Gülüstan

Ustad şairimiz Bəxtiyar Vahabzadənin "Gülüstan" poeması Sovet imperiyasının repressiya maşının ən güclü vaxtlarında qələmə alınmış və Azərbaycan türklərinin milli ruhunun, qan yaddaşının oyanmasında, istiqlal və bütövlük ideallarının qorunmasında müstəsna rol oynayan möhtəşəm əsərlərdəndir. 60-70-ci illərdə dillər əzbəri olan "Gülüstan" poeması təəssüf ki, bu günümüzdə yetərincə təbliğ olunmur. Böyük şairimizin əsərini oxucularımızın xahişilə dərc edir və bu əsərin yaxın zamanlarda orta məktəblərimizdə də tədris olunacağına ümid bəsləyirik.

Azərbaycanın birliyi və istiqlaliyyəti uğrunda çarpışan Səttar xan, Şeyx Məhəmməd Xiyabani və Pişəvərinin əziz xatirəsinə

I Hissə

İpək yaylığıyla o, asta-asta

Silib eynəyini gözünə taxdı.

Əyilib yavaşca masanın üstə

Bir möhürə baxdı, bir qola baxdı.

Kağıza həvəslə o da qol atdı,

Dodağı altından gülümsəyərək.

Bir qələm əsrlik hicran yaratdı,

Bir xalqı yarıya böldü qılınc tək.

Öz sivri ucuyla bu lələk qələm

Dəldi sinəsini Azərbaycanın.

Başını qaldırdı,

Ancaq dəmbədəm

Kəsdilər səsini Azərbaycanın.

O güldü kağıza qol çəkən zaman,

Qıydı ürəklərin hicran səsinə.

O güldü haqq üçün daim çarpışan

Bir xalqın tarixi faciəsinə.

Əyləşib kənarda topsaqqal ağa,

Hərdən mütərcimə suallar verir.

Çevrilir gah sola, baxır gah sağa,

Başını yellədib təsbeh çevirir.

Qoyulan sərtlərə razıyıq deyə,

Tərəflər qol çəkdi müahidəyə...

Tərəflər kim idi? Hər ikisi yad!

Yadlarmı edəcək bu xalqa imdad?!

Qoy qalxsın ayağa ruhu Tomrisin

Babəkin qılıncı parlasın yenə.

Onlar bu şərtlərə sözünü desin,

Zənciri kim vurdu şir biləyinə?

Hanı bu ellərin mərd oğulları?

Açın bərələri, açın yolları.

Bəs hanı bu əsrin öz Koroğlusu-

Qılınc Koroğlusu, söz Korolusu?

Babaların şəni, şərəfi, əlbət,

Bizə əmanətdir, böyük əmanət..

Yoxmu qanımızda xalqın qeyrəti?

Belə saxlayarlar bəs əmanəti?

Qoy ildırım çaxsın, titrəsin cahan!

Ürəklər qəzəbdən coşsun, partlasın.

Daim haqq yolunda qılınc qaldıran

İgid babaların goru çatlasın.

Qoy əysin başını vüqarlı dağlar,

Matəmi başlandı böyük bir elin.

Mərsiyə söyləsin axar bulaqlar,

Ağılar çağırsın bu gün qız, gəlin!..

Tərəflər sakitdir, qəzəbli deyil,

Məhv olan qoy olsun, onlara nə var.

İmzalar atılır bir-bir, elə bil,

Sevgi məktubuna qol çəkir onlar.

Atıb imzasını hər kəs varağa,

Gyləşir sakitcə keçib yerinə.

Eynəkli cənabla, təsbehli ağa,

Qalxıb əl də verir biri-birinə.

Onların birləşən bu əllərilə

Ayrılır ikiyə bir el, bir Vətən.

Axıdıb gözündən yaş gilə-gilə,

Bu dəhşətli hala nə deyir Vətən?

Bir deyən olmadı, durun ağalar!

Axı, bu ölkənin öz sahibi var.

