Heydər Əliyev kursunda iqtisadiyyat və mədəniyyətin

dialektikası: tarix və müasirlik

Hər dövrün, hər ictimai-iqtisadi şəraitin və siyasi situasiyanın öz liderləri olur. Yeni dövrün ab-havasını duymaq və hətta onun yaradıcılarından biri olmaq çox nadir şəxsiyyətlərə nəsib olur. Heydər Əliyevin siyasi fəaliyyətinin zaman etibarı ilə daha böyük hissəsi XX əsrə təsadüf edir. Yəni xronoloji baxımdan o, əvvəlcə Sovetlər İttifaqının, daha sonra isə keçid dövrünün ən böyük siyasi simalarından biri sayılır. Lakin yaşadığımız əsrdə Azərbaycanın əldə etdiyi böyük nailiyyətlərin əsasında da məhz Heydər Əliyev ideyalarının dayandığını nəzərə alsaq, onun siyasi uzaqgörənliyi və müdrikliyinin yeni əsrdə də təcəssüm olunduğunu görərik.

Davamlı inkişaf və mədəniyyət

Müasir dövrdə transmilli şirkətlərin ölkələrin lokal sərhədlərini keçməsi və iqtisadiyyatın getdikcə daha çox beynəlmiləlləşməsi ilə yanaşı, mədəniyyətdə də beynəlmiləlləşmə amilinin artması müşahidə olunur. Hərbi güc amilinin yerini beynəlxalq investisiya siyasəti, iqtisadi asılılıq tutur. Sərhədlərin beynəlxalq ictimaiyyət üçün açılması, turizmin və mədəni əlaqələrin inkişafı milli-mədəni dəyərlərin də transmilli miqyas alması ilə nəticələnir. Belə bir şəraitdə öz qınına çəkilmək, özünü mühafizə taktikası yeritməklə kifayətlənmək qorxulu sonuclara gətirə bilər. Daha düzgün yol ikitərəfli və çoxtərəfli münasibətlər qurmaq, mədəniyyətlərarası dialoq və poliloqa nail olmaqdır.

Belə bir şəraitdə beynəlxalq ictimai rəyə təsir edən amillərin də əhəmiyyəti artır. Mədəniyyət amilinin aktuallaşmasının səbəblərindən biri də budur.

Çağdaş həyat ancaq öz daxili məntiqi ilə yaşaya bilməz. Tarixin yalnız böyük miqyaslarda üzə çıxan qanunauyğunluğu vardır. Vaxtilə baş vermiş hadisələr heç də tamamilə keçmişdə qalmayaraq, müasir həyatın strukturuna bir rüşeym və bir fon kimi daxil olur və onu istiqamətləndirir.

Bir sistemdən başqa sistemə keçid zamanı ən əsas məsələ mürəkkəb proseslərə müxtəlif rakurslarda yanaşmaq qabiliyyətidir. Yəni sistemin daxili məzmununu dağıtmadan, onun fəaliyyət yönünü və infrastrukturunu dəyişmək üçün böyük dünyagörüşü, məsələyə fəlsəfi və sinergetik münasibət tələb olunur. Heydər Əliyevin idarəçilik metodologiyası öyrənildikcə, onun bu sahədə də yenilikləri üzə çıxır. Hazırda Azərbaycanda aparılan iqtisadi quruculuq işləri göstərir ki, onun başladığı işlərin davam etdirilməsi ilə yanaşı, uzaq gələcək üçün nəzərdə tutduğu planlar da həyata keçirilməkdədir. 90-cı illərin ikinci yarısında atılan möhkəm təməllər olmasaydı, onun üzərində belə böyük miqyaslı yeni iqtisadi sistem də qurula bilməzdi. Yəni əslində söhbət vahid bir prosesdən gedir. Heydər Əliyevin böyüklüyü bir də bu məqamda üzə çıxır ki, o, hələ 90-cı illərdə bizim bu günümüz üçün gərəkli olacaq bir çox işlərin də başlanğıcını qoymuşdur. Heydər Əliyev hətta sovet dövründə həyata keçirdiyi quruculuq işlərini millətin gələcəyi naminə edirdi: “Mən o vaxt Azərbaycanın gələcəyi haqqında düşünürdüm”. Müstəqillik dövründə isə həyata keçirdiyi bütün islahatlar əslində uzaq gələcək üçün hesablanmış və sanki daha böyük bir proqramın girişi idi. Bax, bu mənada bu gün ölkəmizdə əldə olunan bütün uğurlarda Heydər Əliyev dühasının payı vardır.

