“Azərbaycan”
qəzetinin səhifələrində
72-ci yazı
Azərbaycanın müxtəlif təbəqələri tərəfindən Tehrana göndərilmiş nümayəndələrə teleqraflar
Marağa əhalisi tərəfindən
Azərbaycan Milli Hökumətinin Baş naziri cənab Pişəvəriyə
Üzü: Azərbaycan dövlətinin möhtərəm nümayəndlərinə
Üzü: “İran-e ma” və “Rəhbər” qəzetlərinə
Marağanın ziyalı alimlərinin milli azadlıq qazanmaq yolunda çəkdikləri zəhmət və məşəqqətlərdən xəbərdarsınız. Bu zəhmətləri nəzərdə tutmaqla xahiş edirik, artıq ciddiyət və fədakarlıqla bütün Azərbaycan əhalisinin azadlığı və Milli hökumətin uğrunda məsul olasınız. Çünki müqəddəs milli hərəkatın müdafiəsində iştirak edən Azərbaycan xalqının müxtəlif təbəqələri qərara alıblar ki, bu yolda heç bir vəchlə mübarizədən, azadlığı, milli dövlətimizi və ana dilimizi qorumaqdan geri çəkilməsinlər.
Hacı Mirzə Əlizadə, Muinəssalam, Fəxr Vaizi, Hacı Əmin, Mömin Şəriəti, Hacı Mirzəli Mütəvəlli, Məhəmməd Əli Vaezi.
“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 190, 05.05.1946
***
Min nəfər Təbriz ziyalıları tərəfindən
Təbrizdən Tehrana: Azərbaycan xalqının nümayəndələri və Milli hökumətin Baş naziri Pişəvəri cənablarına.
Üzü: Cənab Qəvvamussəltənəyə,
Üzü: Təbrizdə nəşr olunan “Azərbaycan”, “Yeni Şərq”, “Azad millət” və Tehranda nəşr olunan “Rəhbər”, “İran-e ma”, “Zəfər” və “Dad” qəzetlərinə.
Biz Təbriz şəhərinin ziyalıları tərəfindən o möhtərəm heyətdən, Azərbaycan Milli Hökumətindən ana dilimizi, İranda azadlıq və demokratiya rejimini işlətməklə bərabər onların həyata keçirilməsin ciddi tələb edirik və bu tələbləri qorumaq üçün biz Təbriz ziyalıları bütün xalq ilə birlikdə var qüvvəmizlə hazırırıq.
Min nəfər Təbriz ziyalıları adından: Məhəmməd Azərli, Məhəmməd Dehqan, Qafar Herisçi, İsmayıl Məhəmmədi, Rəşid Əlizadə, Mehdi Xudapur, Rəin Şəhdi, Bəylər Haili, Bəhmən Eqtesadi.
“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 190, 05.05.1946
***
Təbriz doktorları tərəfindən
Azərbaycan Milli Hökumətinin Baş naziri, Azərbaycan nümayəndələr heyətinin rəisi cənab Pişəvəriyə.
Üzü: “İran-e ma”, “Rəhbər”, “Nicat” və “İran” qəzetlərinə.
Tehranda müzakirəyə başladığıınız bu həssas zamanda biz, Təbriz həkimləri Azərbaycanın milli azadlığının və İranın azadlığını təmin etmək üçün böyük mübarizələr nəticəsində ələ alınmış Azərbaycanın milli demokratiyasının qorunmasını lazım və eyni zamanda vacib bilirik. Məşrutiyyət və azadlıq yolunda qurbanlar verən və fədakarlıqlar göstərən Azərbaycan bizim bugünkü tarixi vəzifəmizi müəyyən edir.
İrsilik qanununa görə bizim əcdadımızın qanı, onların hissləri, fikirləri və iradələri bizim millətlərimizin damarlarımızda axır. Tarixi hadisələr nəticəsində təcrübə qazanmış bizlər şərəflə söz veririk ki, axırıncı nəfəsimizdə və ölüm ayağında İran və Azərbaycanın azadlığını qorumaq yolunda fədakarlıq edəcəyik.