Siz nə yazırsınız bayaqdan bəri,-

Bəs hanı bu yurdun öz sahibləri?

Bəs hanı həqiqət, bəs hanı qanun?

Qocadır bu yurdun tarixi, yaşı.

Bəs hanı köksünə sərhəd qoyduğun,

Bir vahid ölkənin iki qardaşı?

örək bu hicrana, bu müsibətə,

Onların sözü nə, qərəzi nədir?

Bu xalq əzəl gündən düşüb zillətə,

Öz doğma yurdunda yoxsa kölədir?

Necə ayırdınız dırnağı ətdən-

Ürəyi bədəndən, canı cəsəddən?

Axı, kim bu haqqı vermişdir Sizə,

Sizi kim çağırmış Vətənimizə?

Neçə vaxt səngərdə hey ulaşdılar,

Gülüstan kəndində sövdalaşdılar.

Bir ölkə ikiyə

Ayrılsın deyə!..

Göy də guruldamış deyirlər o gün,

Çölləri, düzləri buludlar sarmış.
O göy gurultusu ulu Babəkin

Ruhuymuş,

hönkürüb fəryad qoparmış.

Gülüstan kəndinin gül-çiçəkləri
Bir günün içində soldu-saraldı.

"Gülüstan" adlandı..

O gündən bəri,

Bu kəndin alnında bir ləkə qaldı.

Bağrı köz-köz oldu "Yanıq Kərəmin"

Tellər inildədi, yandı, nə yandı.

Aşığın sazında daha bir həzin,

Daha bir yanıqlı pərdə yarandı.

Həmin gün ölkəni apardı sel, su,

Tutuldu çöhrəsi günün, ayın da.

Qoca Nəbatinin eşqi, arzusu,

O gün batmadımı Arpa çayında?

Ağlayıb dağlardan əsən küləklər,

Bu məşum xəbəri aləmə yaydı.

Sanki dilə gəldi güllər, çiçəklər:

"Bu işə qol qoyan qollar sınaydı".

Arazın suları qəzəbli, daşqın,

Sirin nəğmələri ahdır, haraydır.

Vətən quşa bənzər, qanadlarının

Biri bu taydırsa, biri o taydır.

Quş iki qanadla uçar, yüksələr,

Mən necə yüksəlim tək qanadımla?

Ürəklər bu dərddən tüğyana gələr,

Axar gözümüzdən yaş damla-damla.

Cənablar, bir anlıq düşündünüzmü?

Verdiyiniz hökmün ağırlığını?

Bu hökmün dəhşəti əllimi, yüzmü?

Biz necə götürək bu göz dağını?..

Başı kəsiləndə bu məğrur elin

Qəlbin ağrısını hiss etdinizmi –

Qoca Füzulinin, igid Babəkin

Etiraz səsini eşitdinizmi?

Cənablar, bir damcı mürəkkəblə siz

Düsünün, nələrə qol çəkmişsiniz?

Bir damcı mürəkkəb, bir vətəndaşı

Qanına bulayıb ikiyə böldü.

Bir damcı mürəkkəb olub göz yaşı

İllərlə gözlərdən axdı, töküldü.

Min ləkə vurdular şərəfimizə

Verdik, sahibimiz yenə "ver" - dedi.

Lap yaxşı eləyib doğrudan, bizə

Biri "baran" - dedi, biri "xər" - dedi.

Bizi həm yedilər, həm də mindilər,

Amma dalımızca gileyləndilər.

Hökmü gör nə qədər böyükmüş anın

Möhür də basdılar varağa təkrar.

Yox, varağın deyil, Azərbaycanın

Köksünə dağ boyda dağ basdı onlar.

İmzalı, möhürlü ey cansız varaq,

Nə qədər böyükmüş qüvvətin, gücün.

Əsrlər boyunca vuruşduq, ancaq

Sarsıda bilmədik şökmünü bir gün.

