“Azərbaycan”  qəzetinin səhifələrində 

 

 77-ci yazı

 

Xalxal əhalisi tərəfindən

 

Xalxaldan Tehrana.

Azərbaycanın hörmətli nümayəndəsi Pişəvəri cənablarına.

Biz, bütün Xalxalın 120 min əhalisi, Azərbaycan xalq fədailəri, qoşunları, firqəçiləri və bütün təbəqələri bu görüş və müzakirədə azərbaycanlıların hüququnu və milli azadlığını qorumağa tərəfdardırlar. Bütün İranın əyalət və vilayətlərində azadlıq bərqərar olsun və həmişə İran millətinin hüququ qorunsun. Biz bu yolda, yəni İran demokratik hökuməti və Azərbaycanın milli azadlığı uğrunda tarix boyu əməldə sübut etdiyimiz kimi hər cür ağır fədakarlıqlara hazırıq. Biz İranın istiqlalı hüdudunda Azərbaycan milli azadlığının qorunmasını istmklə bərabər bütün İranda demokratik hökumətin bərqərar olmasını siz nümayəndələrdən istəyirik.

Xalxal əhalisi tərəfindən: Haşım Muradi, Cabbar Hüseyni, Mehdi Sərxani, Qüdrət Azəri, Təvəkküli, Nurulla Şirvani, Əhməd Əziziyan, Qasım Əmirpur, Əli Mövlayi, Yaqub Lütfi, Abbas Müşiri, Əbülfət Təmcidi, Muxtar Fərhudi, Əli Rizvani, Yusuf Taci, İbrahim Nazimpur Fəttahi, Xaknejad, Xademi, Məhbubi, Məlikpur, Əmir Xosrovi, Turabi, Bozorgi, Qafuri, Yaqub Kazımpur, Əziz Mehriyan, Qisməti, İsmayıl Ziyayi, Nəsrulla Fətullazadə, Gəncə Teymuri, Əbuzər Mənuçehri, Daməngir, İsgəndəri, Əsədulla Xaleqi, Təyyari, Əminpur, Seyfulla Qədiri, Zeftulla Mətləb Əzizi, Səccad, Zahidi, Əbazəri, Qüdrətulla Məhəmmədtağı Sədri, İskəndəri Kərbas, Fərhudi, Həriripur, Kazımpur Kafi, Qulamhüseyn, Rza Gənce, Ətai Pərvizi, Nurbəxş, Məşufi, Səndaği, Həmdulla Babanoi, Əziz Münzəvi, Mənafi, Behbudi.

 

“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 192, 07.05.1946

 

***

Azərbaycan Milli Qoşunu tərəfindən

 

Tehran. Azərbaycan xalqının göndərdiyi hörmətli nümayəndələrə və Azərbaycanın Baş naziri Pişəvəri cənablarına.

Üzü: Tehranda nəşr olunan “Rəhbər”, “İran-e ma”, “ Necat-e İran” və Təbrizdə nəşr olunan “Azərbaycan”, “Azad millət”, “Yeni Şərq” qəzetlərinə.

Azərbaycan Milli Qoşununun zabitləriləri, çavuşları və serjantları tərəfindən.

Sizdən, Tehrana təşrif aparmış hörmətli heyətdən, öz müzakirənizdə Azərbaycan xalqının böyük fədakarlığını və Azərbaycan xaqlının azadlığı yolunda şəhid olmuş cavanların pay qanlarını nəzərdə tutub Azərbaycan xalqının istəklərini yüzdə yüz yerinə yetirmənizi tələb edirik. Nəzərinizdə tutmalısınız ki, az bir zamanda milli dövlətimizin təşkilindən sonra ölkəmiz mədəniyyət, elm, sənət, kənd təsərrüfatı və ölkəmizin abadlaşması sahəsində iri addımlarla tərəqqiyə doğru gedir. Bütün xalqımız, yəni fəhlələr, kəndçilər yeni həyata doğru gedərkən onları bir daha geri döndərmək olmaz. Artıq Azərbaycan xalqı aldığı azadlığın və milli dövlətin sayəsində səadətə və xoşbəxtliyə doğru gedir. Buna görə də mütləq Tehran hökuməti Azərbaycanın Milli Hökumətini, azadlığını və Milli Qızılbaş ordusunu rəsmiyyətlə tanımalıdır və bununla da bütün İran millətinin səadətini və azadlığını təmin etməlidir. Biz əsgərlər, zabitlər, Azərbaycan Qızılbaş ordusu bir daha zorluq və zülmətinin altına getməyib öz həqiqi haqqımızı, öz milli dövlətimizi müdafiə edib illər boyu Azərbaycan xalqının qəhrəman oğullarının qanları bahasına aldığımız azadlığı heç bir tərz ilə əldən verməyəcəyik. Milli hökumətimizi və milli qoşunumuzu təşkil etməyə qadir olduğumuz kimi onu saxlamağa da heç aciz deyilik.

Bütün İran azadlıqsevərlərinə və sevimli həmvətənlərimizə də kömək etməyi əsirgəməyəcəyik.

