Müstəqilliyimizə əbədi təminat yaratmış lider

Tarixi təcrübə sübut edir ki, hər bir xalqın milli müstəqilliyə qovuşması üçün əiverişli siyasi mühit və milli iradənin olması vacib şərtlərdir. Lakin güclü və vətənpərvər lideri olmayan xalqın real şansdan yetərincə yararlanması, milli iradəsini toparlayaraq müstəqillik, azadlıq ideallarına qovuşması da mümkün deyildir. Belə situasiyalarda qətiyyətlə önə çıxan böyük şəxsiyyətlər xalqlarının daim arzusunda olduğu azadlıq, müstəqillik və milli dövlətçilik kimi ali idealların gerçəkləşməsində müstəsna rol oynayır, bununla da əbədiyaşarlıq zirvəsinə yüksəlirlər.

XX əsr Azərbaycan tarixinin fenomen şəxsiyyəti olan ümummilli lider Heydər Əliyev də məhz belə xarizmatik liderlərdən biri kimi xalqımızın taleyində misilsiz rol oynadı, onu tarixən can atdığı müstəqillik ideallarına qovuşduraraq mütərəqqi tarixi ənənələr əsasında yeni dövlətçilik konsepsiyasını irəli sürdü. Bu gün siyasi baxışlarından asılı olmayaraq, mütləq əksəriyyət etiraf edir ki, Heydər Əliyevin Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin əldə edilməsində və bu istiqamətdə cərəyan edən müxtəlif proseslərdə öndə getdiyini birmənalı olaraq təsdiqləyən faktlar kifayət qədərdir.

Respublikada geniş vüsət almış milli azadlıq hərəkatı ilə eyni dövrdə xalqda milli heysiyyatı, özünüdərki daha da gücləndirən, milli dövlət rəmzlərinə hörmət təlqin edən genişmiqyaslı addımlar da məhz ulu öndər Heydər Əliyevin keçmiş Naxçıvan Muxtar Sovet Sosialist Respublikasına rəhbərlik etdiyi dövrdə atıldı. Muxtar Respublikanın ali orqanının 1990-cı il noyabrın 17-də keçirilmiş birinci sessiyasında Azərbaycanın milli dövlətçiliyinin dirçəlişi geniş müzakirə olundu, keçmiş Naxçıvan MSSR-in adının dəyişdirilərək Naxçıvan Muxtar Respublikası adlandırılması barədə tarixi qərar verildi. Həmin sessiyada həmçinin Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin rəmzi olan üçrəngli dövlət bayrağının bərpa edilməsi, onun Naxçıvan Muxtar Respublikasının dövlət bayrağı kimi qəbul edilməsi haqqında da yekdilliklə qərar qəbul edildi. Eyni zamanda, yeni gerb və himnin hazırlanması üçün müsabiqə elan olundu.

Naxçıvan Muxtar Respublikasının Ali Məclisi xalqımızın müstəqillik mücadiləsi ilə bağlı konstitusion müstəvidəki ilk həlledici addımı atdı. Bu qərarlarla Naxçıvan Muxtar Respublikası faktiki olaraq keçmiş SSRİ-nin yurisdiksiyasından çıxarıldı. Sonrakı mərhələdə muxtar respublika rəhbərliyinin çıxardığı digər tarixi qərarlar da Azərbaycan xalqının həqiqi müstəqilliyə qovuşmasını sürətləndirdi. 1991-ci il martın 17-də Azərbaycanda keçirilən və keçmiş SSRİ-nin saxlanılmasına münasibəti ifadə edən referendumun Naxçıvanda boykot edilməsi faktı da ulu öndərin müstəqillik ideallarına nə qədər bağlı şəxsiyyət olduğunu təsdiqləyir. O zaman respublika rəhbərliyi bu seçkiləri saxtalaşdıraraq Moskvanın tələb etdiyi qərarı "rəsmiləşdirsə" də, Naxçıvan ictimaiyyəti ulu öndər Heydər Əliyevin rəhbərliyi altında müstəqillik istəyini ortaya qoydu.