Ey kağız parçası, əvvəl heç ikən,

Yazılıb, qollanıb yoxdan var oldun

Böyük bir millətin başını kəsən,

Qolunu bağlayan hökmdar oldun.

Bir eli ikiyə paraladın sən

Özün kağız ikən paralanmadın.

Köksünə yazılan qəlb atəşindən,

Niyə alışmadın, niyə yanmadın?

Araz sərşəd oldu, əsdi küləklər,

Sular yatağında qalxdı, köpürdü.

Üstü dama-dama taxta dirəklər,

Çayın kənarında səf çəkib durdu.

Sular, sizdən təmiz nə var dünyada?

Ləkədən xalidir axı qəlbiniz.

Bağrınız alışıb niyə yanmadı

Bu çirkin əmələ qol qoyanda siz?

Ey Araz, səpirsən göz yaşı sən də,

Keçdikcə üstündən çölün, çəmənin.

Səni arzulara sədd eyləyəndə,

Niyə qurumadı suların sənin?

Dayanıb Arazın bu tayında mən

"Can qardaş" deyirəm, o da "can" deyir.

Ey zaman, sorğuma cavab ver, nədən

Səsim yetən yerə, əlim yetməyir?..

Qarışıb gözümdə, qarışıb aləm

Dərd-dərdi doğrayır, qəm-qəmdən keçir.

Arazın üstündən keçə bilmirəm,

Araz dərdim olub sinəmdən keçir.

Taxta dirəkləri torpağa deyil,

Qoydular Füzuli divanı üstə.

Yarıya bölündü yüz, yüz əlli il

Gəraylı, bayatı, muğam, şikəstə.

Dəmir çəpərləri eşqim, diləyim,

Tarixim, ənənəm üstə qoydular.

Yarıya bölündü canım, ürəyim,

Yarıya bölündü Arazda sular.

Taxta dirəkləri qoydular ax, ax!

Qəlbimin, ruhumun, dilimin üstə.

Biz güldük, ağladıq, yenə də ancaq

Bir sazın, bir telin, bir simin üstə.

Ürəkdən ürəyə körpü? Bir dayan!

Dərdimiz dinirsə, bir sazın üstə..

Şəhriyar yaralı misralarından

Körpü salmadımı Arazın üstə?!

Bu taydan o taya axışdı sel tək

Gözə görünməyən könül telləri

Bu selin önünü nə çay, nə dirək

Kəsə bilməmişdir yüz ildən bəri.

Ağalar bilmədi birdir bu torpaq

Təbriz də, Bakı da Azərbaycandır.

Bir elin ruhunu, dilini ancaq

Kağızlar üstündə bölmək asandır.

Böl, kağız üstündə, böl, gecə-gündüz,

Torpağın üstünə dirəklər də düz,

Gücünü, əzmini tök də meydana,

Qoşundan, silaşdan sədd çək şər yana.

Torpağı ikiyə bölərsən, ancaq

Çətindir bədəni candan ayırmaq!

Ayırmaq kimsəyə gəlməsin asan

Bir xalqın bir olan dərdi-sərini.

O taydan bu taya Mustafa Payan

Oxuyur Vahidin qəzəllərini.

Dolandı zəmanə, döndü qərinə,

Şairlər od tökdü yenə dilindən.

Vurğunun o həsrət nəğmələrinə

Şəhriyar səs verdi Təbriz elindən:

"Heydər baba, göylər qara dumandı,

Günlərimiz bir-birindən yamandı.

Bir-birindən ayrılmayın, amandır,

Yaxşılığı əlimizdən aldılar,

Yaxşı bizi yaman günə saldılar.

Bir uçaydım bu çırpınan yelinən,

Qovuşaydım dağdan aşan selinən,

Ağlaşaydım uzaq düşən elinən.

Bir görəydim ayrılığı kim saldı,

Ölkəmizdə kim qırıldı, kim qaldı".

1959

Bəxtiyar Vahabzadə

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 24 fevral.- S.7.