Gürcüstan-Azərbaycan-Türkiyə
arasında "Enerji Körpüsü"
Belə
körpülərin sayının artması ölkələri
bir-birinə yaxınlaşdırır
Aprelin 8-də Tiflisdə
Gürcüstan, Azərbaycan və Türkiyə arasında
elektrik şəbəkələrinin birləşdirilməsini
nəzərdə tutan "Enerji Körpüsü" (Power
Bridge) layihəsinin imzalanma mərasimi keçiriləcək.
"APA-Economics"in bildirdiyinə görə, bu barədə
Gürcüstan Energetika Nazirliyi məlumat yayıb. Sənədi
"Gürcüstan Dövlət Elektrik Sistemi", "Azərenerji"
ASC və Türkiyə Elektrik Enerjisinin Ötürülməsi
Korporasiyasının rəsmiləri imzalayacaq. Azərbaycan tərəfdən
tədbirdə "Azərenerji" ASC-nin vitse-prezidenti Marlen Əsgərov
iştirak edəcək. Layihə çərçivəsində
Gürcüstan, Azərbaycan və Türkiyə birlikdə
yüksək gərginlikli şəbəkənin vahid regional
modelini formalaşdıracaq. Bununla bərabər, yaradılacaq
İşçi Qrupu hər bir ölkədə şəbəkələrin
cari vəziyyətini təhlil edib və modelin
reallaşdırılması perspektivləri baxımından tələb
olunan investisiyanı dəqiqləşdirəcək. Layihə
ABŞ-ın Beynəlxalq İnkişaf Agentliyi (USAID) tərəfindən
dəstəklənir.
Əslində bu
üç ölkənin belə ortaq enerji şəbəkəsi
yaratması çox müsbət haldır. Rusiyadan kənar
duran Gürcüstan Azərbaycan və Türkiyə ilə
yaxınlaşır, iqtisadi birliklər yaradır. Bu,
Gürcüstanın özü üçün nə qədər
vacibdirsə, iki türk respublikası üçün də
bir o qədər əhəmiyyətlidir. Azərbaycan və
Türkiyə Gürcüstan vasitəsilə daha da
yaxınlaşırlar.
Qars-Axalkələki-Tiflis-Bakı
(QATB) dəmir yolunun tikintisi layihəsi də bu baxımdan
mühümdür. O da iqtisadi layihə olmaqla yanaşı həm
də tarixi və siyasi bir məsələdir, Türkiyəylə
Azərbaycanı Gürcüstan vasitəsilə birləşdirəcək
arteriyal qan damarı olacaq. Hətta uzaq Çin də QATB-yə
dəstək verir. ABŞ Konqresinin Nümayəndələr
Palatası da Qars-Axalkələki-Tiflis-Bakı dəymiryolunun
tikintisinə "EximBank"ın kredit ayırmasını
qadağan etsə də, çox qısa zaman kəsiyində
Türkiyəylə Azərbaycan birləşərək
özləri maliyyə məsələsini həll etdilər.
Həm də QATB çox ucuz və keyfiyyətli layihədir.
Təsəvvür edin ki, maksimum 600 milyon dollar vəsait tələb
olunur. Hansı ki, Azərbaycan hökuməti bir il ərzində
bu qədər pulu yol və körpü tikintisinə xərcləyir.
Çin və Qazaxstanın bu layihəyə qoşulması
isə QATB-ni Avropa ilə Mərkəzi Asiyanı birləşdirən
əsas nəqliyyat dəhlizinə çevirəcək. Bu isə
tranzit ölkələr - Azərbaycan, Gürcüstan və
Türkiyə üçün iri həcmdə gəlirlər,
yeni infrastruktur, xidmət müəssisələrinin
açılması, rahat gediş-gəliş, təhlükəsiz
və daha sürətli, ucuz yük daşımaları və
yeni iş yerləri deməkdir. Digər tərəfdən bu,
Azərbaycan və Türkiyə Bakı-Tiflis-Ceyhan kəmərindən
sonra türk dövlətləri arasında birbaşa əlaqə
yaradacaq ikinci bir böyük layihədir. Azərbaycan və
Türkiyə hökumətləri bunun əhəmiyyətini
başa düşdüklərindən tezliklə QATB-nin
rellaşmasında maraqlıdılar. Hətta bunun
üçün nə qədər vəsait lazımdırsa
ortaya qoyulub. Mütəxəssislərin hesablamalarına
görə, layihənin həyata keçiriləcəyi təqdirdə
QTB marşrutu ilə yük daşınması ildə 20
milyon tonu keçəcəyi gözlənilir. Bu yolla Azərbaycana
gətiriləcək türk mallarının qiymətində
30% ucuzlaşma baş verəcək ki, bu da Qafqazda türk
mallarının rəqabət qabiliyyətini artıracaq.
