Yarımçıq ömür olmur, yarımçıq işlər qalır

Ali təhsil diplomu aldıqdan sonra cəmi 13 il yaşamışdı. Bu qısa müddətdə filologiya elmləri namizədi elmi dərəcəsini almağa, beynəlxalq konfranslarda rus, ərəb, ingilis və Azərbaycan dillərində çoxsaylı mühazirələr oxumağa, cəmiyyət həyatının tamamilə müxtəlif sahələrinə aid - "İngiliscə-ərəbcə-Azərbaycanca iqtisadi terminlər lüğəti" və "Rusca-Azərbaycanca - ərəbcə müxtəsər diplomatik və siyasi terminlər lüğəti" adlı iki kitab ərsəyə gətirməyə, Misir ədəbiyyatı, Fələstin teatrı, ərəb filologiyası mövzusunda mükəmməl elmi məqalələr yazmağa, ərəbdilli xalqların şair və yazıçılarından çoxsaylı tərcümələr etməyə və nəhayət, özünü elmi ictimaiyyətə istedadlı alim kimi tanıtmağa nail olmuşdu.

Nigar Bakıxanova elm aləmində olduğu qısa müddətdə respublikamızın üç görkəmli şərqşünasını heyrətləndirəcək dərəcədə yaradıcılıq nümunələri ortaya qoymuşdu. Milli Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun direktoru, akademik Ziya Bünyadov onun ərəb dilini mükəmməl bilməsini görəndə Nigarın ali təhsil haqqında diplomuna yenidən baxmışdı. Çünki İncəsənət İnstitutunu teatrşünas ixtisası ilə bitirən bir gəncin ərəb dilini bu qədər dərindən bilməsi, ərəb filologiyasına və mədəniyyətinə bu şəkildə bələd olması inandırıcı görünmürdü. Ancaq görkəmli akademik gənc həmsöhbətinin qeyri-adi istedadının şahidi olanda onun Şərqşünaslıq İnstitutunun dissertantı olmasını məqsədəuyğun saymışdı.

Nigar ikinci görkəmli şərqşünası - filologiya elmləri doktoru, professor Aida xanım İmanquliyevanı "Misir yazıçısı Əhməd Şövqinin dramaturgiyası" adlı namizədlik dissertasiyasını yazarkən heyrətləndirmişdi. Gənc alimin elmi rəhbəri olan professor Aida İmanquliyeva oxuduğu dissertasiya barədə təqdiredici fikirlər söyləmiş və yazılı şəkildə rəy verdikdən həm əvvəl, həm də sonra bu işin qarşıya qoyulan bütün tələblərə yüksək səviyyədə cavab verdiyini bildirmişdi. Əslində, burada qeyri-adi heç nə yox idi. Böyük alimlərin mükəmməl elmi işləri yüksək qiymətləndirməsi tarixən həmişə rast gəlinən faktlar olub. Ancaq Aida xanım Nigar Bakıxanovanın yaradıcılığını ona görə səmimiyyətlə, sidq ürəklə dəstəkləyirdi ki, Nigar ömründə bircə gün də olsa ərəb dilində dərs almamışdı. Teatr mütəxəssisinin ərəb ədəbiyyatını orijinaldan oxuyaraq dəyərli bir namizədlik dissertasiyası yazması Aida İmanquliyevanı çox sevindirmişdi.

Nigar Bakıxanovanın elmi yaradıcılığını yüksək qiymətləndirən üçüncü şərqşünas alim filologiya elmləri doktoru, professor Gövhər xanım Baxşəliyeva olmuşdur. Professor Baxşəliyeva Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyası Ziya Bünyadov adına Şərqşünaslıq İnstitutunun 2000-ci ildə "Elm" nəşriyyatında çap etdirdiyi "İngiliscə-ərəbcə-Azərbaycanca iqtisadi lüğət" kitabının elmi redaktoru olmuşdu. Müəllifin - Nigar Bakıxanovanın dünyasını dəyişməsindən beş il sonra işıq üzü görən bu kitaba ön söz yazmış elmi redaktorun bütün cümlələri sübut edir ki, o, Nigarı dərindən tanıyır, onun yaradıcılığını yüksək qiymətləndirirmiş: "Nigarın gələcəyə böyük planları vardı. O, artıq doktorluq mövzusu haqda düşünürdü. Kim bilir, ömür vəfa etsəydi, bu istedadlı, çalışqan gənc alimin qələmindən hələ neçə-neçə əsər çıxardı. Min heyf ki, belə olmadı. Nigar bizdən həyatının və yaradıcılığının ən çiçəklənən dövründə ayrıldı".