Burada İ.Nyutonun məşhur bir fikrini yada salmaq yerinə düşərdi: “Dahilik müəyyən səmtə yönəlmiş fikrin davamlılığıdır”. Həqiqətən də, görülən işin uğurla nəticələnəcəyinə böyük daxili inam olması və bu istiqamətdə ardıcıl və dözümlü siyasət yeridilməsi əvvəlcə məqsədin, ideyanın aydın olmasını, fikrin özünün dözümlü və sürəkli olmasını nəzərdə tutur. Heydər Əliyevə aid edildikdə isə, təkcə fikrin yox, həm də məqsədyönlü səylərin ardıcıllığından danışılsa, daha çox yerinə düşərdi.

Son 10 il ərzində ölkəmizdə ictimai həyatın bütün sahələrində əldə olunan böyük uğurların səbəblərindən biri, heç şübhəsiz, prezidentimizin öz fəaliyyətini möhkəm bir zəmin üzərində qurması, Heydər Əliyev siyasi kursunu yeni şəraitin tələblərinə uyğun surətdə, yaradıcılıqla inkişaf etdirməsidir. Burada ikinci mühüm amil də özünü göstərir ki, bu da İlham Əliyevin bir siyasi lider kimi yeni iqtisadi münasibətlər şəraitində yetişməsi ilə əlaqədardır. Yəni bu yeniliklər onun üçün doğmadır. Üçüncü əsas amil isə, XXI əsrdə başlanan qlobal tendensiyaları sadəcə izləmək və mənimsəmək yox, həm də onları istiqamətləndirmək cəhdləri, planetar proseslərin obyekti deyil, fəal subyektlərindən biri olmaq əzmidir.

Bu gün Azərbaycan öz milli dövlətçilik simasını qoruyub-saxlamaqda, seçdiyi siyasi kursu davam etdirməkdə israrlıdır. Heydər Əliyev deyirdi ki, “müstəqilliyin əldə olunması nə qədər çətindirsə, onun saxlanılması, daimi, əbədi olması bundan da çətindir.” İlham Əliyev bu fikri davam etdirərək deyir: “Dünyada müstəqil sayılan ölkələr çoxdur. Ancaq əgər biz bir az dərinə baxsaq, görərik ki, onların heç də hər biri müstəqil siyasət aparmaq iqtidarında deyildir... O ölkələr dünyada özünə layiq yeri tutar ki, o ölkələr öz hesabına yaşaya bilsinlər, başqa ölkələrin yardımına onların ehtiyacı olmasın - nə siyasi, nə iqtisadi cəhətdən, nə də ölkələrin ehtiyaclarının ödənilməsi baxımından. Azərbaycan bu ölkələrdəndir.” Burada biz “müstəqillik” anlayışının yeni dövrün tələblərinə uyğun surətdə yeni çalarlarla zənginləşdirildiyini görürük. Həqiqətən də dövlət müstəqilliyinin ənənəvi anlamına görə, hansı isə bir ərazidə müəyyən bir siyasi kursu və hüquq normalarını tətbiq etmək, sosial-iqtisadi həyatı müəyyən qaydalarla tənzim etmək üçün ilk növbədə sərhəd toxunulmazlığı təmin olunmalıdır.

Sərhəddi guya toxunulmaz qalan və formal müstəqilliyi olan elə ölkələr vardır ki, burada hər şey xarici investisiya ilə, xarici ölkə şirkətlərinin sifarişi ilə, yabançı mədəniyyətin təsir dairəsinin genişlənməsi ilə müşayiət olunur. Halbuki, əsas məsələ əlaqələrin genişlənməsinə rəğmən, milli maraqların qorunması, ölkədəki qanunlara, hüquq normalarına hamı tərəfindən əməl olunması, mədəni-mənəvi dəyərlərin, maddi və mənəvi milli sərvətlərin toxunulmazlığıdır. “Müstəqillik yalnız dövlət atributları ilə ölçülmür, müstəqillik rəmzləri ilə ölçülmür. Müstəqillik o deməkdir ki, dövlət və ölkənin rəhbərliyi öz xalqının maraqlarına tam cavab verən müstəqil siyasət aparmaq iqtidarında olsun” (İlham Əliyev).

