İnternet mobilləşəcək

Təhlükəsizlik amili ön plana keçir

"Pew Internet" araşdırma şirkəti maraqlı bir tədqiqat aparıb. Şirkət internet sektorundakı mütəxəssislər arasında sorğu keçirib və 2020-ci ildə internetin, kompüter texnologiyasının hansı durumda olacağına dair onların fikirlərini öyrənib. Nəticədə ortaya maraqlı mənzərə çıxıb. Mütəxəssislər hesab edirlər ki, 2020-ci ilə qədər internet mobilləşəcək. Yəni, nootbuk istifadəçilərinin sayı artacaq, masaüstü kompüterlər çoxalacaq. Nootbukla mobil internet şəbəkəsinə qoşulmaq mümkün olduğundan proses sürətlə gedəcək.

Digər dəyişiklik kompüter texnologiyasında baş verəcək. Əllə daşınan nootbuklar düyməcikdən istifadə etməməklə, sadəcə, toxunmaqla verilən əmrləri yerinə yetirmək özəlliyinə malik olacaq. Başqa sözlə, bu gün kompüterdən yararlanmaq üçün ən azı 104 düyməcikdən istifadə edirik. Ancaq 2020-ci ildə uşaqlarımız həmin 104 düyməciyin olduğu klavyaturanı rəsmlərdə görəcəklər. Üstəgəl, kompüterlər səs tanıma özəlliyinə malik olacaqlar. Yəni hər hansı cümləni, mətni kompüterə üz tutub söyləyəcəksən, kompüter də həmin cümləni, mətni yazacaq.

"Pew Internet"in araşdırmaları göstərir ki, 2020-ci ildə alış-verişlərin çoxu məhz intenet üzərindən həyata keçiriləcək. Sorğuya qatılan mütəxəssislərə görə, 2020-ci ilə qədər yeni internet infrastrukturu formalaşmayacaq. Ancaq bununla belə, mövcud internet infrastrukturu təkmilləşəcək.

Gənclər artıq seçimlərini edirlər

İnteractive" şirkəti 7 ölkədə - ABŞ, Astraliya, Britaniya, Fransa, İtaliya, Almaniya və İspaniyada apardığı sorğudan sonra müəyyənləşdirib ki, internet əhalinin informasiya mənbələri arasında sürətlə irliləyib, qəzet və radionu keçərək ikinci yerə çıxıb. Bu sürətlə 5 ildən sonra internetin əhalinin informasiya mənbəyi kimi televiziyanı da keçib, əsas yerə çıxacağı gözlənilir. 2020-ci ilə kimi internetin aparıcı informasiya mənbəyi kimi hegomonluq edəcəyinə isə şübhə edən belə yoxdur.

Elə indinin özündə Böyük Britaniyada gənclər həftənin 31 saatını internet qarşısında keçirirlər. Bu, 1000 gənc arasında aparılan sorğunun nəticəsində üzə çıxıb və nəticələr "Daily Telegraph" qəzetində işıq üzü görüb. Göründüyü kimi, inkişaf etmiş ölkələrdə əhalinin gənc qismi artıq seçimlərini ediblər. Böyük Britaniyada gənclərin internetdə nələrlə maraqlanmalarına gəlincə, onlar həftədə 1 saatlarını implantasiya əməliyyatları ilə bağlı məlumat toplamağa sərf edirlər. 1 saat ailə planlaşdırılması, 35 dəqiqə çəki salmaqla bağlı saytlara baxırlar. Hər 4 gəncdən biri internetdə xaricilərlə davamlı olaraq danışır, hər 3 gəncdən biri otağına ailə üzvlərindən hər hansı biri daxil olarkən internetə baxdığını gizlətməyə çalışır. İngilis gəncləri həftədə ən azı 3 saat da dərs tapşırıqlarını həll etmək üçün internetdə araşdırmalara vaxt ayırırlar.

"The Guardian" qəzetinin 1054 britaniyalı arasında keçirdiyi sorğu da diqqət çəkir. Britaniyalıların 62 faizi hesab edir ki, internetdə tanışlıq digər durumlara nisbətən daha asandır. Sorğuya qatılan respondentlərin 5 faizi ya internetdə tanışlıqdan sonra evlənib, ya da bu cür evlənənləri tanıyır. Respondentlərin yarıdan çoxu internetdə tanış olduqları insanlarla görüşməkdədirlər.

Bu gün Böyük Britaniyadakı tanışlıq saytlarının bazarı 600 milyon funt sterlinq həcmindədir. Hazırda bu saytların daimi izləyicilərinin sayı 11 milyona çatıb. 2010-cu ildə bu rəqəm 16 milyon olacaq.