1991-ci il avqustun 30-da keçmiş Azərbaycan SSR Ali Soveti demokratik qüvvələrin, o cümlədən Naxçıvan Ali Məclisinin sədri Heydər Əliyevin səyləri ilə "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında" bəyanat qəbul etdi. Bəyanatda Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin BMT-nin nizamnaməsində, digər beynəlxalq hüquqi paktlarda və konvensiyalarda təsbit edilmiş prinsiplərə müvafiq surətdə tanınması üçün dünya dövlətlərinə çağırış da yer almışdı. Ali Sovetin 30 avqust tarixli iclasında bəyanatla yanaşı, "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında Konstitusiya Aktı" layihəsinin iki həftə müddətində hazırlanması barədə qərar qəbul edilsə də, təəssüf ki, o vaxtkı respublika rəhbərliyi bu prosesi iki aya yaxın ləngitdi. Etiraf etməliyik ki, həmin vaxt hökumətin hazırladığı "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında Konstitusiya Aktı" layihəsində müəyyən çatışmazlıqlar, boşluqlar var idi. Məhz buna görə də alternativ layihə hazırlanmış, bu layihə müvafiq işçi qrupuna təqdim edilmişdi. Lakin oktyabrın 17-də Ali Sovetdə dövlət müstəqilliyi barədə Konstitusiya Aktı müzakirəyə çıxarılanda alternativ layihə ümumiyyətlə nəzərə alınmamışdı.

O zaman Ali Sovetin deputatı kimi mən çıxış edərək göstərdim ki, əgər biz doğrudan da, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyini bərpa ediriksə, onda: Birinci, Azərbaycan Respublikasının 1918-ci ilin may ayının 28-dən 1920-ci ilin aprelin 27-nə qədər mövcud olmuş eyniadlı dövlətin hüquqi xələfi adlandırırıqsa, o vaxt Azərbaycanın ərazisi 114 min kvadratkilometr olmuş və ötən 70 il ərzində Azərbaycan öz ərazisinin faktiki olaraq 28 min kvadratkilometrini itirmişdir. Biz əgər dövlət müstəqilliymizi bərpa ediriksə, deməli, bu dövr ərzində torpaqların (28 min kvadratkilometr) verilməsi ilə əlaqədar çıxarılmış qanunlar, qərarlar, müqavilələr və s. sənədlər ləğv edilməlidir və biz həmin əraziləri tələb etməliyik. İkinci, hazırlanan ikinci qanun layihəsi var və mən onu oxumuşam. Yəqin ki, deputat yoldaşlar da oxuyublar. Mən təklif edirəm ki, yeni komissiya yaradılsın, hər iki layihəyə birgə baxılsın, yeni qanun layihəsi hazırlansın və yekun layihə Ali Sovetin sessiyasında müzakirə edilsin. Üçüncüsü, hazırlanmış yekun qanun layihəsi təkliflərlə birlikdə ümumxalq müzakirəsinə (referenduma) verisin. Bu çıxışdan sonra Ali Sovet qərara aldı ki, müvafiq işçi qrupu yaradılsın və hər iki layihə üzərində operativ şəkildə iş aparıb Ali Sovetə müzakirə üçün vahid layihə təqdim etsin. Oktyabrınn 17-də axşam yeni yaradılmış işçi qrupu sənəd üzərində gərgin iş apardı.