Doktor Purzənd, doktor Musəvi, doktor Quluyan, doktor Arduş, doktor Şəfanicat, doktor Herand, doktor Məmeqani, doktor Ağayan, doktor Manvelyan, doktor Xosrovşahi, doktor Hatəmi, doktor Bərabər, doktor Azad, doktor Qazi Vəkili, doktor Gülnazaryan, doktor Azmun, doktor Fərnuş, doktor Elmamuz, doktor Mithad, aoktor Moləvi, doktor Avatisyan, doktor Eftexari, doktor Əmini Əfşar, doktor Nur Həşmi, doktor Rahibi, doktor Müctəhidi, doktor Həştrudyan, doktor Behbud, doktor Adil, doktor Lütfi, doktor Axundzadə, doktor Anuş, doktor Baqdasaryan, doktor Baqeri, doktor Pakniya.
“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 190, 05.05.1946
***
Əlioğlu (Həmzə Fəthi Xoşginabi): "Balayi qeyrət! Mənimlə işiniz olmasın"
Bilirsiniz nə var? Mən indiyə
kimi kirovat (qalstuk - red.) vurmazdım. Hər kəs
də kirovat vursaydı, onunla işim olmazdı. Mənə bir adam vəkalət
vermədiyi üçün
əgər bir adam özünü günaha batırıb başına börk də qoysa, mən ona irad
tutmaram. Mənim nə vecimədir ki, bir adam başı açıq dolanır, müasir qiyafədə yeriyir, ya kirovat
vurur?!
Amma di gəl xalqa...
Doğrudan da xalq dilotu
yeyib. Lap huşdan,
ağıldan çıxmışlar.
Elə bil ki, bunlar
ağıl dişi çıxaranda anaları
onlara dişləmək
hədiyi bişiribdir.
***
Bilirsiniz nə var? Mən indiyə kimi kirovat vurmazdım.... Amma indi adamı kritik (tənqid - red.) edirlər. Deyirlər, kirovat vurmaq
eyibdir.
Əslən lazımdır ki,
insan özünü bir az görkəmli saxlasın.
Köynəyin yaxası həmişə
ütülü olsun.
Axı bu mənim üçün
mümkün deyildir, mən ancaq libaslarımı özüm
yumağa imkan tapa bilirəm. Mən ancaq gündə bir-iki dəfə başımı darıyıram.
Mən ancaq həftədə bir dəfə mənzilimi səliqə-sahmana
sala bilərəm.
Mən ancaq elə....
Bunlar hamısı
belə işdir. Mənim kirovat
vurmağa hövsələm
yoxdur. Kirovat vurmaq adamın
vaxtını alır.
Adamın bir əli gərək o zəhrimarın
düyünündə olsun.
Hər gün 3-4 dəfə onu açsın, bağlasın. Hər köynək
ilə bir cür kirovat vursun, nə üçün qanmırsınız?
Mənim iki köynəkdən artıq
köynəyim yoxdur, onun da saf
yeri qoltuğunun altındadır... İndi bildiniz?
***
Bilirsiniz
nə var?.... Mən indiyə
kimi kirovat vurmazdım....
Axırda ağsaqqal bilib məni kirovat vurmağa məcbur etdilər. İki kirovat aldım.
Yoldaşlarımın biri onların
düyünlərini vurdu
və mənə də öyrətdi.
Onun dediyi kirovat sistemlərinin heç biri mənim yadımda qalmayıbdır.
Ancaq vurdum... Bir qonaqlığa getdim.
Orada mənə gülürdülər.
Elə bil ki, hamı
mənə baxırdı.