XX əsrin sonlarından başlayaraq, bütün dünyada hadisələrin inkişafı vahid iqtisadi münasibətnlərin formalaşması, vahid ümumdünya bazarının yaranması istiqamətində gedir. Azərbaycan rəhbərliyi bu obyektiv tendensiyaları vaxtında nəzərə aldığından, qlobal və milli maraqlar nəinki toqquşmur, hətta bir-birini qarşılıqlı surətdə tamamlayır. Qloballaşma şəraitində milli özünəməxsusluğun qorunub-saxlanması, habelə, milli mənəvi dəyərlərə sədaqətlə yanaşı, ümumbəşəri dəyərlərin, beynəlxalq hüquq normalarının və s. inkişaf etdirilməsi-bütün bunlar Azərbaycanın siyasi simasını, onun özünəməxsus beynəlxalq imicini formalaşdırmışdır.

Milli dövlətlərin ilkin formalaşması dövründən bəri, bir tərəfdən, dövlətin idarə olunmasında xalqın iştirakı məsələsi, digər tərəfdən də, dövlət başçılarının, siyasi liderlərin öz xalqlarının taleyində oynadığı pozitiv və ya neqativ rol həmişə siyasi polemikaların mərkəzində olmuşdur. Demokratiya ilə mərkəzləşmiş idarə sisteminin bir-birini qarşılıqlı surətdə tamamlaması bu sahədə optimallığın mühüm şərti olmuşdur.

Prezidentin də qeyd etdiyi kimi, iqtisadi sahədə keçid dövrünü artıq başa vurmuşuq. Lakin bu o demək deyil ki, bu sahədə qarşıda duran vəzifələr başa çatmışdır. Əksinə, yeni iqtisadi münasibətlərə keçid prosesinin tamamlanması cəmiyyətdə yeni iqtisadi bazisin və deməli, yeni ictimai paradiqmanın formalaşması deməkdir. Və bu proses labüd surətdə digər ictimai münasibətlər kompleksinin bu yeni bazisə uyğunlaşmasını, onunla ayaqlaşmasını, onu tamamlamasını tələb edir.

İqtisadi sahədə əldə olunmuş nailiyyətlər əsasən bir ölkə çərçivəsindədir. Lakin indi dünyada başqa proseslər də gedir. İndi bir ölkə öz daxilində hər şeyi həll etdiyi bir məqamda, qonşu ölkələrdə, hətta bəzən çox-çox uzaqlarda baş verən hadisələr istər-istəməz məsələlərə yenidən baxılmasını, hansı isə prosesin səmtinin dəyişməsini, hansınınsa yeniləşməsini tələb edir. Yəni indiki dövrdə müstəqillik mütləq səciyyə daşıya bilməz. Başqa sözlə desək, daxili prosesləri daha stabil edə bilmək üçün mütləq xarici proseslər də diqqətlə öyrənilməli, proqnozlaşdırılmalı, nəzərə alınmalıdır. Qloballaşma elə bir həddə gəlib çatmışdır ki, ölkənin idarə olunması təkcə daxili məsələlərin həlli ilə başa çatmır. Mənbəyi daxildən qaynaqlanmayan, qlobal səciyyə daşıyan, bütün bəşəriyyəti narahat edən proseslərin transformasiyası hər bir ölkənin taleyinə təsir göstərir. Bu səbəbdən də müasir dövrdə planetar düşüncəyə malik olan, yerli məsələləri də beynəlxalq miqyasda baş verən dəyişikliklər kontekstində, ümumi tendensiyaları nəzərə almaqla həll edən, lokalla qlobalın, milli ilə ümumbəşərinin vəhdətindən çıxış edə bilən liderlərə ehtiyac yaranmışdır. Söhbət yalnız hansı isə xalqın, millətin deyil, bütövlükdə bəşəriyyətin ehtiyacından gedir. Əlbəttə, bu böyük, məsuliyyətli və şərəfli missiyanı üzərinə götürə biləcək dövlət başçıları çox azdır.

İndi zaman başqa zamandır. Təbii resursların tükənməsi hansı isə konkret ölkələr çərçivəsində deyil, bütövlükdə dünya miqyasında problemə çevrilir. Kimdə isə bir az tez, kimdə isə bir az gec. Əsas olan odur ki, daha etibarlı və daha uzunömürlü ehtiyatların üzə çıxarılması istiqamətində işlər görülsün. Və bu məsələdə gecikmək olmaz. Qloballaşma da sadəcə transmilli şirkətlərin fəaliyyət dairəsinin genişlənməsi, iri maliyyə maqnatlarının və sindikatların asılı ölkələrin iqtisadiyyatına müdaxiləsi, planetar miqyas alan ekoloji problemlərin çözülməsi istiqamətində birgə səylər, mədəniyyətlərin transformasiyası ilə məhdudlaşmayaraq, getdikcə daha çox dərəcədə ideoloji və siyasi çalarlar kəsb edir. Müasir dövrdə bəşəriyyətin taleyi planetar düşüncəli siyasi liderlərin varlığından və fəaliyyətindən daha çox asılı olmuşdur.

