Xocalı soyqırımı - yeni tarixin

Qəddarlığına və vəhşiliyinə görə insanlığa qarşı ən dəhşətli kütləvi qırğın hadisələrindən biri kimi tarixə düşmüş Xocalı soyqırımının törədilməsindən 20 il keçir. 1992-ci ilin o müdhiş fevral gecəsi Ermənistan silahlı birləşmələri Sovet İttifaqı ordusundan qalmış 366-cı alayın köməyi və birbaşa iştirakı ilə Xocalı sakinlərinə qarşı dəhşətli soyqırımı aktı törətmiş və misli görünməmiş vəhşiliklər etmişlər. Bu gün bəşər tarixində XX əsrin və ümumən yeni əsrin ən dəhşətli faciələrindən biri kimi yer alan Xocalı soyqırımı zamanı yüzlərlə dinc, silahsız insana, yalnız azərbaycanlı olduqlarına görə, amansız divan tutulmuş, 613 nəfər vəhşicəsinə qətlə yetirilmişdir. Onların 63-ü uşaq, 106-sı qadın, 70-i isə ahıl adam idi. 8 ailə bütövlükdə qətlə yetirilərək məhv edilmişdir. 1000 nəfərdən artıq dinc sakin, o cümlədən 76 nəfər uşaq yaralanaraq şikəst olmuşdur. Girov götürülən 1275 nəfər amansız işgəncələrə və qəddarlığa məruz qalmışdır. 150 nəfərin aqibətindən isə hələ də xəbər yoxdur. Dövlətə və vətəndaşlara külli miqdarda - 5 milyard manat dəyərində ziyan vurulmuşdur.

Tarixi araşdırmalar və mənbələr göstərir ki, Xocalı faciəsi XX əsrin sonlarında baş verən bir müharibənin və ya bir gecənin hadisəsi deyil. Azərbaycanlılar 100 ildən artıqdır ki, erməni separatçılarının davamlı etnik təmizləmə, soyqırım siyasətinə məruz qalmış, tarixi yurd yerlərindən, doğma torpaqlarından qovulmuş, qaçqına və məcburi köçkünə çevrilmişlər. Bir çox dövlətlərin dəstəyinə söykənən erməni şovinist-terrorçu dəstələrinin 1905-1907, 1918-1920 və 1948-1953-cü illərdə törətdikləri qanlı terror aktları nəticəsində minlərlə günahsız azərbaycanlının qanı tökülmüş, bir çox nəsillərin soyu yer üzündən silinmişdir. Nəhayət, Sovet İttifaqının süqutu ərəfəsində - 1988-ci ildə erməni şovinistlərinin canavar xisləti özünü yenə büruzə verdi və dağılmaqda olan imperiyanın separatçıların bu siyasətini dəstəkləyən rəhbərinin yürütdüyü qərəzli və məkrli siyasətin nəticəsi olaraq, 1988-ci ildən 1989-cu ilədək 500 mindən çox azərbaycanlı Ermənistandan deportasiya edildi. Bununla da ermənilər uzun müddətdən bəri planlaşdırdıqları və heç bir beynəlxalq hüquq normasına sığmayan etnik təmizləmə siyasətini başa çatdıraraq, əzəli Azərbaycan torpaqlarında bir nəfər də olsun azərbaycanlı saxlamamışlar.

Onlar özlərinin bu çirkin niyyətlərini gerçəkləşdirmək üçün xüsusi amansızlıqları ilə seçilən terrorçu təşkilatlarından məharətlə istifadə etmişlər. Elmi araşdırmalar beynəlxalq terrorizmin tərkib hissəsi olan erməni terrorunun da tarixinin 100 ildən artıq olduğunu göstərirlər. Belə ki, "Böyük Ermənistan" dövlətinin yaradılmasını qarşılarına məqsəd qoymuş radikal erməni təşkilatları - 1887-ci ildə yaradılmış "Armenakan", sonradan "Hnçak" və "Daşnaksütyun" partiyaları bu planı həyata keçirmək üçün siyasi terror aksiyalarından geniş istifadə edilməsini proqram sənədlərində başlıca vasitə kimi öndə tutaraq, onların həyata keçirilməsinə məqam gözləmişlər.