Hökumətin hazırladığı sənəd ilk növbədə hüquq varisliyi, bununla bağlı yaranan və yaranacaq mülkiyyət məsələlərini əhatə edirdi. Sənəddə Azərbaycan ərazisində yerləşən daşınmaz əmlakın Azərbaycana məxsus olması, daşınar mülkiyyətin isə yalnız müvafiq sazişlər əsasında başqa dövlətə verilməsi, keçmiş SSRi qanunvericiliyinin hansı hədlərdə, ölkə ərazisində hüquqi qüvvəyə malik olması və s. barədə məsələlər öz əksini tapmışdı. Bütun bunlar nəzəriyyədən daha çox, praktiki məsələlər idi. Lakin sənəddə mülkiyyət hüquqları, sahibkarlıqla bağlı məsələlər yox dərəcəsində idi. Eyni zamanda, əgər həmin vaxt Azərbaycan ərazisində yalnız Azərbaycan qanunlarının işlədiyi bəyan olunsaydı, bu, xaosa, ağlasığmaz özbaşınalıqlara gətirib çıxarardı. Çünki mövcud qanunların hamısı SSRİ dövründə hazırlanmışdı. Digər tərəfdən, keçmiş SSRİ-nin heç də bütün qanunları Azərbaycanın müstəqilliyinə zidd deyildi. Alternativ layihədə göstərilmişdi ki, dövlət müstəqilliyinə xələl gətirməyən SSRİ qanunlarını Ali Sovet özü müəyyənləşdirməlidir. Bundan başqa, hökumət layihəsində demək olar ki, preambula yox idi. Nəticə etibarilə 18 oktyabrda müzakirəyə çıxarılan layihədə alternativ təkliflərin böyük qisminin nəzərə alınması "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında Konstitusiya Aktı"nın daha təkmil sənəd kimi qəbuluna imkan verdi. Bu gün də böyük qürur hissi ilə xatırlayıram ki, o zaman təşəbbüskarı olduğum məsələlər reallaşdı və "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında Konstitusiya Aktı" daha da təkmilləşdirildi.

1991-ci il oktyabrın 18-də böyük dövlət xadimi Heydər Əliyevin bir il əvvəl təşəbbüskarı olduğu lAzərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpası haqqında Konstitusiya Aktı"nın Ali Sovet tərəfindən qəbul edilməsiylə Azərbaycanın istiqlaliyyəti bütün dünyaya bəyan edildi. Həmin Konstitusiya Aktı respublikamızı rəsmi olaraq Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin varisi və müstəqil respublika elan etdi. Bu tarixi sənəddə Azərbaycan xalqının idarəetmə formasını seçmək, başqa xalqlarla münasibətlərini müəyyənləşdirmək, siyasi, iqtisadi və mədəni həyatını öz tarixi və milli ənənələrinə, ümumbəşəri dəyərlərə uyğun inkişaf etdirmək hüququ təsbit olunmuşdu. "Azərbaycan Respublikasının Dövlət Müstəqilliyi haqqında Konstitusiya Aktı"nın 12-ci maddəsində Azərbaycan xalqının müstəqil, dünyəvi, demokratik, hüquqi və unitar dövlət yaratma yolunu tutması fikri öz əksini tapmışdı. Bu ali sənəddə hakimiyyətin və eləcə də bütün təbii sərvətlərin xalqa mənsubluğu, mülkiyyətin bütün formalarının bərabərliyi, vətəndaşların seçki hüququnun, çoxpartiyalı sistemin təminatı, habelə insan və vətəndaş hüquq və azadlıqlarının ümumi prinsipləri də rəsmən elan edilmişdi. Beləliklə, Azərbaycan xalqı uzun illərdən sonra özünün müstəqillik ideallarına qovuşsa da, bu, əslində, formal xarakter daşıyırdı. Yalnız 1993-cü ildə ümummilli lider Heydər Əliyevin xalqın təkidli tələbi ilə hakimiyyətə gəlişi ilə Azərbaycan cəmiyyətində dövlətçilik ideyalarının bərqərar olması fundamental mahiyyət kəsb etməyə başladı. Ölkə xaosdan, vətəndaş müharibəsindən, hərc-mərclikdən, bir sözlə, dövlətçiliyini itirmək təhlükəsindən qurtuldu. 1994-cü ilin oktyabr, 1995-ci ilin mart hadisələrində Heydər Əliyev özünün qətiyyəti və xarizması ilə Azərbaycan dövlətçiliyini ağır faciələrdən xilas edə bildi. Ümummilli lider siyasi sabitliyi təmin etməklə yanaşı, həm də demokratik dövlət modeli konsepsiyasını da uğurla həyata keçirməyə başladı. 1995-ci ildə qəbul olunmuş Konstitusiya ilə Azərbaycan demokratik, hüquqi, unitar dünyəvi dövlət kimi ilk dəfə olaraq insan hüquqlarının prioritetliyini və hakimiyyət bölgüsünü özünün gələcək inkişaf yolu kimi seçdi. Ulu öndər Heydər Əliyevin müəllifliyi ilə hazırlanmış və ümumxalq səsverməsi nəticəsində qəbul olunmuş bu ali sənəd müstəqil Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyası kimi tarixə yazıldı. Dövlətçiliyin əsas atributlarından biri sayılan bu mühüm sənəd həmin ilin noyabr ayının 12-də ümumxalq səsverməsi ilə qəbul olundu. Ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycan dövlətçiliyi qarşısındakı ən böyük xidmətlərindən biri də müstəqil Azərbaycanın uğurlu neft strategiyasının hazırlanaraq həyata keçirilməsidir. 1994-cü ilin 20 sentyabrında dünyanın iri neft şirkətləri ilə imzalanmış "Əsrin müqaviləsi", bu mənada, Azərbaycanın dövlət müstəqilliyinin möhkəmləndirilməsində müstəsna rol oynadı. Həmin saziş nəticəsində bütün dünyanın diqqət mərkəzinə çevrilən Azərbaycan, eyni zamanda, qlobal məkanda özünün statusunu müəyyənləşdirməyə nail oldu.