QATB-nin işə düşməsi yeni regional və transmilli
layihələri, turizmin inkişafını
stimullaşdıra bilər. Habelə Azərbaycan bazarına
daxil olan sənaye və geyim mallarının qiymətləri
xeyli ucuzlaşacaq. Təsəvvür edin ki, hazırda
Türkiyədən və Çindən Azərbaycana gətirilən
mallar hava yolu ilə, təyyarəylə
daşındığından və xərclər yüksək
olduğundan çox baha başa gəlir. Amma QATB
reallaşandan sonra türk malları dəmir yolu ilə daha
ucuz tariflərlə daşınacaq, nəticədə qiymətlər
düşəcək. Çin də bu layihəyə
qoşula bilsə, eyni hal bu ölkənin mallarında
müşahidə olunacaq. Bu isə Azərbaycan bazarında
İran və Rusiya mallarının xeyli
sıxışdırılması deməkdir. Azərbaycanın
Türkiyəylə ticarət dövriyyəsi nəzərə
çarpan artacaq. Habelə Azərbaycan müəssisələrinin
öz məhsullarını dəmir yolu ilə Türkiyə
və Avropaya çıxarmaq imkanları genişlənəcək.
Dəmir yolunun 2011-ci ilin ortalarına qədər istifadəyə
verilməsi planlaşdırılır. Türkiyə ərazisində
isə Gürcüstanla sərhəddən Qarsa qədər
uzunluğu 76 km olan yeni dəmir yolu xətti tikiləcək.
Qars-Axalkələki-Tiflis-Bakı dəymiryolunun tikintisi layihəsində
Gürcüstanın öz payını maliyyələşdirməsi
üçün Azərbaycan ona yardım edib, çox
böyük güzəştli - illik 1 faiz olmaqla 200 milyon
dollar kredit ayırıb. Hansı ki, Qərb bankları bu məsələdə
Tiflisi pis vəziyyətdə qoymuşdular.
Gürcüstan öz dəmir
yolunu özəlləşdirməyə çıxaranda bu
prosesə Azərbaycan qatıla bilərdi. Müvafiq tenderdə
ABŞ və Qərb şirkətləri iştirak edib. Əgər
qonşu ölkənin yerləşdiyi ərazinin regional əhəmiyyətini,
dəmir yolunun strateji önəmini və çox gəlirli
sahə olduğunu, Ermənistana yüklərin məhz
Gürcüstan dəmir yolu vasitəsilə
daşındığını nəzərə alsaq, Azərbaycan
adı çəkilən özəlləşdirmədə
mütləq maraqlı tərəf kimi çıxış
etməliydi. Həm də ona görə ki, ölkəmizin
buna ən azı mənəvi haqqı çatırdı.
Çünki Qars-Axalkələki-Tiflis-Bakı dəymiryolunun
tikintisi layihəsində Gürcüstanın öz
payını maliyyələşdirməsi üçün Azərbaycan
ona yardım edib. Hansı ki, Qərb bankları bu məsələdə
Tiflisi pis vəziyyətdə qoymuşdular. Üstəlik Azərbaycanın
bunu reallaşdırmaq üçün kifayət qədər
maliyyə imkanları da vardı. Ölkənin Neft Fondunun
pullarını 2-3%-lik illik gəlir
qarşılığında xarici banklara yerləşdirmək
əvəzinə dəmir yolu kimi gəlirli sahəyə sərmayə
kimi yatırmaq daha əlverişliydi. Amma qonşu ölkənin
iqtisadiyyatına nüfuz və təsir imkanlarını
artırmaq baxımından adı çəkilən layihə
önəmliydi. Bununla belə, həmin fürsət əldən
buraxılsa da, Gürcüstan, Azərbaycan və Türkiyə
arasında elektrik şəbəkələrinin birləşdirilməsini
nəzərdə tutan "Enerji Körpüsü" layihəsinin
imzalanması irəliyə doğru daha bir mühüm
addım sayıla bilər.
Tərlan
Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 8 aprel.- S.12.