Nəhayət, Ermənistan dövlətinin və erməni diasporunun maliyyə və təşkilati yardımı ilə dünyanın müxtəlif ölkələrində fəaliyyət göstərən erməni terrorçu təşkilatlarının Azərbaycana qarşı apardıqları terror müharibəsi 1980-ci illərdən müntəzəm xarakter almağa başlamışdır. Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ bölgəsi və onun ətrafındakı 7 rayonun işğalı zamanı kütləvi vahimə yaratmaq, çoxlu insan tələfatına nail olmaq məqsədi ilə Ermənistanın xüsusi xidmət orqanları hərbi əməliyyatların getdiyi ərazilərdən xeyli uzaqlarda, dinc azərbaycanlı əhalisinin yaşadığı məntəqələrdə terror aktları təşkil etmiş, nəticədə minlərlə günahsız insan həlak olmuşdur.

16 sentyabr 1989-cu il çoxlu insan tələfatı ilə nəticələnən "Tbilisi-Bakı", 18 fevral 1990-cı ildə Yevlax-Laçın yolunun 105-ci kilometrliyində "Şuşa-Bakı", 11 iyul 1990-cı ildə "Tərtər-Kəlbəcər", 10 avqust 1990-cı ildə "Tbilisi-Ağdam" marşrutları ilə hərəkət edən, 30 noyabr 1990-cı ildə Xankəndi aeroportu yaxınlığında sərnişin avtobuslarının partladılması, 9 yanvar 1991-ci ildə "Molodyoj Azerbaydjana" qəzetinin müxbiri Salatın Əsgərova və 3 hərbi qulluqçunun olduğu avtomobilə qarşı terror aktının nəticəsində 4 nəfərin qətlə yetirilməsi, 30 may 1991-ci ildə Rusiya Federasiyası Dağıstan Respublikasının Xasavyurd stansiyası yaxınlığında, 31 iyul 1991-ci ildə Dağıstan Respublikasının Temirtau stansiyası yaxınlığında "Moskva-Bakı" sərnişin qatarlarının partladılması, 8 yanvar 1992-ci ildə Türkmənistandan "Krasnovodsk-Bakı" marşurutu ilə hərəkət edən dəniz bərəsində törədilən terror aktı, 28 yanvar 1992-ci ildə "Ağdam-Şuşa" marşrutu ilə uçan Mİ-8 mülki vertolyotunun Şuşa şəhəri yaxınlığında vurulması, 1992-ci ilin yanvarında Kərkicahan qəsəbəsinin və 1992-ci ilin fevralında Xocavənd rayonunun Qaradağlı kəndinin yerlə-yeksan edilməsi, azərbaycanlıların qətliamı və bir çox digər terror aktları Ermənistanın azərbaycanlılara qarşı soyqırımı siyasətinin yeni və daha amansız dalğasının açıq təzahürü idi.

Bütün bunlardan aydın görünür ki, ermənilər daha böyük və amansız bir soyqırıma -Xocalı qətliamına da böyük hazırlıq görmüş və vəhşi niyyətlərini reallaşdırmaqla Azərbaycan əhalisinin iradəsini qırmağı və Dağlıq Qarabağ müharibəsində psixoloji üstünlüyü ələ almağı planlaşdırmışlar. Elə bu səbəbdən də erməni terrorçu dəstələrinin vəhşi xislətlərinə xas olaraq, qəddarlıqla törətdikləri bu qətliama və insan ağlına sığmayan vəhşiliklərə ad tapmaq mümkün deyil.

Qarabağ hadisələrinin iştirakçışı, ermənilərin ən çox sevdiyi ideoloqlarından biri yazıçı Zori Balayan "Ruhumuzun dirçəlişi" adlı kitabında 1992-ci ilin 26 fevralında Xocalıda törətdikləri bu vəhşilikləri xəstə ruhuna xas bir "şövqlə" belə təsvir edir:

"Biz Xaçaturla ələ keçirdiyimiz evə girərkən əsgərlərimiz 13 yaşlı bir türk uşağını pəncərəyə mismarlamışdılar. Türk uşağı çox səs-küy salmasın deyə, Xaçatur uşağın anasının kəsilmiş döşünü onun ağzına soxdu. Daha sonra 13 yaşındakı türkün başından, sinəsindən və qarnından dərisini soydum. Saata baxdım, türk uşağı 7 dəqiqə sonra qan itirərək dünyasını dəyişdi. Ruhum sevincdən qürurlandı. Xaçatur daha sonra ölmüş türk uşağının cəsədini hissə-hissə doğradı və bu türklə eyni kökdən olan itlərə atdı. Axşam eyni şeyi daha 3 türk uşağına etdik. Mən bir erməni kimi öz vəzifəmi yerinə yetirdim. Bilirdim ki, hər bir erməni hərəkətlərimizlə fəxr duyacaq".