Ümumiyyətlə, Heydər Əliyevin böyük müdrikliklə irəli sürdüyü inkişaf modeli spesifikliyi ilə fərqlənməklə, demokratik dəyərləri özündə maksimum ehtiva edən milli inkişaf prioritetlərini müəyyənləşdirmişdir. Məhz bunun nəticəsidir ki, Azərbaycan cəmi 17 il müddətində inanılmaz yol qət edərək bir sıra Qərb dövlətlərinin onilliklər ərzində zərrə-zərrə əldə etdiyi iqtisadi tərəqqiyə nail olmuşdur. Demokratiyanın davamlı milli inkişaf baxımından qaçılmazlığı və müstəsna əhəmiyyət daşıması fikri ictimaiyyət tərəfindən də birmənalı qəbul olunmuşdur.

70 il inzibati-amirlik sistemində yaşamış, milli ideallardan uzaqlaşdırılmış, iqtisadiyyatı səmərəsiz, köhnə texnologiya və infrastruktur üzərində qurulmuş respublikanın bu gün qazandığı nailiyyətlərin miqyası Azərbaycanla genişmiqyaslı əməkdaşlığa maraq göstərən beynəlxalq təşkilatlarda, habelə aparıcı Qərb dövlətlərində də heyrət doğurmaqdadır. Qürur hissi ilə deyə bilərik ki, Prezident İlham Əliyevin ötən 8 il müddətində həyata keçirdiyi siyasət Azərbaycanda möhkəm təməllərə söykənən və dinamik sosial-iqtisadi tərəqqinin qorunub saxlanılmasına yönəlib.

Müstəqil Azərbaycan son illərdə inanılmaz dərəcədə dəyişib, zamanı qabaqlayaraq az müddətdə onilliklərə bərabər yol qət edib. Bu gün ikinci elə bir dövlət tapmaq çətindir ki, son 8 ildə dövlət büdcəsi 10 dəfə, hərbi xərcləri 20 dəfə, valyuta ehtiyatları 18 dəfə yüksəlmişdir. Azərbaycanda ötən dövrdə maaş və pensiyalar da orta hesabla 5-6 dəfə artmış, yoxsulluq 5 dəfə azalaraq 49 faizdən 9,1 faizə enmiş, 900 minədək yeni iş yeri açılmışdır. Bütövlükdə milli iqtisadiyyat 3 dəfə, büdcə xərcləri 12 dəfə artmışdır.

