“Ermənilər əsirləri diri-diri yandırdılar...”

I yazı

Yeganə Əliyeva: “Bir dəfə 2 əsirin ayağından asıb, altında tonqal qaladılar”

Müşfiq Əliyev: “Əsirlərə tək erməni əsgərləri yox, “həkimlər” də işgəncə verirdilər”

Ötən saylarımızdan birində ermənilərin əsirlərimizə qarşı həyata keçirdiyi terrordan ümumi şəkildə bəhs olunub. Bu sayımızdakı yazımızda isə Laçın rayonundan əsir düşmüş Müşfiq və onun bacısı Yeganə Əliyevanın öz dilindən faktları sizlərə təqdim edirik.

Ümumiyyətlə, Əsir və itkin düşmüş, girov götürülmüş vətəndaşlarla əlaqədar Dövlət Komissiyasının məlumatına görə, erməni təcavüzü nəticəsində əsir, itkin düşmüş və girov götürülmüş şəxslərin sayı 4166 nəfərdir. İndiyədək əsir və girovluqdan 1396 nəfər azad olunub. Onlardan 343 nəfər qadın, 1053 nəfəri kişidir. 104 qadın, 447 kişi olmaqla 552 nəfər əsir və girovu ermənilər xüsusi amansızlıqla qətlə yetiriblər. Ağlasığmaz işgəncələrə məruz qalan əsirlər tarixin canlı şahidləridir. Odur ki, erməni terrorunun ən dəhşətli üzünü onlar bizdən daha yaxşı bilir. 1993-cü ildə əsir götürülən müsahiblərimiz 2 ildən çox erməni əsirliyində qalıb.

Yeganə Əliyeva: “Laçın rayonu işğal olunanda 1993-cü il martın 28-də ailəliklə Kəlbəcərə getdik. Orada da vəziyyət gərgin idi. Ona görə də Kəlbəcəri də tərk etməli olduq. Məcbur qalıb atam, anam, 2 qardaşım, mən və digər qohumlarımız bir “KamAZ”a mindik. Hamımız birgə təxminən 30 nəfər olardıq. Yolboyu ermənilərin güllələdiyi, yandırdığı 3-4 maşın gördük. İçərisi qadın, uşaq və qocayla dolu maşınlara atəş açıb hamısını öldürmüşdülər. Kənddən çıxıb “tunel” deyilən yerdən keçəndə ermənilər bizim maşını da hər iki tərəfdən atəşə tutdular və nəticədə sürücü “KamAZ”ı dayandırdı. Anam, atam və digər qohumlarım öldürüldü. Mən və qardaşlarım isə ağır yarlandıq. Mənə 8 güllə dəymişdi. Ermənilər (aralarında bir qadın da var idi) mənim və o biri yaralıların saçından tutaraq “KamAZ”dan yerə atdılar. Sonra da maşını yandırdılar. 11 yaşlı balaca qardaşım yaralansa da, hələ sağ idi. Onu erməni əsgərləri təpiklə döydülər, sonra da “KamAZ”a atıb diri-diri yandırdılar. Digər qardaşım Müşfiq ayağından yaralanmışdı. Bizimlə bərabər, Səma adlı bir hamilə qadın və onun 2 balaca qızı da yaralı idi. Ermənilər hamilə qadının qarnından gülləylə vurmuşdular. Bir “KamAZ” adamdan cəmi 5 nəfər sağ qalmışdıq. Bizi sırayla yerə düzdülər. Əvvəl tankla üstümüzdən keçmək istədilər, ancaq sonra fikirlərini dəyişərək bizi bir maşına “yığıb” Ağdərəyə apardılar. Mart ayı olsa da, hələ qar əriməmişdi. Bizi qarın üstünə atdılar. Səmanın 3 yaşlı qızı da ağır yaralı idi, güllə sinəsinə dəymişdi. Ermənilər onu zibil vedrəsinə atdılar. Bizi ac-susuz, yaralı halda bir neçə gün saxladılar. Erməni əsgərləri bizi döyür, təhqir edirdilər. Səmanın yaraları çirk verdiyindən ayağının və bədəninin əti çürüyürdü. Sonra məni meşəlikdəki hərbi hissəyə apardılar. Orada çoxlu rus var idi. Demək olar tibb bacılarının hamısı ruslar idi. Meşədə məndən başqa da Arzu adlı bir nəfər Şəmkirdən əsir oğlan vardı. O, hərbi əsir idi. Bizi erməni əsirlərilə dəyişmək üçün sağ saxlayaraq Xankəndinə apardılar. Orada 100-dən çox əsir uşaq gördüm. Onları da ac saxlayırdılar. Orada qardaşım Müşfiqi tapdım. Çox ağır vəziyyətdə idi, ayağındakı güllə yarası çirk vermişdi. Ermənilər onun ayağını kəsmək istəyəndə mən bunu etməmələri üçün çox yalvardım”.