Mənim yaxınlığımda
oturan bir nəfər gözünü
kirovatıma dikib məsxərə ilə gülərkən əlini
kəssəydin xəbəri
olmazdı...
Niyə? Mənə nə
üçün gülürlər?
Mən də o birilər kimi kirovat vurmuşam
da. İndiyə kimi vurmazdım,
indi vurmuşam. Çox da yaxşı etmişəm. Xalqa nə
dəxli var?
Ayrı
bir yoldaşım mənə yaxınlaşıb
dedi ki, "kirovatın tərsəsinə
vurulmuşdur".
***
Bilirsiniz
nə var?.... Mən indiyə
kimi kirovat vurmazdım....
Mənə dedilər ki, heç olmazsa, rəsmi qonaqlıqlarda kirovat bağlayım. Bağladım,
əvvəlincisini pis
bağladığım üçün
nə vaxt açılıb bilmirəm,
harada boynumdan düşüb itmişdir,
heç zad! Bir kirovatım elə getdi işinə! İkincisi isə gecə
yatanda yadımdan çıxıb boynumda qalıb ütüsü xarab olmuşdu.
Aha! Bu da kirovat! Zor ilə
kirovat olmaz ki?! Nə üçün düşünmürsünüz? Ya yumurtanı düyünlə
ya sizə söz qandır. İkisi də birdir. Mən kirovat vurmaq istəmirəm, necə ki, siz vurmaq
istəyirsiniz. O kirovat,
o da siz! Ancaq, balayi qeyrət,
mənimlə işiniz
olmasın.....
***
Bilirsiniz nə var? Mən indiyə kimi kirovat vurmazdım...
“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı,
Təbriz, say 190, 05.05.1946
***
Məhəmməd Əzmi: “Xalqımız
öz həqiqi və sevimli nümayəndələrinin danışıqlarının
intizarındadır”.
Bazar günü,
aprel ayının 28-də
Tehrana ezam olunan nümayəndələrimiz
hörmətli Baş
nazirimiz cənab Pişəvərinin rəyasəti
ilə səhər saat 7-də Təbrizin təyyarə meydanına təşrif apardılar. Təyyarə meydanına hərəkətdən
əvvəl nümayəndələrimiz
Milli Məclisə gedib Tehrana getmək
icazəsi almışlar.
Bu hərəkət, bu
tədbir aydıncasına
göstərir ki, Milli hökumətimiz ictimai fikrə necə hörmət qoyur və istəmir
ki, xalqın, millətin və onun fikrinin ziddinə
olan tək bir adım belə
götürülsün.
Milli hökumətimiz
həqiqətən də
xalqımızın və
millətimizin iradəsinin
məzhəridir.
O həmişə xalqın,
şanlı firqəmizin
rəhbərliyi və
Məclisimizin iradəsilə
hərəkət edir
ki, millətin və xalqın xeyrinə ən yaxşı və düzgün bir hərəkət edə bilmiş olsun. Yenə də bu hərəkətin davamında hörmətli
Baş nazirimiz təyyarə meydanında
etdiyi nitqində nümayəndələrin müşayiəti
üçün yığışan
xalqa söz verdi ki,
onların zərərinə
bir müzakirə aparılmayacaqdır, Azərbaycan
xalqının tələblərinin
tamamilə təmininə
çalışılacaqdır.
Yenə də Baş nazir öz danışığının
davamında israr etdilər ki, bütün millət bizim müzakirələrimizdən
xəbərdar olacaq və müzakirələrin
gedişi onlar üçün gizli qalmayacaqır. Hətta müzakirələr nəticəsində Tehran dövləti
ilə bağlanan müqavilə Milli Məclisimizin təsdiqinə
veriləcəkdir.
Bunlar hamısı
göstərir ki, rəhbərlərimiz və
dövlət başçılarımız
ictimai rəyə, Milli Məclisə, millətin arzuları və istəklərinə
böyük hörmətə
yanaşırlar.