Daha bir erməni müəllif, hazırda Livanda məskunlaşmış yazıçı-jurnalist David Xerdiyan Xocalıda ermənilərin Azərbaycan türklərinin başına gətirdikləri müsibətləri "Xaç uğrunda" əsərində fəxrlə xatırlayaraq, kitabının 19-76-cı səhifələrində yazır:

"Səhərin soyuğunda biz Daşbulaq yaxınlığındakı bataqlıqdan keçmək üçün ölülərdən körpü düzəltməli olduq. Mən ölülərin üstünə getmək istəmədim. Bunu görən podpolkovnik Ohanyan mənə işarə etdi ki, qorxmayım. Mən ayağımı 9-11 yaşlı qız meyidinin sinəsinə basıb addımlamağa başladım. Mənim ayaqlarım və şalvarım qan içində idi. Və mən beləcə 1200 meyidin üstündən keçdim".

"Martın 2-də "Qaflan" erməni qrupu (meyitləri yandırmaqla məşğul olurdu) 2000-ə yaxın alçaq monqolun (türklərin) cəsədini toplayıb ayrı-ayrı hissələrlə Xocalının 1 kilometrliyində yandırdı. Axırıncı yük maşınında mən başından və qollarından yaralanmış təxminən 10 yaşlı bir qız uşağını gördüm. Diqqətlə baxanda gördüm ki, o yavaş-yavaş nəfəs alır. Soyuq, aclıq və ağır yaralanmasına baxmayaraq, o hələ də sağ idi. Ölümlə mübarizə aparan bu uşağın gözlərini mən heç vaxt yaddan çıxarmayacam. Sonra Tiqranyan familiyalı bir əsgər onun qulaqlarından tutub artıq üzərinə mazut tökülmüş cəsədlərin içərisinə atdı. Daha sonra onları yandırdılar. Tonqaldan ağlamaq və imdad səsləri gəlirdi".

Bəşəriyyətin vicdanı bununla barışa bilərmi?! İnsan ağlı bunu dərk edə bilərmi?! İnsan xislətinə və mənəviyyatına qətiyyən uyuşmayan bu vəhşiliklərin, özünü bütün dünyaya "yazıq" və "soyqırıma" məruz qalmış bir millət kimi təqdim edən bir etnosun xarakterində necə yer aldığını aydınlaşdırmağa məncə ehtiyac qalmır. İnsan əxlaqını və mənəviyyatını rüsvay edən belə vəhşiliyi qürurla qələmə alan və bütün əxlaqı dəyərlərin üstündən xətt çəkən bu "yazarları" fəxrlə öz ideoloqu hesab edən xalqın insanlıq adına nəyə haqqı çatır, görəsən? Faşizmin vəhşiliklərini əks etdirən Xolokostun kinoxronikasına baxıb iflic olan amerikalı avtomobil sənayeçisi Henri Ford, Xocalı qətliamının gerçəkliklərinin şahidi olsa buna tab gətirə bilərdimi?!

Həmin dövrdə bütün bu amansızlıqların şahidi olmuş dünyanın bir çox mətbuat orqanları erməni vəhşiliklərinə biganə qalmayaraq onların bu amansız cinayətini bütün dünyaya bəyan edirdilər.

Newsweek, 16 mart, 1992-ci il: "Qırğının xarici görünüşü" məqaləsində yazır:

"Ötən həftə Azərbaycan yenidən məzarlığa çevrilmişdir: cəsədlər məscidin arxasında meyitxana kimi uzanırdı. Bunlar erməni hərbi birləşmələrinin 25-26 fevralda ələ keçirdikləri Dağlıq Qarabağın kiçik Xocalı yaşayış məntəqəsində qətlə yetirdikləri sadə azərbaycanlı kişilərin, qadınların və uşaqların meyitləri idi. Bir çoxları qaçmağa çalışarkən yaxından atılan güllə ilə öldürülmüş, bəzilərinin üzləri qəddarcasına əzilmiş, digərlərinin isə başının dərisi çıxarılmışdır. Şəhidlərin ailələri göz yaşı axıdırlar".