Müşfiq Əliyev: “Ayağımın yarasından qan axırdı. Qanı kəsmək üçün buz kimi soyuq suyu yaramın üstünə tökürdülər. Əsirlərə tək erməni əsgərləri yox, “həkimlər” də işgəncə verirdilər. Bir gənc “həkim” arabir gəlib yaramı bərk-bərk sıxaraq mənə əziyyət edirdi. Bir gün yanıma əlində qayçıyıa başqa bir “həkim” gəldi. Tibb bacıları tərpənə bilməməyim üçün qollarımdan tutdular (o zaman 16 yaşım var idi). Keyidici, ağrıkəsici olmadan “həkim” yara olan ayağımın ətini doğramağa başladı. Ağrıdan qışqıranda isə məni möhkəm döyür və nəfəsim kəsilənədək boğurdu. Beləcə ayağımın ətini doğrayıb sümüyümə keçdi. Sümüyümü sındırıb hissə-hissə qoparırdı. İndi də ayaq sümüyümdə 5 santimetr (sm) əksikdir. Sümüyümü qoparandan sonra iynəylə ətimi tikdi. Bir az keçmiş erməni əsgərləri gəlib məni və başqa yaralı əsirləri işlətmək üçün apardılar. Mənim yaram çox pis vəziyyətdə idi, çirk verirdi. İşləyə bilməyəndə döyürdülər, ona görə də məcbur qalıb odun daşımağa başladım”.

Yeganə Əliyeva: “Əsirləri aylarla ac saxlayırdılar. Ölməmələri üçün bəzən bir neçə buğda dənəsini suda qaynadıb damcı-damcı əsirlərə verirdilər. Vəziyyət o qədər dəhşətli idi ki... Buğda suda qaynayıb soyuyanda onu içmək olmurdu. Yalnız qaynar halda içmək mümkün idi. Qaynar içəndə isə dodağımızın dərisi qaba yapışıb yanırdı. Amma həftələrlə ac qalandan sonra dodağımız yansa da buğda qaynamasını içməli olurduq”.

Müşfiq Əliyev: “Əsirləri sırayla düzüb sonra təlim keçmiş itləri onların üstünə buraxırdılar. İtlər əsirləri parça-parça edirdi. Əsirləri döyür, ən ağır işləri gördürür, işgəncələr verirdilər. Bəziləri dözmür özlərini elektrik cərəyanına verərək öldürürdülər”.

Yeganə Əliyeva: “Əsirlərin bir çoxu işgəncələr altında dünyasını dəyişirdilər. Ermənilər onların damarlarına iynə ilə benzin yeridir, bədənlərinə qaynar alətlərlə dağ basırdılar. Dəhşətli günlər idi... Hamısı da gözlərimizin qarşısında baş verirdi. Bir dəfə 2 əsirin ayağından asıb, altında tonqal qaladılar. Diri-diri yandırdılar... Belə işgəncləri seyr etmək üçün adi ermənilər (mülki insanlar) də gəlib qəddarlıqla baxırdılar. Əsirləri erməni evlərində boğazlarına ip bağlayıb it yerinə saxlayırdılar. İp dərilərini yara edirdi. Harasa işlətməyə aparanda da boğazlarındakı ipdən tuturdular.”

Müşfiq Əliyev: “Mənə bir müddət 300 əsgərin qabını yumağı tapşırdılar. Onlar əsirləri həftələrlə ac saxlayırdılar. İmkan olanda ermənilərin qabından artıq qalan yeməkləri xəlvətcə zibil torbalarının altına qoyub əsirlərə aparırdım. Bunu etdiyimi bilsəydilər məni güllələyərdilər”.

Yeganə Əliyeva: “Bizə ermənilər “azərbaycanlı” yox, həmişə “türk” deyirdilər. Övladlarını da lap körpəlikdən türkə qarşı nifrət hissi ilə böyüdürdülər. Erməni uşaqları tabaşirlə divara bir adam rəsmi çəkib deyirdilər ki, bu türkdür, türkün isə gülləni başından vurmaq lazımdır”.

Müşfiq Əliyev: “Hansı gün ermənilərdən birinin qohumu müharibədə öldürülürsə, həmin gün əsirlərə lap çox divan tuturdular. Tək hərbçilər yox, sıravı ermənilər də işgəncə vermək üçün əsirlərin yanına gəlirdilər”.

Yeganə Əliyeva: “Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi həftədə bir dəfə əsirlər üçün yemək və dərman gətirirdi. Amma onlar gedən kimi gətirilənləri əlimizdən alırdılar”.

Ermənilər Yeganə Əliyevanı Azərbaycanda əsir olan erməni hərbçisi ilə dəyişmək niyyətinə düşürlər. Bunun üçün ona saxta sənəd hazırlayaraq Rusiya Federasiyasının Rostov vilayətinə aparırmağı qərara alırlar.

