"Bərdə nə gözəldir..."

Böyük Nizaminin dillər əzbəri olan bu misrası gör neçə əsr bundan əvvəl yazılıb. Qədim Bərdənin o zamankı binaları, küçələri , səkiləri, bir sözlə, görkəmi necə olub? Bu yerdə köməyinizə böyük şairlərimizin ölməz misraları, bir də tarixçilərimizin tədqiqatları gəlir. Bəli, əsrlərin arxasından süzülüb gələn səslər, sədalar bunlardır və biz 3 min illik tarixi olan, müəyyən dövrdə hətta ölkə paytaxtına çevrilən bu şəhərin tarixi, keçdiyi şanlı və şərəfli yolla haqlı olaraq fəxr edirik.

Bəs, indi? Düzdür, indi də Bərdənin tarixinə, bu gününə aid onlarla şeir yazılıb. Ancaq... Qəribədir ki, Bərdədən, onun tarixindən, keçdiyi yoldan, bugünkü gözəl, maraqlı və heyrətamiz həyatından söhbət düşəndə daha çox yadımıza düşən böyük şairimiz Nizaminin misraları olur. Əlbəttə, buna əsas səbəb dahi şairin istedad möcüzəsidir. Bununla bərabər, bizcə, burada başqa bir səbəb də var. Məsələ burasındadır ki, böyük şairin bu ölməz misraları Bərdənin bu gününə, yaradılan gözəlliyə, görünməmiş inkişaf və yüksəlişə daha çox yaraşır, çağdaş mənzərəni dəqiq ifadə edir.

Bölgə müxbiri kimi xidmət etdiyim rayonlardan biri də Bərdədir. Ancaq nədənsə, daha çox bu bölgəyə üz tuturam, buradan daha çox yazıram. Həmişə də bu materiallarda bir təəssüf, ötən dövrlərin xiffəti olub. Ona görə ki, bu qədim və şöhrətli diyar yaxın keçmişdə öz əvvəlki şöhrətini itirmişdi, respublikamızı bürüyən və gündən-günə yeni vüsət alan inkişaf və yüksəlişlə heç cür ayaqlaşa bilmirdi.

Bərdədən indi də yazıram. Özü də etiraf edirəm ki, böyük həvəslə, qürur hissilə yazıram. Bir vaxtkı arzularımız həqiqətə, görmək istədiklərimiz reallığa çevrildiyinə görə. Bəli, Bərdə indi də öz tarixinə, adına, çəkisinə, sanbalına uyğun bir sürətlə inkişaf edir.Yerli sakinlər də, elə qonaqlar da qürur və iftixar hissilə deyirlər: Bu yerdə qoca Bərdəni də, müasir Bərdəni də görmək olar. Qədim Bərdə qayğı və həssaslıqla qorunub saxlanıldığı, bərpa edildiyi kimi, cavan Bərdə də müasir üslubda, özü də sürətlə inkişaf edir. "Sürət" sözünü bu yazıda tez-tez işlədirik. Bu, əlbəttə, təsadüfi deyil. Düzdür, respublikamızın bütün bölgələrində inkişaf və yüksəliş, tikinti-abadlıq və quruculuq işləri aparılır. Ancaq cəsarətlə deyə bilərəm ki, heç yerdə Bərədədəki sürətin şahidi olmamışam. Bu sözləri ona görə belə qətiyyətlə yazıram ki, görülən işlərin əksəriyyəti bizim gözlərimiz qarşısındadır. Əvvəllər, az qala, bir ilə görülüb-başa çatdırılan işlər indi bir neçə həftənin, hətta bir neçə günün içində başa çatdırılır.

Alimlər, sosioloqlar, tarixçilər əsasən müqayisələri illərlə, ayrı-ayrı dövrlərlə aparırlar. Bərdədə isə vəziyyət bir qədər fərqlidir. Burada hər hansı müqayisə illərlə yox, ayrı-ayrı həftələrlə, hətta günlərlə aparılır. Bayaqkı sözün üstünə gəldik: "sürət". Şübhəsiz ki, Bərdədə görülən işlərə qeyri-adi sürət verən bir çox amillər var. Mən burada olanlardan yalnız biri üzərində dayanmaq istəyirəm: təəssübkeşlik, öz yurdunun, öz kəndinin, öz şəhərinin keçmiş şöhrətini qaytarmaq, onu daha abad və gözəl görmək istəyi.

