Xatırlama

Tipik xarakterlər ustası

Son vaxtlar ona mənfi tipajları oynamağı həvalə edirdilər. Amma, hansı rolda oynayırdısa, öz ifaçılıq bacarığı ilə onu sevdirə bilirdi. Güclü xarakterləri böyük ustalıqla ifa edirdi. Təbiətən də ciddi adam idi. Azərbaycanın xalq artisti Məlik Dadaşovu tanıyanlar bunu təsdiq edərlər ki, o öz sənətkar qürurunu ömrünün sonuna kimi qoruyub saxlaya bilmişdi.

Onunla görüşlərim çox olmuşdu. Filmlərin çəkilişlərində dəfələrlə ifaçılıq bacarığının şahidi olmuşam. Çox vaxtlar onu filmlərə sınaqsız çəkərdilər. Rejissorlar yaxşı bilirdilər ki, buna heç ehtiyac da yoxdur. Çünki hansı rol ona həvalə olunurdusa onu ürəkdən, sənətkarlıqla yaradırdı. O, milli aktyor sənətimizin klassik ənənələrinə söykənərək, özünün yeni məktəbini yaradırdı. Hansı səhnə qəhrəmanına, kino roluna nəzər yetirirsən, orada Məlik müəllimin öz dəst-xəttinin şahidi olursan. Məlik Dadaşov Azərbaycan aktyor məktəbinin orta nəslinə mənsub idi. Teatrda onlarla obraza səhnə həyatı vermişdi, elə kinoda da yaddaqalan, maraqlı rollar yaratmışdı.

Məlik Dadaşov 1924-cü il iyunun 27-də Bakıda doğulmuşdu. 1950-ci ildə Azərbaycan Teatr İnstitutunu bitirdikdən sonra M. Əzizbəyov adına Akademik Dram Teatrına işə gəlmişdi və burada ilk dəfə H. Muxtarovun "Ailə namusu" pyesində oynamışdı. Onun yaradıcılığının başlanğıcı Azərbaycan milli teatr sənətinin güclü inkişaf dövrünə təsadüf etmişdi. O vaxt səhnəmizdə Ə.Ələkbərov, M.Məmmədov, A.İsgəndərov və digər sənət korifeyləri çalışırdı. Bu münbit sənət mühiti onun yaradıcılıq bioqrafiyasına güclü təsir göstərmiş və tezliklə onu səhnəmizin qüdrətli sənətkarları sırasına çıxarmışdı.

Məlik Dadaşovun Azərbaycan aktyorluq məktəbinin formalaşmasında xüsusi xidmətləri var. O, klassik və müasir aktyor sənətinin sintezindən yaranan bir ifa tərzi seçmişdi. Onun yaradıcılığında H. Sarabskidən, A. M. Şərifzadədən və digər klassiklərimizdən bəhrələnmə meylləri hiss olunurdu. Məlik Dadaşov dramatik rolların mahir ifaçısı idi. Yaratdığı obrazların ifası üçün elə gözəl ifadə vasitələri tapırdı ki, hətta tarixi qəhrəmanlar belə reallığa çox yaxınlaşırdı.

Məlik Dadaşov xalq artisti idi. Doğrudan da, xalq onu çox sevirdi. Hətta bəzən onun qəhrəmanlarının ifadələri xalqın dilinə düşürdü. Elə Qəmlonun, ("Axırıncı aşırım"), Kərbəlayi İsmayılla dialoqlarındakı ifadələri xatırlayın. Yəqin ki, "Abbasqulu bəyin nazı ilə çox oynayırsan a... Kərbəlayi" ifadəsi hamıya yaxşı tanışdır. "Ölülər"dəki Şeyx Nəsrullah rolunu o, dəfələrlə Akademik Teatrın səhnəsində oynayıb. Çox vaxt deyirlər ki, M.Dadaşov mənfi tiplərin klassik ifaçısıdır. Şeyx Nəsrullah da, Qəmlo da, Molla Sadıq da mənfi tiplər idi. Amma siz bu rollarda aktyor məharətinə diqqət yetirin. Məlik Dadaşovun Şeyx Nəsrullahı özgə bir aləmdir. Bəlkə də, ona görə mərhum kinorejissor T.Tağızadə "Ölülər" pyesi əsasında ekranlaşdırdığı "O dünyadan salam" filmində də Şeyx Nəsrullah rolunda Məlik Dadaşovu çəkmişdi.

Tarixi şəxsiyyətlər də Məlik Dadaşovun ifasında çox real alınırdı. Kinorejissor Ə.İbrahimov aktyoru bir neçə filmində çəkmişdi. "26 Bakı komissarı" filmində o, M. Əzizbəyovun çox real tarixi obrazını ekranda yarada bilmişdi.

Xalq yazıçısı İ.Əfəndiyevin "Atayevlər ailəsi" pyesi əsasında hazırlanmış televiziya tamaşasında M.Dadaşovun yeni ampluada yaratdığı Atayev obrazı çox uğurlu ekran qəhrəmanı idi.

"Axırıncı aşırım"dakı Qəmlo bütövlükdə kinomuzda yaddaqalan obrazlardandır. Bu obrazın bütün xarakterik cizgilərini ustalıqla açan aktyor filmin əsas dramatik yükünün daşıyıcısına çevrilib. Ancaq çox təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, kişi rolunun ən yaxşı ifasına görə keçmiş İttifaq festivalında onun adı mükafatçılar siyahısına salınmadı. O vaxt deyilirdi ki, sovetlərin düşməni (Qəmlo) "sovetin" mükafatını ala bilməz. Və bir də "Dəli Kür"dəki Molla Sadıq. Bu obrazın da Azərbaycan kinosunda öz xüsusi yeri var.

"Fəryad" filmində onun yaratdığı erməni rolu aktyorun yaradıcılığında yeni tip obraz idi. O, erməninin bütün alçaq simasını ustalıqla aça bilib. Ümumiyyətlə, milli kinomuz onun sənətindən məharətlə bəhrələnə bilmişdir.

M.Dadaşov teatrda ömrünün sonuna kimi çalışmışdı. V.Şekspirin "On ikinci gecə", L.Tolstoyun "Canlı meyit", S.Vurğunun "Fərhad və Şirin", Ş.Qurbanovun "Sənsiz", İ.Qasımovun "Nağıl başlananda" və s. tamaşalarda onun yaratdığı obrazlar bu gün də xatirələrdən silinməmişdir. Aktyor ömrünün son illərində S.Vurğun adına Rus Dram Teatrında çalışırdı. Direktor kimi işlədiyi dövrdə teatrın repertuarı xeyli zənginləşmiş, buraya yeni yaradıcı qüvvələr cəlb olunmuşdu.

80-ci illərdən Azərbaycan Dövlət Mədəniyyət və İncəsənət Universitetində aktyor sənətindən dərs də deyirdi. Bütün yaradıcı ömrünü Azərbaycan aktyor sənətinin inkişafına həsr etmiş görkəmli teatr və kino aktyoru Məlik Dadaşov bu gün aramızda olmasa da, onun əziz xatirəsi sənətsevərlərin qəlbində yaşayacaqdır.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU

Xalq qəzeti.- 2010.- 3 iyul.- S. 8.