Yeganə Əliyeva: “Mənə erməni kimlikli saxta sənəd hazırladılar. Sonra bir ermənilə hava limanına getdik. Erməni dilini bilmədiyimdən mənə danışmamağı tapşırdı. Oradakılara da məni lal bacısı kimi təqdim edirdi. Təyyarəyə minəndə sənədləri yoxlayan kişi məni saxladı. Üzümə diqqətlə baxdıqdan sonra Azərbaycan türkcəsində “Sən türksən!” dedi. Məni aparan kişi erməni olduğuma inandırmağa çalışsa da, o, inadından əl çəkmədi: “Bu sima, bu gözlər ermənidə ola bilməz. Sən türk qızısan!” Bizi hava limanından geri qaytardılar. Həmin erməni başqa yollarla məni yenidən aeroporta apardı. Bu dəfə təyyarəyə minə bildik. Təyyarə havaya qalxanda dedi: “Artıq azadsan! Amma Rostova gedəndə qaçmaq fikrinə düşmə. Çünki qardaşın əlimizdədir”. Biz onun Rostovda yaşayan qohumlarının evinə getdik. Təxminən 2 ay orada qaldıq. Mənə dedilər ki, səninlə dəyişməyə bir erməni hərbi əsir tapmaları üçün Azərbaycandakı qohumlarınla əlaqə saxla!”

Lakin Yeganə Əliyeva Azərbaycandakı qohumları ilə əlaqə yarada bilmir. Bunu görən erməni onunla başqa bir şərt kəsməli olur.

Yeganə Əliyeva: “Mənim ata-anam, qohumlarımın çoxu öldürülmüşdü. Sağ qalan yaxınlarımdan isə bir xəbər ala bilmədim. Odur ki, mənimlə dəyişmək üçün erməni əsir tapa biləcək qohumum olmadı. Bu zaman ermənilər mənə səni azad edəcəyik dedilər. Amma bunun üçün mən Azərbaycana qayıdıb onlara erməni hərbi əsir tapmalıydım. Əvəzində də qardaşımı azad edəcəkdilər. Əks təqdirdə Müşfiqi öldürəcəkdilər. Öz qohumlarımdan əlim üzüldüyündən əsir yoldaşım Arzunun ailəsi ilə əlaqə saxlamaq istədim. Onun ailəsi Bakının Suraxanı rayonunda yaşayırdı. O mənə evlərinin telefon nömrəsini vermişdi.”

Rostovda Arzunun ailəsilə əlaqə saxlayan Yeganə Əliyeva bir müddət sonra onlarla Rusiyada görüşür. Onların köməyilə bir erməni əsir tapılaraq Arzu ilə dəyişdirilir. Beləliklə, bir çox çətinliklərdən və işgəncəylə dolu əsir həyatından sonra Arzu Azərbaycana qaytarılır.

Yeganə Əliyeva: “Beynəlxalq Qırmızı Xaç Komitəsi əsirlərin siyahısını tərtib edirdi. Amma ermənilər əsirlərin hamısın adlarını onlara vermirdilər. Ona görə də Azərbaycanda əsirlərin çoxunu itkin düşmüş güman edirdilər. Arzunun və Müşfiqin adları da əsir siyahısında yox idi. Amma elə ki, dəyişmək üçün erməni əsir tapıldl, onlar Arzunun adını da siyahıya saldılar və həmin cəmiyyətin xəttilə Azərbaycana gətirilidi”.

Yeganə Əliyeva qardaşını dəyişmək üçün erməni əsir tapa bilmir. Lakin ermənilərin pul qarşılığında da əsirləri azad etdiklərini öyrənir.

Yeganə Əliyeva: “Mən bir neçə insanın maddi yardımıyla 8000 ABŞ dolları pul topladım və yenidən Rostov vilayətinə, həmin ermənilərin yanına qayıtdım. Pul qarşılığında Müşfiq də 2 il 8 aydan sonra əsirlikdən azad oldu”.

Müşfiq Əliyev: “Ermənilər Azərbaycana qayıdandan sonra yaşamamaları üçün azadlığa buraxdıqları əsirlərin venasına benzin və başqa maye vururdular. Amma bizi dəyişdirən erməni mənə, bacıma və Arzuya iynə vurulmasına icazə verməmişdi”

Yeganə Əliyeva hazırda Bakı şəhərində yaşayır. Keçmiş əsir yoldaşı Arzu ilə ailə həyatı qurub. Hazırda onların iki övladı var. Əsirlik həyatları geridə qalsa da, yaşadıqları əzablar yaddaşlarında silinməz izlər, hər yada düşəndə qanayan, ağrısı xatirələrə hopan dərin yaralar buraxıb...

İndi də erməni əsirliyində olan Azərbaycan türkləri var. Kim bilir elə bu gün, bu saat, bu dəqiqə onlar hansı işgəncələrə, terrora məruz qalırlar?!

Müsahibəni qələmə aldı:

Real CƏFƏRLİ

Xalq Cəbhəsi.- 2009.- 13 oktyabr.- S.7.