərəqqisi və
millətinin xoşbəxtliyi
uğrunda çalışıb
millətinə və
məmləkətinə düşmən
olanların hər cür təcavüzkarlıqlarına
və xainliklərinə
qarşı mübarizə
aparsın.
Qara diktatorluq
dövündə din və
məzhəb azadlığı
olmadığı kimi
siyasi azadlıq da yox idi. O dövrdə
nə bir siyasi cəmiyyət var idi və
olduğu surətdə
də bir adamın o cəmiyyətə
daxil olmağa və siyasi fəaliyyət göstərməyə
cəsarəti yox idi. Bu gün
Azərbaycan milləti
azadlığın hər
növündən faydalandığı
kimi siyasi azadlıqdan da payı vardır. Bu yolda bir məramı olduğu kimi onun uğrunda,
o mərama çatmaq
üçün hər
cür fəaliyyət
göstərməkdə də
azaddır. Onun siyasi
məsləki və siyasi yolu firqəmizin
məramı və onu andıran məramnaməsidir. Azərbaycan millətinə
bu siyasi yolu qəbul etdirən yalnız rəhbərlərimizin iradə
və ixityarı deyil, eyni zamanda
onun öz demokratik ruhudur.
Məhəmməd – Fəxr.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 129, 18.02.1946
***
Q. R. Cavidan: "Cavanlarımız
- gələcəyimiz"
Cavanlar təşkilatı
firqəyə aid bir təşkilat olmayıb firqənin rəhbəriyyəti
altında işlədiyi
üçün o tam demokratik
bir təşkilatdır. Bu o deməkdir ki, cavanlar təşkilatı
qondarma etibar ilə firəqə təşkilatı olmayıb,
ancaq fəhlə və kəndli balalarını firqəmizin
ruhu ilə ruhlandırb onları firqə sıralarına daxil olmaq üçün
hazırlayır. Ona görə
də cavanar təşkilatı firqənin
rəhbəriyyəti altında
işləməlidir.
Cavanların hədəfləri cavanların
millətimizə olan əsas vəzifələrini
yerinə yetirməklə
bərabər firqəmizin
cavanlara düzgün yollar ilə rəhbərlik etməsini
təmin etməkdən
ibarətdir.
Cavanlar bunu aydın bilməlidirlər
ki, firqənin tapşırıq və göstərişlərini yerinə
yetirmək də onların əsas vəzifələrindən birisidir
və onunla da öz rəhbərləri
olan firqəyə, millət və məmləkətimizin tərəqqi
və səadətə
yetməsinə köməklik
etmiş olurlar. Cavanlar bunu
da bilməlidirlər ki, əgər firqəmizin cavanlar təşkilatına rəhbərliyi
olmazsa, onlar cavanlarımzı firqəmizin
ruhu ilə və firqəmizin götürmüş olduğu
siyasi hərəkət
xətti (platforması
– red.) ilə tərbiyə
edə bilməzlər.
Demokrat firqəsinin
sıralarını yeni
tərbiyələnmiş cavanlarla
doldurub və möhkəm etmək cavanlarımızın əsas
məsələlərindən hesab olunur. Ona görə
də cavanlar təşkilatı kənd
və şəhərlərdə
öz təbliğat və təşviqat işlərini canlandırıb
firqə ruhu ilə cavanların tərbiyə edilməsinə
diqqət etməlidirlər.
Cavanlar bunu xatırlamalıdırlar ki, onlara rəhbərlik edən demokrat firqəsi Milli Məclis və Milli Dövlət yaradaraq xaqımızın sinfi mübarizəsini aradan apardığı halda onlar da sinfi fikri tamamailə nəzərdən çıxarıb şəhər və ətraflarda təşkil edilmiş cavanlar təşkilatında mütəşəkkil və müntəzəm bir qüvvə yaratmalıdırlar. Xalqımzın bütün təbəqəsinə mənsub olan cavanlar açıq ürək və səmimi qəlb ilə firqəmizin demokratik tərbiyəsi ilə tərbiyələnsin.
Biz cavanlarımızın arasında elə yenilməz bir qüvvə yaratmalıyıq ki, firqəmiz ona etimad edə bilsin.
Cavanlar gələcəyimiz olduğu üçün firqəmiz onları tərbiyə edib yetişdirmək işinə daha yaxından rəhbərlik etdiyi halda, cavanlar da öz üzərlərinə düşən vəzifələri layiqincə yerinə yetirib demokrat firqəsinin sıralarına daxil olmaq üçün əsas məlumat və hazırlıqla özlərini silahlandırmalıdırlar. Xalqımızın arzu və amallarının həyata keçməsinin məmurları siz cavanlarsız və ona görə cavanların üzərinə ağır vəzifələr düşmüşdür. Vəzifənin ağırlıına baxmayaraq, cavanlar öz ata və babaları gedən yoldan dönməyəcək bir vəziyyətdə, çiyin-çiyinə istismarçı siyasətlərlə bizi əzən Tehran mürtəcelərini öz güclü pəncələri ilə boğub məhv edərək Azərbaycan millətinə əbədilik olaraq səadtli bir həyat bxş edəcəklər.
Cavanlar bizim gələcək ümidimizdir. Xalqımızn gözü cavanlardadır.
"Azərbaycan" qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 129, 18.02.1946
***
Əski əlifbadan transliterasiya
və farsca məqalələri tərcümə
edən: AMEA akad. Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq
İnstitutunun "İran
tarixi və iqtisadiyyatı" şöbəsinin
elmi işçisi Saleh Dostəliyev, yazıları elmi redaktə edən, şərhlər verən,
anlaşıqlı dildə təqdim edən eyniadlı institutun "Cənubi Azərbaycan"
şöbəsinin elmi əməkdaşı
Səməd Bayramzadə.
Xalq Cəbhəsi.- 2020.- 25 fevral.-
S.14.