Yaşasın həqiqət və onun tərəfdarları!

Yaşasın İran və onun azadlıqsevərləri!

Yaşasın Milli hökumətimiz və onun arxası olan Azərbaycan Qızılbaş ordusu!

Təbriz hərbi qarnizonunun zabit və əsgərləriı tərəfindən: Kömək kapitan Nasiri, kömək kapitan Mahmud, kömək kapitan Düzdüzəlü, kömək kapitan Məhəmmədəli Jiyan, kömək kapitan Yadulla Ataxani, kömək kapitan Şəfi Məhəmmədi, kömək leytenant Yusif Ezaz, kömək leytnant Niyaz Fəxrəddini, kömək leytnant Məhəmmədrza Azəri, kömək leytnant Rza Bəyat, kömək leytnant Jiyan, kömək leytnant Zehtab, kömək leytenant Zəngənə, kömək leytenant Əli Əziziyan, kömək leytenant Dadaşzadə, kömək leytenant Qorxmaz, kömək leytenant Dağzadə, kömək leytenant Müdiri, kapitan Fətullahi, serjant Xaqani, serjant Şəcəri. Hərbi nazirlik işçiləri: çavuş Sabit Bayqan, serjant Məhəmmədəli Rəhmani, serjant Zeynalabdin Çavuşi, serjant Əbdürrəhman Agəhi, serjant Əkbər Sübhi, kiçik leytnant Məhəmməd Üzeyirzadə, kiçik leytnant Əbutalib, kiçik leytenant Rzai.

 

“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 192, 07.05.1946

 

***

Təbrizdə “Bustan” fabriki

 

128 il bundan qabaq ilk dəfə olaraq Azərbaycanda işə başlayan fabrik həmin “Bustan” fabriki olmuşdur. Sonralar bu fabrik genişlənmişdirsə də həmişə pis idarə olunduğundan zərər etmişdir. Xüsusilə bu son zamanlarda fabrik bütün-bütünə zərərli olub ortadan getmək üzrə idi. Milli dövlətimiz hər xüsusda olduğu kimi bu barədə də laqeyd qalamadı. Fabriki bu son zamanda cənab Mir Mehdi Çavuşi kimi fəal sənətkar bir müdirin əlinə tapşırdı. İndi bu fabrikin Novruz bayramından bu tərəfə müntəzəm surətdə istehsalı getdikcə artmaqdadır. “21 Azər” medalının lentini də bu fabrik hazırlamışdır. Bayramın 13-də (02.04.1946 – red.) fabrikin 700 nəfər işçisi tətil günü olduğuna baxmayaraq işləyib 2 min tümənə qədər olan həmin günün əmək haqqını Milli hökumətimizin xeyrinə buraxmışlar. İndi həmin fabrikin bütün işçiləri idarəmizə yazdıqları məktubda cənab Çavuşinin gözəl rəftarından və rəhbərliyindən məmnun qaldıqlarını ifadə etməklə Milli hökumətimizə təşəkkürlərini bildirirlər.

 

“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 192, 07.05.1946

 

***

Sonsuz və son intizar

 

İntizar günlərində Azərbaycan millətinin səbirsizliyi son dərəcəsinə çatmışdır. Onlar başda möhtərəm Baş nazirimiz və firqəmizin rəhbəri cənab Pişəvəri olmaqla Tehrana göndərdikləri sevimli nümayəndələrin müzakirələrinin nəticəsinin gecə-gündüz dəqiqələri saymaqla intizarını çəkməkdədirlər. Bu gün millətimiz öz uca səsini Tehranın və dünyada bəşəriyyət aləminin, bütün azadlıqsevər vicdanlı millətlərin qulaqlarına çatdıraraq deyir ki, “Ya azadlıq, ya ölüm”.

Buna görədir ki, Azərbaycanın bütün şəhər, qəsəbə və kəndlərindən, bütün təbəqələrindən, silahlı fədai, nizami qoşundan, hətta qadınlar cəmiyyətlərindən gecəli-gündüzlü Milli hökumətimizə, demokrat firqəsi mərkəzinə və Tehrandakı möhtrəm nümayəndələrinə yüzlərlə teleqraf və məktub yağdırmaqla öz səbirsizliklrini bildirib Milli hökumətimizi və muxtariyyətimizi müzakirələr əsnasında müdafiə etmələrini çox böyük təkid ilə tələb etməkdədirlər.

Azərbaycan milləti bir çox qiyam və inqilabalardan sonra öz milli azadlığını əcdadının və hazırdakı nəslinin qanı bahasına almış və iki yüz illik arzusuna çatmışdır.

Dünya və Tehran bunu bilməlidir ki, bizi qorxudub canımızdan əziz olan azadlığı əlimizdən almaq istərlərsə, azdlığımızla silahımızı can kimi bağrımıza basıb əfsanəvi qəhrəmanlar kimi döyüş meydanlarında iftixarla qızara-qızara ölməyə hazırıq. Çünki can vermək bizə azadlığımızı verməkdən çox asandır.