Bəs Nigar Bakıxanova kim idi? Bu suala cavab verməzdən əvvəl xalq şairi, professor Nəriman Həsənzadənin bir ifadəsini yada salmaq istərdim. Nəriman müəllim Nigar Bakıxanovanın müstəqil şəkildə bir neçə xarici dil öyrənmək keyfiyyəti barədə söz açarkən demişdi ki, bu keyfiyyət şəcərədən gəlir. Çünki onun ulu babası Abbasqulu Ağa Bakıxanov da müstəqil şəkildə 12 dil öyrənmişdi. Abbasqulu Ağanın poliqlotluğunun bir hissəsinin bakıxanovların gənc nəslində özünü göstərməsi tamamilə təbii idi. Professor Telman Hacıyevin fikrincə isə Nigarın bu qədər istedadlı olmasının əsas səbəblərindən biri də onun doğulub boya-başa çatdığı mühit idi. XX əsrin ən görkəmli sənət adamlarından və müəllimlərindən olan Əhməd xan Bakıxanovun nəvəsi, 50 ildən çox Bakı Musiqi Akademiyasında müəllimlik etmiş, xalq artisti, professor, ölkənin musiqi ictimaiyyəti arasında özünəməxsus yeri, nüfuzu olan Tofiq Bakıxanovun qızı məhz bu şəkildə istedadlı ola bilərdi.

Ancaq tibb elmləri doktoru, professor, Hacı Məhəmməd Hüseyn Herisçi məsələyə bir qədər fərqli müstəvidən yanaşır. Onun fikrincə, oğlanın keyfiyyətləri atadan, qızın keyfiyyətləri isə anadan əxz olunur. Nigarı dünyaya gətirən qadın, onu həyat üçün yüksək səviyyədə yetişdirən ana - son 30-40 ilin ən görkəmli həkimlərindən olan Ofeliya xanım Məmmədzadə tərbiyə prosesində hansısa addımı lazım olan səviyyədə atmamış olsaydı, bu gün Nigarın elə böyük uğurlarından danışa bilməzdik. Üç tanınmış ziyalının söylədiyi bu fikirlərin hamısı ilə razılaşır və Nigar Bakıxanovanın qısaca tərcümeyi-halı ilə yenidən tanış oluruq.

Nigar Tofiq qızı Bakıxanova 1961-ci il may ayının 17-də Bakı şəhərində dünyaya göz açmışdı. M.A.Əliyev adına Azərbaycan Dövlət İncəsənət İnstitutunun teatrşünaslıq fakültəsini bitirmişdi. Şərq mədəniyyətinə və bütövlükdə Şərq aləminə olan böyük məhəbbəti onu müstəqil şəkildə ərəb dilini öyrənməyə sövq etmiş və nəhayət, AMEA Şərqşünaslıq İnstitutuna gətirib çıxarmışdır. "Ərəb filologiyası" şöbəsinin dissertantlığına qəbul olunan Nigar Bakıxanova görkəmli Misir dramaturqu Əhməd Şövqinin yaradıcılığını öyrənir və 1992-ci ildə "Əhməd Şövqinin dramaturgiyası" adlı namizədlik dissertasiyasını uğurla müdafiə edir. Bu illər ərzində Nigarın bir sıra əsərləri çap edilir: "Misirdə kölgə teatrı", "Fələstin teatrı", Əhməd Şövqinin "Xanım Yuda" pyesi, "Şekspir yaradıcılığında ərəb ünsürləri" və başqa əsərləri nüfüzlu mətbuat vasitələrində işıq üzü görür. Eləcə də yuxarıda qeyd etdiyimiz kimi tamamilə müxtəlif sahələrə aid olan iki müfəssəl lüğət ərsəyə gətirir. Həmin illərdə dünyaya gələn övladlarına da ərəb cocuqlarının adını vermişdi - Rifat və Nadim. Atası - Tofiq Bakıxanovun fikrincə isə Nigarın öz adı ilə işıq üzü görməyən başqa bir əsəri də var: "Xocalı faciəsi baş verəndən sonra o mənə dedi ki, ata, bu faciəni ən kədərli muğamlardan olan "Humayun" muğamı üstündə qələmə al və bütün dünyaya çatdır. Mən "Humayun"u yazdım və o faciənin acılarını bütün dünyaya çatdırdım. İndi elə bilirəm ki, "Humayun"un müəllifi Nigardır... Mən Nigar üçün "Nigar" mahnılar silsiləsi və "Nigar" adlı (Beşinci simfoniya) böyük əsər qələmə almışam".

Sonda bir daha sərlövhəyə çıxardığımız ifadə barədə. Doğrudan da yarımçıq ömür olmur, yarımçıq işlər qalır. Nigarın ömrü onun əsərlərində və haqqında söylənilən xatirələrdə tamamlanır. Onun yarımçıq işləri isə .. hələ çox idi. Əminik ki, bu gün Avropada - İsveçin Mtokholm şəhərində ali təhsil alan övladları Rifat və Nadim onun yarımçıq qalmış əməllərini yaşadacaq, zənginləşdirəcəklər.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2011.- 18 may.- S. 11.