"BBC Morninq News", 3 mart, 1992-ci il. Reportyorun dedikləri.

"Hadisə yerində olan BBC reportyoru yaxın məsafədən başlarından vurulan güllə ilə öldürülmüş 100-dən çox azərbaycanlı kişinin, qadının və uşağın, hətta körpələrin meyitini gördüyünü bildirir.

Təpələrin yamaclarından yığılan insan cəsədləri dəhşətli mənzərədir. Reportyor bildirir ki, videooperatorlar və Qərb jurnalistləri ermənilər tərəfindən qətlə yetirilmiş 100-dən çox kişi, qadın, uşaq meyiti görüblər. Ermənilər onları bir metr məsafədən başlarından güllələyib. Çəkilişlərdə həmçinin başlarından güllələnmiş təxminən 10 meyit (əsasən qadın və uşaq) görünür. Azərbaycan tərəfi erməni qüvvələrinin 1000-dən çox mülki vətəndaşı qətlə yetirdiklərini bildirir".

Bəşər tarixi müxtəlif vəhşiliklərin şahidi olub və onların təsviri həqiqətən adamı sarsıdır. Ermənilərin törətdiyi Xocalı cinayəti isə bilavasitə azərbaycanlılara qarşı yönəlib. Onlar birbaşa erməni ideoloqlarının "Böyük Ermənistan" xülyasından qaynaqlanan Qarabağ müharibəsinin fonunda törədilib. Bu zaman azərbaycanlı əhalinin kütləvi şəkildə qırılması ilə bərabər onların ağla sığmayan qəddarlıqla, işgəncə və əzabla qətlə yetirilməsi isə insan düşüncəsini sarsıdır. Bu cinayət hərbi cinayətlərdən fərqli olaraq, həm də bir millətin soyqırımına yönəlmişdir. Məhz bunu nəzərə alaraq Azərbaycanın ümummilli lideri Heydər Əliyev deyirdi: "Bu amansız və qəddar soyqırımı aktı insanlıq tarixinə ən qorxulu kütləvi terror aktlarından biri kimi daxil oldu"...

Ancaq erməni terrorçularının bu cinayəti Ermənistan-Azərbaycan müharibəsi dövründə xalqımıza vurulmuş ən ağır zərbə olsa da, xocalılar bu faciəni mərdliklə, qəhrəmanlıqla qarşılamış, öz yurd yerlərin, ailələrini son nəfəsədək, qəhrəmancasına müdafiə edərək şəhid olmuşlar. Xocalının qəhrəman müdafiəçiləri təpədən-dırnağa qədər müasir silahlarla təchiz olunmuş düşmən qarşısında əyilməmiş, qəhrəmanlıq və rəşadət nümunələri göstərmişlər. Onların qeyri-bərabər döyüşdə igidliklə vuruşaraq əsl fədakarlıq və vətənpərvərlik nümunəsi göstərmələri, düşməni öz məkrli niyyətlərinə çata bilmədiyindən, daha da qəzəbləndirmiş və onlar dinc əhaliyə divan tutmağa başlamışlar.

Ulu öndər Heydər Əliyev Xocalı faciəsinin həm də xalqımızın qəhrəmanlıq tarixində xüsusi yeri olduğunu demişdir: "Bir tərəfdən bu hər bir Xocalı sakininin öz torpağına, millətinə, Vətəninə sədaqətinin nümunəsidir, ikinci tərəfdən də Ermənistanın millətçi, vəhşi qüvvələri tərəfindən Azərbaycana qarşı edilən soyqırımıdır, vəhşiliyin görünməmiş bir təzahürüdür..."

9 dekabr 1948-ci ildə BMT Baş Assambleyasının qəbul etdiyi "Genosid cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması" haqqında Konvensiyaya əsasən, "genosid beynəlxalq hüquq normalarını pozan və Birləşmiş Millətlər Təşkilatının ruhuna və məqsədlərinə zidd olan cinayətdir və dünya sivilizasiyası ona görə onu ittiham edir ki, bütün tarix boyu genosid insanlığa böyük tələfat gətirib və bəşəriyyəti bu murdar bədbəxtlikdən qurtarmaq üçün beynəlxalq əməkdaşlığın zəruriliyinə əmin olaraq aşağıda göstərilənlərə razılıq verirlər".