Azərbaycan təkcə sosial-iqtisadi sahədə deyil, siyasi müstəvidə də bir çox problemləri geridə qoyur. Bir vaxtlar dünya xəritəsində yetərincə tanınmayan, bədnam erməni lobbisinin təsiri ilə müxtəlif təzyiqlərə, təhdidlərə, ədalətsizliklərə məruz qalan, informasiya blokadası şəraitində haqlı mövqeyini dünyaya çatdıra bilməyən Azərbaycan bu gün tamam fərqli statusda çıxış edir. Qürur doğuran bir haldır ki, Azərbaycan bu gün bütün regional məsələlərdə əsas oyunçulardan biridir, regiondakı strateji əhəmiyyətli heç bir layihə Azərbaycansız gerçəkləşə bilməz. Dünya siyasətinə əsaslı təsir imkanları olan dövlətlər hazırda Azərbaycanla hesablaşır, onun mövqeyini nəzərə alırlar.

Azərbaycanın yaxın-uzaq ölkələrlə münasibətləri qarşılıqlı maraqlar, sivil birgəyaşayış prinsipləri əsasında inkişaf edir. Bəzən Azərbaycanın bölgədə artan rolunu qərəzli olaraq respublikanın karbohidrogen ehtiyatları ilə əlaqələndirilməsi cəhdlərinə də rast gəlinir. Qərb dövlətləri iqtisadi dirçəliş və demokratiya yolunda olmayan heç bir ölkə ilə davamlı, uzunmüddətli, qarşılıqlı faydalı əməkdaşlıq münasibətləri qurmayıb. Bərabərhüquqlu tərəfdaşlıq və tarazlı xarici siyasət prinsiplərinə sadiq olan rəsmi Bakı hansısa dövlətin Azərbaycanın daxili işlərinə qarışmasına da qətiyyətlə yol vermir.

Prezident İlham Əliyev Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin 90 illik yubileyi ilə əlaqədar keçirilən təntənəli mərasimdə demişdir: "Müstəqillik o deməkdir ki, ölkə tam şəkildə müstəqil siyasət apara bilsin. Ölkələr var ki, müəyyən səbəblərə görə müstəqil siyasət aparmaq iqtidarında deyildir, haradasa imkanları yoxdur, haradasa tədbirlər görülməyibdir. Azərbaycan bu baxımdan ayaq üstə çox möhkəm dayanan ölkədir. Bizim vəzifəmiz, borcumuz, bütün Azərbaycan xalqının borcu ondan ibarətdir ki, bu müsbət meyilləri daha da möhkəmləndirək".

Azərbaycan bunlarla yanaşı, həm də regionların sosial-iqtisadi inkişafına xidmət edən mühüm dövlət proqramlarını, fərman və sərəncamları uğurla icra etmiş, həyata keçirilən sosial infrastruktur layihələri nəticəsində bölgələrin siması dəyişmişdir. Sahibkarlığın inkişafı, yeni istehsal müəssisələrinin fəaliyyətə başlaması, yeni iş yerlərinin açılması naminə sistemli addımlar atılmışdır. Bu gün Azərbaycan regionda hansısa ölkədən enerji asılılığı olmayan yeganə ölkədir. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və Bakı-Tbilisi-Ərzurum qaz kəmərləri dünya miqyaslı layihələr olmaqla, Azərbaycanın enerji təhlükəsizliyinə geniş imkanlar açır. Bu layihələr respublikamızın müstəqilliyini daha da möhkəmləndirir, regionda müstəqil siyasət aparmasını təmin edir.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin "Azərbaycan Respublikasının dövlət müstəqilliyinin bərpasının iyirminci ildönümü haqqında" sərəncamında vurğulandığı kimi, bu gün Azərbaycan, sözün əsl mənasında, tam müstəqil ölkədir.

İnqilab NADİROV,

sabiq millət vəkili, iqtisadçı alim,

Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin üzvü

Xalq qəzeti.- 2011.- 2 oktyabr.- S. 5.