Bu dəfə Tiflis vasitəçilik etmək istəyir

 

Gürcüstanın regiondakı proseslərə təsir imkanları məhduddur

 

Oktyabrın 8-də Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Gürcüstana səfər edib ölkənin Baş naziri İrakli Qaribaşvili ilə görüşüb. Müzakirələr mətbuata birgə bəyanatlarda ən müxtəlif məsələlərə toxunulub. Vacib məqamlardan biri isə Azərbaycan Ermənistan arasındakı normallaşma prosesi Gürcüstanın buna yanaşması ilə bağlıdır.

Gürcüstanın Baş naziri İrakli Qaribaşvili oktyabrın 8-də Prezident İlham Əliyevlə birlikdə keçirdiyi brifinqdə söyləyib ki, bizim böyük ümidlərimiz var ki, Azərbaycan Ermənistan sülh sazişini imzalayacaq.

"Biz Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü suverenliyini dəstəkləyirik. Biz Azərbaycana da təşəkkürümüzü bildiririk ki, Azərbaycan da öz növbəsində hər zaman Gürcüstanın ərazi bütövlüyünü suverenliyini dəstəkləyir. Onu da qeyd etdik ki, bizim böyük ümidlərimiz var ki, Azərbaycan Ermənistan sülh sazişini imzalayacaq. Bu baxımdan da bizim Cənubi Qafqazda sülh gündəliyi ilə bağlı fikirlərimiz tam üst-üstə düşür", - İ.Qaribaşvili deyib.

Baş nazir bölgədə sülhün davamlı olacağına ümidvar olduğunu bildirib: "Ümidvarıq ki, bu bölgədə sülh davamlı olacaqdır ölkələrimizin firavanlığına xidmət edəcəkdir, həm Azərbaycan, Ermənistan Gürcüstan xalqları üçün".

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev məsələ ilə bağlı danışıb. Deyib ki, bu gün bir neçə ölkə eyni zamanda, bəzi beynəlxalq təşkilatlar Ermənistan Azərbaycan arasında gedən normallaşma prosesində öz dəstəyini göstərməyə çalışırlar. Biz bunu alqışlayırıq. Əgər bu, birtərəfli qərəzli deyilsə, əlbəttə, biz istənilən vasitəçiliyi yardımı qəbul edirik. Ancaq mənim fikrimcə, bu sahədə ən düzgün seçim həm tarixi əlaqələri, həm coğrafi faktoru nəzərə alaraq, əlbəttə ki, Gürcüstan ola bilərdi.

Gürcüstanın bu məsələdə mümkün vasitəçilik imkanlarını ortaya qoyduğuna görə Baş nazir İrakli Qaribaşviliyə minnətdarlığını bildirən dövlət başçısı qeyd edib: “Hesab edirəm ki, biz buna hazır olan ölkə kimi Ermənistandan da eyni yanaşmanı gözləməliyik. Əgər Ermənistan tərəfindən razılıq olarsa, dərhal bizim aidiyyəti qurumların rəhbərləri Gürcüstanda həm ikitərəfli, həm üçtərəfli görüşə gələ bilərlər”.

Rəsmi Tiflisin vasitəçiliyi müsbət nəticələr verə bilərmi, Ermənistan bu təkliflə razılaşacaqmı?