Müqəddəs firqəmizin orqanı olan “Azərbaycan” qəzeti keçən nömrələrində dəfələrlə
bunu xalqa bildirmişdir ki, bizdə gizlətmək siyasəti yoxdur. İstismar siyasəti
irticaçı dövlətlərə
məxsusdur. Bizim
dövlətimizdə istismar
siyasəti ola
bilməz. Çünki bizim hökumətimiz
xalq hökumətidir və xalq hökumətlərinin
əsası həmişə
millətlərin iradəsinə
söykənir.
Xalq çox
səbirsizliklə öz
nümayəndələrindən böyük tarixi vəzifələrini yaxşılıqla
və sədaqətlə
yerinə yetirmələrini
gözləyir ki, gələcəkdə tarixin
hökmü qarşısında
məsul olmayıb daha çox özləri üçün
xalqın məhəbbətini
qazansınlar. Hörmətli nümayəndələrimiz yaxşı bilməlidirlər
ki, bütün bu azad yaşayışlardan
sonra biz bir daha irticanın o ağır şəraiti altında yaşaya bilmərik. Biz bir daha zülmün
və işgəncənin
ağır və mənfur boyunduruğu altına girmərik.
Bu, millətimizin kəskin
qərarı və qəti məramıdır.
Nümayəndələrimiz də gərək buna görə hərəkət etsinlər.
“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı,
Təbriz, say 190, 05.05.1946
***
Urmiya, Maku, Zəncan, Miyana, Xoy və
sair yerlərdən gələn xəbərlər
Azərbaycanın hər tərəfindən Təbrizə və Tehrana göndərilən teleqrafların məzmunu bundan ibarətdir ki, xalq Tehrana gedən öz möhtərəm nümayəndələrindən və Milli hökumətindən çox böyük israrla bütün milli hüquqlardan əl çəkməyəcəklərini və milli muxtariyyət, hökumət və azadlıqları xüsusunda indiyə qədər olduğu kimi bundan sonra da hər cür fədakarlığa və ölümə hazır olduqlarını bildirməkdədir.
Məsələn, Makudan təqribən 50 imza ilə gələn teleqraf eynilə təqdim olunur:
Tehran. Azərbaycanın möhtərəm nümayəndələr heyətinin üzlərinə, Azərbaycanın Xalq Qoşunlarına. Üzü: “Azərbaycan” qəzetinə. Üzü: Tehranda nəşr olunan “Rəhbər”, “Keyhan”, “İran-e ma” qəzetlərinə. “Biz Azərbaycan fədailəri Azərbaycanın azadlığına zaminik. Ümidvarıq ki, Azərbaycan nümayəndələri xalqımızın mənafeyini, xalqın azadlığını və səadətini unutmayacaq, əslən xalqına uyğun olan şəraiti yaddan çıxartmayacaqlar, igid fədailərin verdiyi qurbanlar və qanlar bahasına aldıqları azadlığı və 21 Azərdə şərəflə verdikləri imtahanı yaddan çıxartmayacaqlar. Yenə də hər cür fədakarlığa hazırıq və azadlığımızın yolunda axır qətrə qanımıza kimi çalışacağıq. Bütün Azərbaycan və Maku fədailəri tərəfindən Əsədulla Tahiri yüz atlısı ilə”.
“Azərbaycan” qəzeti. ADF orqanı, Təbriz, say 190, 05.05.1946
***
AMEA akad. Z.Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun "İran tarixi və iqtisadiyyatı" şöbəsinin elmi işçisi Saleh Dostəliyev, yazıları elmi redaktə edən, şərhlər verən, anlaşıqlı dildə təqdim edən eyniadlı institutun Cənubi Azərbaycan şöbəsinin müdiri, tarix üzrə fəlsəfə doktoru, dosent Səməd Bayramzadə
Xalq Cəbhəsi.- 2021.- 30 yanvar.- S.14.