Dəfələrlə şahidi olmuşam: şəhərdə aparılan hər hansı abadlıq-quruculuq, səliqə-səhman işlərinə ən ucqar kəndlərdən də insanlar gəlirlər. Onları bura heç kim dəvət etməyib. Ürəklərinin hökmü ilə gəlirlər. Ona görə də hərəsi bir işin qulpundan yapışır, həmin işin sürət və keyfiyyətlə getməsinə çalışırlar. Bu birlik, bu səfərbərlik, mənəvi-psixoloji mühit, əlbəttə, öz-özünə yaranmayıb.

Bu yerdə yadıma təxminən bir il bundan əvvəl şahidi olduğum bir məsələ düşdü. Bərdə Rayon İcra Hakimiyyətinin başçısı Vidadi İsayevin Həsənqaya kəndində səyyar qəbulu keçirilirdi. Çox çıxışlar oldu, həllivacib məsələlərdən danışıldı, arzu və təkliflər söylənildi. Qaytaran kişinin dediyi sözlər isə eynilə yadımdadı:

- Hərdən şəhərə yolum düşür. Həmişə də əsəbləşirəm. Bu boyda şəhərdə nə dincəlməyə, istirahət etməyə əməlli-başlı park, nə bir qurtum su içməyə bulaq var. Axı belə vəziyyət Bərdəyə yaraşmır.

İcra başçısı elə bil ki, bu anı gözləyirdi:

- Elə ona görə də sizinlə görüşə, götür-qoy etməyə gəlmişik. El gücü, sel gücü deyiblər. Gəlin birlikdə, əl-ələ verib rayonumuzu qaldıraq, tikək, quraq, gözəlləşdirək. Hərə öz həyət-bacasından, kəndindən başlasa yaxşıdır. Dayanıb baxmaqla iş olmaz. Heç kim kənardan gəlib bu məsələləri bizim əvəzimizə həll etməyəcək.

- Siz başlayın, səhərisi yanınızdaydıq. Bərdəlilər qədirbilən, qoçaq, sədaqətli adamlardır. Təki qabağa düşən, yol göstərən ola...

Aradan ildən artıq bir müddət keçib. Bizcə, indi rayon icra hakimiyyətinin başçısı Vidadi İsayevin Həsənqaya kəndindəki səyyar qəbulu zamanı Qaytaran kişinin arzusunda olduğu məsələləri gerçəkləşdirən bəzi faktları sadalamaq yerinə düşərdi. Ötən müddət ərzində 4,5 hektar ərazidə "Qəhrəmanlar", 0,7 hektar ərazidə Nüşabə, 2 hektar ərazidə mərkəzi istirahət parkları salınmışdır. Əzəmətli Bayraq meydanı inşa edilmiş, 21 bulaq, 8 fəvvarə tikilmişdir.

Bəli, indi rəhbərlik etmək özünə təmtəraqlı kabinet düzəltmək, bahalı maşınlarda gəzmək, yerli-yersiz əmr və göstəriş vermək deyil. Adamlar sənə inanmalı, ardınca getməli, hörmət və ehtiram bəsləməlidirlər. Bu isə yalnız görülmüş işlərin nəticəsi ilə ölçülür. Sözsüz ki, Bərdə Rayon İcra Hakimiyyətinin iş üslub və metodlarında, təşkilat-idarəetmə məsələlərində nümunə götürməli, örnək olası çox cəhətlər var. Biz isə burada onlardan yalnız biri - adamlarla aparılan iş, onları inandırmaq, səfərbər etmək, inam və ehtirama əsaslanan mənəvi-psixoloji ab-hava yaratmaq barədə müşahidələrimizi bölüşdük.