Politoloq Elşən ManafovXalq Cəbhəsi”nə bildirib ki, Gürcüstanın region dövləti olaraq münaqişə tərəfləri arasında vasitəçilik etmək istəyi təqdirəlayiqdir əlbəttə alqışlanmalıdir. Azərbaycan problemin həlli naminə regionda fərqli geosiyasi maraqları olan tərəflərlə əməkdaşlığa həmişə açıq olub: “Bu bir tərəfdən rəsmi Bakının regionda yaxın perspektivdə gerçəkdən dayanıqlı sülhün sabitliyin nəhayət ki, bərqərar olması istəyi ilə bağlıdır. Digər tərəfdən Azərbaycanın çoxvektorlu xarici siyasətinin prioritetlərindən irəli gəlir: “Lakin qeyd etmək lazimdır ki, Gürcüstan hakimiyyətinin regiondakı proseslərə təsir imkanları Vaşinqton, Brüssel Moskva ilə müqayisədə çox kiçik məhduddur. Azərbaycan öz prezidentinin timsalında Ermənistana sülh bağlamaq üçün 5 mühüm şərtini açıqlayıb. Erməni tərəfinin sülh danışıqlar ilə bağlı məsələlərə öz baxış bucağı var bu təbii ki, rəsmi Bakını qane edə bilməz. Qeyd etmək yerinə düşərdi ki, ABŞ, AB, Rusiyanın vasitəçiliyi ilə aparılan danışıqlarda indiyədək sülh müqaviləsinin imzalanmaması tərəflərin regionu sabahı ilə bağlı məsələlərə fərqli geosiyasi maraqları ilə bağlı olun, xüsusulə Paşinyanın bu danışıqlarda Rusiyanın əleyhinə, Qərbin isə xeyrinə geosiyasi dəyişikliklərə nail olmağa hesablanmış siyasəti danışıqlarda əyləc mexanizmi rolunda çıxış edir. Qarşı duran geosiyasi tərəflər regionun bu günü sabahı ilə bağlı xəritələrdə Ermənistana yol, Gürcustana vasitə, Azərbaycana isə mükafat rakursunda yanaşırlar. Region dövlətləri arasında məhz Azərbaycanın müstəqil mövqeyi hələlik bu layihənin reallaşmasının qarşısını alır. Nəhayət, Gürcustandakı hakimiyyət özu yekrəng, monolit olmadığından onun özünün danışıqlarda əldə etmək istədiyi dividentlər fərqli maraqlar üçün xərclənə bilər. Gürcustan prezidentinin Qərbpərəst, Gürcü hakimiyyətinin isə Rusiya ilə münasibətlərə fərqli notlar üzərində köklənmələri belə bir fikri səsləndirməyə əsas verir ki, Tiflis danışıqlarında hansısa məsələlər ətrafinda razılıqlar əldə edilə bilər (məsələn kommunikasiyalar) ancaq sərhədlərin demilitasiyasi ən əsasi sülh müqaviləsi ətrafinda yox”.

Siyasi ekspert Fuad Əliyev deyib ki, Gürcüstan Azərbaycan-Ermənistan arasında sülh danışıqları təşkil edə bilər. Azərbaycan buna hazırdır,Ermənistan isə yox. Onun havadarları, xüsusilə Fransa, hələki buna razılıq vermir.

Onun sözlərinə görə, bizim Gürcüstanla ikitərəfli münasibətlərimiz var. Gürcüstan Azərbaycan vasitəsilə böyük neft, qaz layihələrində iştirak edir. Bu layihələrdən böyük gəlir əldə edir. Azərbaycan dövləti Gürcüstanda böyük investitsiyalar yatırır. Prezident İlham Əliyevin Gürcüstana son səfəri, dövlətlərarası münasibətlərin inkişafına töhfələr verəcək. Enerji, nəqliyyat, logistika digər sahələrdə əməkdaşlığ üçün işlər görülür.

Fuad Əliyevin sözlərinə görə, Azərbaycanın əzəli torpaqlarının işğaldan azad olunması onu göstərir ki, sülhə doğru addım atıla bilər: “Prezident İlham Əliyev Azərbaycan-Ermənistan görüşü üçün Gürcüstanı təklif edib. Gürcüstan hökuməti bu sülh danışıqlarına yardım etməyə hazır olduğunu bildirib. Deməli, Gürcüstan Azərbaycan-Ermənistan sülh danışıqları təşkil edə bilər. Azərbaycan buna hazırdır, Ermənistan isə yox. Onun havadarları, xüsusilə Fransa, hələki buna razılıq vermir”.

Politoloq Elxan Şahinoğlu isə deyib ki, Prezident İlham Əliyevin Tiflisi səfəri zamanı Azərbaycan-Ermənistan arasında Gürcüstanın vasitəçiliyini məqbul sayması haqda fikirlərinə münasibətində deyib ki, Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev Gürcüstanın vasitəçiliyinə müsbət yanaşır bu haqda fikirlərini bir neçə dəfə bildirib.

Ermənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan da Azərbaycan dövlət başçısı kimi tez-tez Gürcüstana səfər edir qonşu dövlətlə strateji tərəfdaşlıqdan danışır, ancaq Tiflisin vasitəçiliyi ilə bağlı fikir bildirməkdən yayınır. Halbuki, hardan baxsaq, Gürcüstanın vasitəçiliyi həm Azərbaycana, həm Ermənistana faydalıdır. Gələcək sülh sazişinin imzalanması üçün Tiflis ən münasib məkandır. Buna Brüssel, Vaşinqton, Ankara, hətta Moskva da etiraz etməz”, - politoloq vurğulayıb.

Deputat Cavanşir Feyziyevin fikrincə, Prezident İlham Əliyevin bir çox ölkələrin AzərbaycanErmənistan münasibətlərinin tənzimlənməsində iştirak etmək istədiyini, Azərbaycanın bu təşəbbüslərə müsbət yanaşdığını diqqətə çatdıran deputat bildirib ki, bununla belə, dövlətimizin başçısının Gürcüstanın bu sahədə daha səmərəli vasitəçi ola biləcəyini vurğuladığını deyib. Bildirilib ki, doğrudan da hazırda Cənubi Qafqazda sülh yaradılması proseslərində Rusiya ilə Qərb arasında eləcə Avropa ilə ABŞ arasında gedən rəqabət Azərbaycan Ermənistan arasında münasibətlərin tənzimlənməsindən daha çox sülh təşəbbüsünün kimin adına yazılacağı uğrunda aparılır. Məhz bu səbəbdən iki ölkə arasında sülh müqaviləsinin bağlanmasına ciddi maneələr yaratmağa cəhdlər edilir. Bölgədə sülhün bərqərar olunmasında ən çox maraqlı olan dövlətlər isə məhz Cənubi Qafqazın üç dövlətidir. Odur ki, bölgənin iki dövləti arasında münasibətlərin tənzimlənməsində aparıcı rolun bölgənin üçüncü dövlətinə, yəni Gürcüstana həvalə olunması qısa bir zamanda sülhün təhlükəsizliyin təmin olunmasına xidmət edə bilər.

Azərbaycan ilə Gürcüstanın tarixi İpək Yolu üzərində yerləşməsi ölkələrimiz tərəfindən birgə irimiqyaslı enerji nəqliyyat layihələrinin icra edilməsi regionumuzdan keçən yük axınının həcmini dəfələrlə artırıb. Ölkələrimiz arasında uğurlu regional əməkdaşlıq münasibətləri çərçivəsində irimiqyaslı qlobal enerji nəqliyyat-kommunikasiya layihələrinin reallaşdırılması bölgədə sülhə sabitliyə xidmət edir. Ölkələrimiz arasında iqtisadi əlaqələr davamlı olaraq güclənməkdədir. 2022-ci ildə iki ölkə arasında ticarət dövriyyəsi 771 milyon ABŞ dolları təşkil edib, ikitərəfli ticarətin saldosu isə müsbət 500 milyon ABŞ dolları olub. Azərbaycanda 500-dən çox Gürcüstan investisiyalı kommersiya qurumu uğurlu fəaliyyət göstərir. Ümumilikdə Gürcüstandan Azərbaycana 279 milyon, Azərbaycandan Gürcüstana isə 3,4 milyard ABŞ dolları məbləğində investisiya qoyulub”, - deyən deputat Azərbaycan ilə Gürcüstan arasında humanitar sahədə əməkdaşlığın xüsusi əhəmiyyətə malik olduğunu bildirib bütün bunların iki ölkə arasında dostluq, qardaşlıq münasibətlərinin daha da möhkəmləndirilməsinə xidmət etdiyini vurğulayıb.

Onu da qeyd edək ki, rəsmi İrəvanın isə Tbilisidə görüş təklifinə necə cavab verdiyi hələ aydın deyil.

Azadlıqradiosunun erməni xidməti - “Azatutyunməsələ ilə əlaqədar Ermənistan Xarici İşlər Nazirliyi ilə əlaqə saxlayıb. Lakin Ermənistan XİN təklifə heç bir şərh verməyib. Ermənistanın digər rəsmiləri təklif qarşısında hələ ki susurlar.

 

Cavid

Xalq Cəbhəsi.- 2023.- 12 oktyabr.- S.8.