Hər bir xalqın bu və ya digər dərəcədə intellektual və mədəni resursları vardır. Lakin onun realizasiyası elə də sadə bir məsələ deyil. Bu proses, əvvəla, çox böyük kapital qoyuluşu, uzunmüddətli ictimai təşkilatlanma işi tələb edir. Kasıb ölkələrdə maariflənmənin, təhsilin və nəhayət, elmi fəaliyyətin yüksək səviyyədə təşkili mümkün deyil. Belə ölkələrdə ən yaxşı halda beynəlxalq ictimaiyyətin dəstəyi ilə savadsızlığın ləğvi prosesi gedir. Bizim ölkə isə hələ sovet dövründə bu problemi həll etmişdir və hazırda intellektual inkişaf səviyyəsinə görə qabaqcıl ölkələrdən bir o qədər də geridə qalmır. Lakin səviyyə yüksəldikcə yuxarıya qalxmağın çətinlikləri və məsrəfləri də artır.

Heydər Əliyev və dialoq mədəniyyəti

Bəziləri Heydər Əliyevin səlis, rəvan nitqini sadəcə olaraq natiqlik məharətinin yüksək səviyyəsi kimi başa düşürlər. Bəziləri Heydər Əliyevin xarici nümayəndə heyətləriylə görüşlərinin, rəsmi tədbirlərdə çıxışlarının televiziya ilə, radio ilə dönə-dönə təkrar olunmasının faydasını da tam mənasında başa düşmürlər. Bu çıxışların dövlətçilik təfəkkürünün inkişafı üçün, siyasi mədəniyyətin formalaşdırılması üçün, dövlət dilinin bir dil üslubu kimi yetişməsi və yayılması üçün nə dərəcədə böyük əhəmiyyət daşıdığını, bütün əhali üçün böyük bir məktəb, universitet rolunu oynadığını dərk etmirlər. Bəli, çağdaş tariximizin memarı olan, Azərbaycanda dövlətçilik təfəkkürünün, milli və ictimai-siyasi özünüdərkin inkişafında misilsiz xidmətlər göstərən Heydər Əliyev, eyni zamanda siyasət dilinin, milli dövlət dilinin müstəqil üslub istiqaməti kimi formalaşmasının da əsasını qoymuşdur.

Heydər Əliyevin dil virtuozluğu özünü başqa bir müstəvidə də göstərirdi. Sadəcə gözəl danışmaq - monoloq natiqliyi bir məziyyətdir, hər kəslə “öz dilində” danışa bilmək - dialoq mədəniyyəti başqa bir məziyyətdir. İstər öz ölkəmiz miqyasında, müxtəlif sahələri və səviyyələri təmsil edən insanlarla “dil tapmaq”, istərsə də beynəlxalq danışıqlarda tamamilə fərqli maraqları təmsil edən qüvvələrlə ortaq məxrəcə gəlmək - “dil tapmaq” məharəti Heydər Əliyevi səciyyələndirən əsas keyfiyyətlər sırasındadır. Həm də bu cəhət daha artıq sadəcə natiqlik deyil, hətta diplomatiyadan da daha böyük bir hadisədir. Söhbət zamanı duymaq, tərəf-müqabilin mövqeyini düzgün dəyərləndirmək, siyasi və ya iqtisadi problemlərin həllində mədəni-mənəvi amillərdən məharətlə istifadə etməkdən gedir.

Öz daxilində qarşılıqlı anlaşma və tolerantlığı təmin edə bilməyən hər hansı bir ölkə başqa ölkələr və xalqlarla da səmərəli dialoq və xoş münasibət qura bilməz. Bu baxımdan, Azərbaycan dünyanın ən nümunəvi ölkələrindən biridir.