Vidadi İsayev bir vacib məqama da toxundu:

- Ötən əsrin 70-80-ci illərində xalqımızın böyük oğlu, ümummilli lider Heydər Əliyevin ən çox səfər etdiyi rayon Bərdə idi. Həmin səfərlər, görüş və söhbətlər bu gün də bərdəlilərin qəlbində əziz və unudulmaz bir xatirə kimi yaşamaqdadır. Ulu öndər rayona tarixi səfərlərinin birində demişdi: "Mən ürəkdən istəyirəm ki, Bərdə respublikamızın ən gözəl şəhərlərindən biri olsun". Bəs Bərdənin il yarım bundan əvvəlki görkəmi, inkişaf və yüksəliş tempi ulu öndərin həmin müqəddəs arzuları ilə nə dərəcədə səsləşirdi? Əlbəttə, müsbət cavab vermək çətindir. Yaxud ölkə Prezidenti İlham Əliyev dəfələrlə Bərdəyə gəlmiş, bir sıra obyektlərin açılışında, təməlqoyma mərasimində iştirak etmişdi. Dövlət başçısı arzu və təkliflərini, göstəriş və tövsiyələrini vermişdir. Bəs bu gündəlik diqqət və qayğı müqabilində işlərin gedişini qənaətbəxş hesab etmək olardımı? Yenə də yox!..

Son il yarım ərzində Bərdədə görülüb-başa çatdırılmış, görülməkdə olan genişmiqyaslı tikinti-abadlıq və quruculuq işlərinin, əsaslı yüksəliş və inkişafın ana xəttində məhz bunlar - göstərilən yüksək inam və etimadı konkret əməli işlə doğrultmaq cəhdi dayanır, desək, heç də səhv etmərik.

Nəticələr isə, doğrudan da, fərəhləndiricidir və qürur hissi doğurur. Gələcək daha böyük layihələrdən və planlardan xəbər verir. Əvvəlcədən onu qeyd edək ki, son il yarım ərzində iqtisadi, sosial və mədəni sahədə əsaslı inkişaf və yüksəliş əldə edilmiş, şəhər və kəndlər öz simasını tanınmaz dərəcədə dəyişmişdir. Rayonda ümumdaxili məhsul dəfələrlə artmış, adambaşına düşən orta aylıq əmək haqqı çoxalmışdır.

Rayon mərkəzində 31 kilometr küçələr yenidən qurulmuş, divarlar müasir memarlıq üslubunda tikilmiş, üzlənmişdir. Mühəndis-kommunikasiya xətləri texniki normaya gətirilmiş, piyada yolları tametlə üzlənmişdir. Heydər Əliyev prospekti Yevlax şəhəri istiqamətində 2 kilometr, Ağdam rayonu istiqamətində isə 2 kilometr uzadılmışdır. Bir çox yerlərdə səkilər və piyada yolları tikilmiş, yaşıllıq zolaqları yaradılmışdır. Həzi Aslanov küçəsi Tərtər rayonu istiqamətində 2 kilometr genişləndirilmiş, ətrafda istinad divarları çəkilmişdir. Zümürxan kəndinin girişində park salınmışdır.

Küçə və meydanlara 31,6 kilometr gecə işıqlandırılması verilmişdir. Ümumiyyətlə, 239 obyekt yenidən qurulmuşdur. Bakı, H.Aslanov və Koroğlu küçələri tam asfaltlaşdırılmış, Bərdə-Mirzalıbəyli, Qaradəmirçi-Alpoud yolunun xeyli hissəsi abadlaşdırılmış, piyada yolu salınmış, ətraf ərazi yenidən qurulmuşdur.

Gündəlik gücü 45 ton olan çörək zavodu müasir texnologiya əsasında yeniləşdirilmişdir. Gündəlik gücü 30 ton olan yeni çörək zavodu, 15 tonluq soyuduculu ətkəsmə müəssisəsi tikilmişdir.

Təhlə kəndi ərazisində müvəqqəti məskunlaşmış məcburi köçkünlər üçün 195 ailəlik qəsəbə tikilmişdir. Həsənqaya kəndi ərazisində 866 ailəlik qəsəbənin tikintisinə başlanmışdır. Ərazidə beton zavodu, 528 başlıq broyler fabriki yenidən tikilmişdir. Hazırda Mehdili kəndində 2 min başlıq ətlik və 1000 başlıq südlük istiqamətli heyvandarlıq kompleksi tikilir.

Artıq ikinci Hacallı kəndində 220 şagird yerlik, Şahvəlilər, Zümürxan və Soğanverdilər kəndlərinin hər birində 360 yerlik məktəb binaları hazırdır. Mirzalıbəyli və Qullar kəndlərində isə hər biri 220 yerlik məktəb binaları ucaldılır.

