"Azərbaycan dilinin etnoqrafik leksikası"

Kitab tarixi faktlarla zəngindir

Filologiya elmləri doktoru, professor İsmayıl Məmmədovun bu yaxınlarda işıq üzü görmüş "Azərbaycan dilinin etnoqrafik leksikası" adlı kitabı dilimizin araşırılması yönündə gərəkli bir məsələyə həsr olunub. Dilçi və etnoqraflar, ümumən azərbaycanşünaslar üçün nəzərdə tutulmuş kitab dilimizin ən qədim leksik layı olan etnoqrafik söz və ifadələrin yaranması və inkişaf tarixi, xalqımızın soykökü, maddi və mədəniyyət tarixinə həsr olunub. Kitabın elmi və xəlqi əhəmiyyəti barədə İ.Məmmədovun fikirləri sanballı araşdırmanın tutumu, bu yöndə ilkinliyi barədə oxucuda aydın təsəvvür yaradır: "Xalqımızın maddi və mənəvi mədəniyyəti, məişəti ilə əlaqədar yazılmış bir çox əsərlərin tarixi, etnoqrafik araşdırmalar kimi əhəmiyyəti böyükdür. Lakin Azərbaycan dilçiliyində etnoqrafiya terminləri hələ də indiyə kimi tədqiq olunmayıb. Məhz buna görə də həmin məsələnin həlli leksikologiyanın sahələr üzrə öyrənilməsi, həm də termin yaradıcılığının dilimizin imkanlarına əsasən aparılması baxımından təqdirəlayiqdir. Ana dilimizin etnoqrafik leksikası indiyə kimi monoqrafik yolla Azərbaycan dilçiliyində araşdırılmayıb. Hər bir xalqın varlığını, təbiətini onun dili, adət-ənənələri, maddi və mənəvi mədəniyyəti, həyat tərzi və məişəti, peşə və təsərrüfat məşğuliyyəti sahələri ilə də ölçməliyik".

Kitabda sənət, peşə və məşğuliyyət növlərinə, mənəvi mədəniyyət (mərasim və adət-ənənələrə, oyun adlarına və s.) toxunulmaqla yanaşı habelə xalçaçılıq, papaqçılıq, dərzilik və s. sənətlərin xalqın mənəvi dünyası, təfəkkürü, estetik-etik dünyagörüşü ilə əlaqəsi elimizin, ulusumuzun mənəviyyatının, zövqünün ifadəsi kimi məsələlərdən də bəhs edilib. Etnoqrafik leksika dilin lüğət tərkibində ən çox etnik-milli cəhətləri əks etdirməkdə vacib qədim leksik təbəqələrdən biridir. Bu leksikanın toplanılıb təhlil olunması ən təxirəsalınmaz elmi problem kimi dilçiliyimizdə öz təhlilini gözləyir. Araşdırmada geyim, yemək, oyun, mərasim adları, məişət, xalq təbabəti leksikası təhlil edilir, habelə etnoqrafiyanın başqa sahələrinə də müraciət olunur.

Professor İsmayıl Məmmədov xalqımızın mənəvi dünyasından - adət-ənənələrindən, mərasimlərindən danışmaqla onların ictimai, xəlqi, bədii mahiyyətinə, qədim inamlarımıza geniş yer verib, maddi və mənəvi mədəniyyət leksikasının xalqımızın soykökünün, yaşadığımız ərazidə və tarixi Azərbaycan torpaqlarında da aborigenlər olmağımızı öyrənmək, bir daha qətiləşdirib təsdiqləmək işində ölçüyəgəlməz faktlar kimi rolunu göstərib.  

Elçin Qaliboğlu

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 22 may.- S.14.