Konvensiyanın birinci maddəsində göstərilir ki, "razılığa gələn tərəflər təsdiq edirlər ki, genosid-onun sülh və ya müharibə vaxtı törədilməsindən asılı olmayaraq, beynəlxalq hüquq normalarını pozan cinayətdir və onlar buna qarşı xəbərdaredici tədbirlər görməyi və onun törədilməsinə görə cəzalandırmağı öhdələrinə götürürlər".

İkinci maddədə isə soyqırımın mahiyyəti açıqlanaraq qeyd olunur ki, "bu Konvensiya genosidi aşağıdakı kimi tanıyır, hər hansı bir milləti, etnik, irqi və ya dini qrupu tamam və ya qismən məhv etmək məramı ilə törədilən hərəkət".

Buradan tam aydın görünür ki, beynəlxalq səviyyədə insan hüquq və azadlıqlarının qorunmasını özündə ehtiva edən, bəşəriyyətin, insanlığın hüquqlarının nizamlanmasında əsas istinad mərkəzi sayılan və Azərbaycanın da qoşulduğu "Genosid cinayətinin qarşısının alınması və cəzalandırılması" haqqında Konvensiyaya əsasən, azərbaycanlılara qarşı Ermənistan silahlı birləşmələri tərəfindən törədilmiş Xocalı soyqırımı bəşəri cinayətdir. Bu soyqırım, Konvensiyada göstərildiyi kimi, bir millətin dil, din, məzhəb və milli fərqləri ilə əlaqədar olaraq məqsədli şəkildə məhv edilməsi prosesidir. Lakin dünya birliyi hələ də buna susur. 20 ildən artıqdır ki, dünyanın gözü qarşısında bir millətin insan haqları tapdanır, ona qarşı soyqırım həyata keçirilir, torpaqları işğal altında qalır, ancaq özünü demokratiyanın beşiyi, insan hüquq və azadlıqlarının müdafiəçisi sayan Fransa kimi bir ölkə, guya 100 il bundan əvvəl baş vermiş, ancaq yetərincə sübut və dəlili olmayan qondarma erməni soyqırımını təkzib edən vətəndaşlarının cinayətdə suçlanacağı haqqında qanun qəbul edir. Beynəlxalq siyasətin bu ikili standartı olacaqdısa, Azərbaycana, Türkiyəyə bir cür münasibət, Ermənistana bir başqa cür münasibət göstəriləcəkdisə onda bu beynəlxalq əməkdaşlıq paktlarının, konvensiyaların, protokolların və sair sənədlərin imzalanmasına nə ehtiyac var idi?!

Doğrudur, biz Ermənistan silahlı birləşmələrinin törətdiyi bu və bir çox digər qanlı olayların beynəlxalq ictimaiyyətin diqqətinə çatdırılması, Xocalı qətliamının soyqırım kimi tanıdılmasında təbliğat işinə yalnız ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra başladıq. Bu faciəni xalqımızın böyük dərdi, kədəri, qəmi adlandırmış ümummilli liderimiz qətiyyətlə hadisələrə beynəlxalq aləmdə siyasi qiymət verilməsinin zərurliyini bildirirdi. Möhtərəm Prezidentimiz cənab İlham Əliyev onun başladığı bu işin yeni minillikdə daha geniş kompaniyaya çevrilməsi üçün bir çox tədbirləri həyat keçirdi.

Xocalı həqiqətlərinin dünyaya çatdırılması, bu həqiqətlərin beynəlxalq aləmdə yayılması, qətliama obyektiv qiymət verilməsi istiqamətində Heydər Əliyev Fondunun son bir neçə ildə gördüyü işləri isə xüsusi minnətdarlıq hissi ilə qeyd etmək lazımdır. Məhz fondun gərgin fəaliyyəti nəticəsində, əvvəlki illərdən fərqli olaraq, indi dünya ölkələri erməni qəsbkarlarının törətdiyi insanlığa sığmayan Xocalı soyqırımı haqqında daha dolğun məlumatlandırılır. Bir sıra dövlətlər, beynəlxalq təşkilatlar, eyni zamanda, nüfuzlu qurumlar bəşəriyyətə qarşı yönəldilmiş bu cinayətin əsl mahiyyətini anlayaraq qətliamı kəskin şəkildə pisləyir.

Allahverdi MAHMUDOV,

Azərbaycan Respublikası DİN Polis

Akademiyasının "Kriminalistika" kafedrasının

rəisi, polis polkovniki

Xalq qəzeti.- 2012.- 24 fevral.- S. 5.