Pasport-Qeydiyat Xidməti, Maliyyə İdarəsi, Qaradırnaq kəndində həkim məntəqəsi, Baytarlıq İdarəsi üçün inzibati binalar tikilmişdir. Əmirli kəndində baytarlıq məntəqəsinin, Əmlak komitəsinin inzibati binasının, 1 saylı Uşaq musiqi məktəbinin tikintisində isə işlər sürətlə davam etdirilir. Mərkəzi xəstəxananın 2 korpusu əsaslı təmir edilmiş və müasir tibbi avadanlıqları ilə təmin edilmişdir.

Lənbəran, Qaradırnaq kəndlərində və rayon mərkəzində içməli su üçün artezian və subartezian quyular vurulmuş, suvarma məqsədilə 42 subartezian quyusu bərpa edilmişdir. Küçə və meydanlarda ulu öndər Heydər Əliyevin 15 pannosu ucaldılmış, Qarabağ müharibəsi əlilləri və şəhid ailələri üçün 17 fərdi yaşayış evi tikilmişdir. 19 kommunal bina əsaslı təmir edilmiş, 4 kommunal binanın ətrafı abadlaşdırılmış, 7 istirahət güşəsi yaradılmış, 351 obyektə gecə işıqlandırılması verilmiş, 258 obyektdə müasir reklam quraşdırılmışdır.

Təkcə Həzi Aslanov küçəsinin ardı olaraq Bərdə-Tərtər avtomobil yolu boyunca 4000 paqonometr bardür düzülmüş, 9400 kvadratmetr istinad divarları hörülmüşdür. 700 kvadratmetr istinad divarları ağlayla, 800 kvadratmer istinad divarları dağ daşları ilə üzlənmişdir. Cəmi 16500 kvadratmetr tamet döşənmiş, küçələrə 53991 kvadratmetr asfalt, meydanlara 2100 kvadratmetr qranit, 79700 kvadratmetr ağlay üzlük çəklimiş, 1690 kvadratmetr yaşıllıq zolaqları salınmışdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevin sərəncamı ilə 24 min nəfərdən çox əhali yaşayan 14 kəndi birləşdirən Alpoud - Mustafaağalı - Qaratəpə-Nazırlı avtomobil yolu əsaslı təmir və bərpa olunmuşdur. Bundan başqa, 21,4 kilometr kəndlərarası yollar əsaslı təmir edilmişdir. Magistral avtomobil yollarının keçdiyi Əliyanlı, Kətəlparaq, Şirvanlı, Soğanverdilər, Şahvəlilər, Cəyirli, Divanlı, Qaradağlı kəndlərinin giriş yolları yenidən tikilmiş, yolkənarı divarlar müasir memarlıq üslubunda qurulmuşdur.

Yolların kənarlarında 275,3 min ədəd ağac və gül kolları əkilmiş, yaşıllıqlara xidmət etmək üçün 34 kilometr suvarma sistemi çəkilmişdir. Daha dəqiq desək, rayonda 2,3 milyondan çox ağac və gül əkilmiş, 7 kəndə giriş qapısı tikilmişdir. Həyata keçirilmiş bütün bu kompleks tədbirlər nəticəsində son ilyarım ərzində rayonda 4853 yeni iş yeri açılmışdır ki, bunun da 1850-si daimidir.

Bəli, Bərdənin son ilyarım ərzindəki, əgər belə demək mümkünsə, möcüzəsi bax bundan ibarətdir. Ancaq nə sadaladığımız fakt və rəqəmlər, nə verdiyimiz fotoşəkillər Bərdənin bugünkü gur, yaradıcı həyatını tam əks etdirə bilmir. Görülüb başa çatdırılmış genişmiqyaslı tikinti-abadlıq və quruculuq işləri, inkişaf və yüksəlişin yüksək dinamikası gərək yaxından, gözlə görünsün. Bir sözlə, qoca Bərdəni, onun tarixini, keçdiyi qəhrəmanlıq yolunu, yeni Bərdəni, onun bu gününü, son dövrdəki, az qala, əsrə bərabər inkişaf yolunu, heyrətamiz gözəllik və yaraşığını görmək istəsəniz mütləq yolunuzu buradan salın.

Necə deyərlər, yüz dəfə eşitməkdənsə, bir dəfə görmək daha yaxşıdır.

Ziyəddin SULTANOV

Xalq qəzeti.- 2012.-15 sentyabr.- S. 10.