Azərbaycanın cavan xalq qoşunları, millət fədailəri, firqə üzvləri, bütün təbəqələr və kəndliləri böyük bir intizarla öz möhtərəm nümayəndələrindən onların milli hüquqlarının mühafizə olunmasını, hətta İranın sair əyalət və vilayətlərində də demokratik rejimin bərqərar edilməsi xüsusunda var qüvvələrini sərf etmələrini gözləməkdədirlər.

Möhtərəm və əziz nümayəndələrimiz! Azərbyacanın azadlığı uğrunda bu tarixə qədər etdiyiniz fədakarlıqlar göz qabağındadır. Verdiyimiz qurbanların qanı hələ qurumamış və bu müqəddəs axan qızıl qanlardan səhralarda lalələr bitmişdir. Ataları ölmüş yetim balaların göz yaşları hələ də axmaqdadır. Nənə, bacı və gəlinlərimizin əziz şəhidlərinın qarası başlarından açılmamış və onların “oğul vay, qardaş vay” səsi qulaqlarımızdan getməmişdir.

O qanlı faciələri görüb, eşidib yaddan çıxartmaq olmaz. Onlar bizim ürəklərimizdə sağalmaz dərin yaralar açmışdır. Böyük rəhbərimiz Pişəvərinin millətə verdiyi əmri - “Ölmək var, dönmək yoxdur” kimi qiymətli və tarixi sözü indi Azərbaycan millətinin əsas təsəllisidir.

Möhtərəm nümayəndələrimiz! Sizin arxanızda 5 milyonluq başdan-candan keçmiş, cəlladlar əlindən yeni qurtulmuş, əsrlərlə, xüsusən Pəhləvi dövründə milli və ictimai haqları ayaqlar altında tapdalanmış qəzəbli və rəşid bir millət durmuşdur. Azərbaycan xalqı öz milli hüquqlarının müdafiəsi uğrunda hər cür mənəvi və maddi təcavüzlərə qarşı hər dəqiqə və hər saat daha da ağır və çətin fədakarlıqlara, hətta lazım gələrsə, ölməyə və qan dəryasında boğulmağa hazırdır.

Ruhsuz cəsəddə hərəkət olmdığı kimi azad və müstəqil olmayan bir millətdə, bir ölkədə də həyat və tərəqqi ola bilməz. Bunun üçün Azərbaycan milləti böyükdən kiçiyə qədər, kişili, arvadlı əzəmətli bir ruh yüksəkliyi ilə hazırlaşaraq qərara alıbdır: “Ya azad yaşamaq ya şərəflə ölmək”. Zillət, həqarət və şərəfsizliklə yaşamaqdansa, ölmək yüz qat daha da yaxşıdır. Madam ki, insan ölmək üçün yaranıbdır, bəs and olsun ki, fəzilətli və şərəfli ölüm insan üçün qılıncla ölməkdir.

Azər.

 

“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 192, 07.05.1946

 

***

 

Mən Vətən qurbanıyam, düzgündür ünvanım mənim!

 

Eşqi-canandır əzəldən dinü imanım mənim

Başlanıb məhbubumun meyli ilə peymanım mənim

Qeystək illər boyu çöllərdə miskin qılmışam

Ağladıb heyvanları yanğınlı əfğanım mənim

Çatmışam məşuqimə vəslində bəh-bəh dilxoşam

Qurtarıb indi daha əyyami-hicranım mənim

Öz həqiqi sevgilimdir Şanlı Azərbaycan

Aləm içrə yoxdu ondan başqa calalım mənim

İzzətimdir, şövkətimdir, iftixarım, şöhrətim

Öz anamdır, uğruna qurbandı bu canım mənim

Mən dübarə qoymaram zillətdə qalsın sevgilim

Eyləməz arı qəbul ölsəm də vicdanım mənim

Qoymaram bir də rəqibi yurduma qoysun qədəm

Çox mətindir əldəki hörmətli fərmanım mənim

Bu mənim dərsimdir, “Ölmək vardı, dönmək yoxdu, yox!”

Mən Vətən qurbanıyam, düzgündü ünvanım mənim

Qoy bütün dünya bunu bilsin ki, ölləm, qoymaram

Bir də olsun bayquşa məskən gülüstanım mənim

Möhtərəm namusumu hafiz eylərəm qeyrətlə mən

Ta qalınca bircə qətrə cismdə qanım mənim

Ellərim yeksər silahlanmış igid Babək kimi

Hər birin görcək düşər yadıma İlxanım mənim

Şövq ilə geymiş Əmini mihən uğrunda kəfən

Xəncərim əldə qələmdir, sinə qalxanımdır mənim

 

Sərab, S. Əmini.

“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 191, 06.05.1946

 

***

 

AMEA akad. Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun "İran tarixi və iqtisadiyyatı" şöbəsinin elmi işçisi Saleh Dostəliyev, yazıları elmi redaktə edən, şərhlər verən, anlaşıqlı dildə təqdim edən eyniadlı institutun Cənubi Azərbaycan şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Səməd Bayramzadə

 

Xalq Cəbhəsi.- 2021.- 11 fevral.- S.14