İrlandlar bu sahədə daha çox irəli gediblər və dünyanın hara getməkdə olduğunu bu gün daha çılpaqlığıyla göstərirlər. İrlandiyada evli insanların 23 faizi internetdəki tanışlıq saytlarında tanış olublar.

İnternetin qurbanları, düşmənləri də yaranır

Ancaq dünyada internetin sürətlə əsas informasiya vasitəsinə çevrilməsi və internetin mobilləşməsi ilə bərabər, onun təhlükəli cəhətləri də geniş yayılmaqda və cinayətkarlığın yeni növünün inkişafı ilə müşayət olunmaqdadır. Məsələn, xakerlərin geniş miqyaslı "əməliyyat"larını az qala hər gün eşidirik. Nəinki bizim kimi xırda dövlətlər, ABŞ kimi kompüter sahəsində mənəm-mənəm deyən nəhəng ölkə belə xakerlərdən çəkinir. Daima ABŞ kompüter şəbəkələrinin sındırılması sübut edir ki, heç bir təşkilat bu günə kimi vacib və məxfi informasiyanın təhlükəsiz, etibarlı saxlanılmasını təmin edə bilmir. Hesablamalara görə, hər ay xakerlər yüzlərlə banka hücum edir. Keçən il elə ay olub ki, 200 bank xakerlərin qurbanına çevrilib. EMS (ABŞ) şirkətinin təhlükəsizlik üzrə bölməsi - RSA-nın məruzəsinə görə, ABŞ ildən-ilə hücumların mənbəyini əks etdirən siyahıda ilk sıralardadır. Keçən ilin may ayında məhz ABŞ-da bankların 61%-i kiber-cinayətkarların hücumuna məruz qalıb. İkinci sırada isə 11 faizlə Çin, onun ardınca isə Böyük Britaniya, Almaniya, Fransa və Cənubi Koreya gəlir.

Ancaq dünyada elə ölkələr də var ki, artıq interneti həm də bir "düşmən" kimi görməyə başlayıb. Bu ölkələrdə yalnız dövlətin məqbul saydığı internet saytlarına girmək mümkündür. Digər internet saytlarına giriş isə əngəllənir. Çin, Vyetnam və İranda 69 nəfər internetdən "istifadə"yə görə həbsə atılıblar. Dünyadakı jurnalist təşkilatları internetə düşmən ölkələr sırasında Bəhreyn, Cənubi Koreya, Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri, Eriteriya, Malaziya, Şri-Lanka, Tayland və digərlərinin adlarını çəkirlər.

İnternetdə, çatda tanışlığa görə öldürülənlər barədə də artıq tez-tez eşidirik. Az əvvəl Türkiyədə Nurullah Tuksal Serinhisar Dövlət Xəstəxanasında çalışan həyat yoldaşı Pinar Tuksalın internetdə bəzi kişilərlə söhbətləşdiyindən xəbər tutub və 11 yaşlı qızının önündə onu öldürüb.

Azərbaycana gəlincə, rəsmi məlumatlarda əhalinin 12 faizə qədərinin kompüterdən, onların əhəmiyyətli qisminin də internetdən istifadə edildiyi bildirilir. Bəzi müstəqil təşkilatlar isə bu rəqəmin 8 faizi keçmədiyini iddia edirlər. Ancaq elə indinin özündə də internetin zərərli təsirlərindən qorunmaq barədə düşünməliyik. Çünki bu, həm də bir mili təhlükəsizlik məsələsidir...

"Real Ermənistan dövlətimiz yoxdur"

Ermənilər öz dövlətlərinin mövcudluğuna şübhə ilə yanaşırlar.

Azərbaycan torpaqlarının işğalında fəal iştirak edən erməni batalyonunun komandiri Jirayr Sefilyan Ermənistanın "A1+" internet portalına açıqlamasında bildirib ki, Serj Sərkisyanın oktyabrda İstanbulda keçiriləcək futbol maçtını izləmək üçün Türkiyəyə açıq sərhədlərdən keçib gedəcəyinə inanmır. Onun qənaətinə görə, Türkiyənin baş naziri Rəcəb Tayyib Ərdoğan reallığı kifayət qədər düzgün dəyərləndirən siyasətçidir: "Ərdoğan Qarabağ münaqişəsi tənzimlənmədən Ermənistanla Türkiyə arasında hər hansı bir razılaşmanın imzalana biləcəyini istisna edib. Ola bilsin ki, bu barədə ümumiyyətlə hər hansı bir anlaşma mövcud deyil. İndi bizim hökumət elə bir vəziyyətə düşüb ki, bu barədə veriləcək istənilən qərar dövlət maraqlarına zidd olacaq.

Nuranə Tofiqli

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 15 aprel.- S.13.