Bu ilin mayında Bakıda keçirilmiş İkinci Ümumdünya Mədəniyyətlərarası Forumunun açılışında Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev bu forumun əsas missiyasını və beynəlxalq əhəmiyyətini nəzərə çatdırmaqla yanaşı, həm də belə bir cəhəti vurğulamışdır ki, dialoq məkanı olaraq Azərbaycanın seçilməsi heç də təsadüfi deyildir: “Çünki Azərbaycan əsrlər boyu burada yaşayan bütün millətlərin, bütün dinlərin nümayəndələri üçün Vətən olmuşdur. Biz fəxr edirik ki, bu gün də müstəqil Azərbaycan çoxmillətli və çoxkonfessiyalı ölkədir”.

Doğrudan da, bir xalqın, ölkənin mədəniyyətinin digər mədəniyyətlərlə əlaqələndirilməsi o zaman asan olur ki, belə bir uyğunlaşma, uzlaşma və qarşılıqlı zənginləşmə təcrübəsi həmin mədəniyyətə immanent olsun, yəni o artıq öz daxilində belə bir təcrübəni mənimsəmiş olsun. Azərbaycan mədəniyyəti məhz bu baxımdan da əlamətdardır. Neçə əsrlər ərzində dini və etnik-milli müxtəlifliyin ənənəvi tolerantlıq şəraitində inkişafı və eyni zamanda qarşılıqlı zənginləşmə və inteqrasiya təcrübəsi bütöv Azərbaycan mədəniyyətinin formalaşmasına gətirib çıxarmışdır. İndi bu bütöv mədəniyyət bir tərəf kimi başqa xalqların mədəniyyəti ilə qarşılıqlı əlaqəyə girərkən həmin ənənənin və təcrübənin böyük əhəmiyyəti vardır.

Adətən fərqli mədəniyyətlərin qarşılıqlı əlaqəsindən, dialoqundan söhbət gedir. Müxtəlif xalqların, millətlərin maraq dairələri kəsişən yerdə mədəniyyətlər də kəsişir və burada müəyyən bir interferensiya hadisəsi baş verir. Yəni uzlaşan, uyğun gələn mədəni dəyərlər toplanır, artır, yeni inkişaf impulsu əldə edir. Uzlaşmayan, bir-birini təkzib edən dəyərlər arasında isə rəqabət, mübarizə, bəzən hətta münaqişə baş verir. Optikadan məlum olduğu kimi, iki işıq şüasının görüşü və ya toplanması zamanı koherent dalğalar bir-birini gücləndirir. Lakin bu şərt ödənmədikdə, dalğalar bir-birini söndürür və qaranlıq fasilələr yaranır. Bu bənzətmənin təfərrüatına getmədən bircə onu vurğulamaq istərdik ki, ictimai hadisələr də çox vaxt təbii proseslərlə eyni qanunauyğunluq üzrə həyata keçir.

Yəni biz istənilən iki mədəniyyətin toplanmasını kor-koranə surətdə müsbət hadisə kimi dəyərləndirə bilmərik. Hər şey bu “toplanmanın” necə aparılmasından asılıdır. Bir böyük və ya daha zəngin mədəniyyət başqasını ehtiva etmək, udmaq istəyində də ola bilər. Yəni nisbətən aşağı səviyyəli mədəni mühit daha çox inkişaf etmiş mədəni mühitlə müntəzəm təmasa girirsə, kiçiyin böyükdə “itməsi”, əslində isə ehtiva olunması baş verə bilər. Lakin hər şey elə bundan asılıdır ki, biz mədəniyyətlərin səviyyəyə görə, vertikal boyunca qradasiyasını qəbul edirikmi?

Əslində vertikal boyunca fərqlər sivilizasiyaya aiddir. Çünki müxtəlif xalqlar eyni bir sivilizasiyanın müxtəlif mərhələlərində olduqlarına görə fərqlənirlər. Mədəniyyətlər isə kiçik və ya böyüklüyündən asılı olmadan hər bir xalqın milli xüsusiyyətlərini də ehtiva edir. Təbii coğrafi və mədəni-mənəvi özəllik əsrlər boyu qorunub saxlanır və öz məxsusi inkişaf yolunu keçirlər. Burada əlbəttə, milli mədəniyyətlərin sivilizasiyanın təsirinə məruz qalması qaçılmazdır. Zehniyyətdə intellektual komponentin payının artması, rasionallaşma prosesi müxtəlif xalqların yaxınlaşmasına səbəb olur. Özəlliklər azalır, ümumi cəhətlər artır. Lakin hər bir xalq “öz kökü üzərində bitməkdə” davam etməyə çalışır. Bununla belə, zaman keçdikcə həyat tərzi və düşüncə tərzi dəyişdiyindən əvvəlki nəsillərin dəyərlər sistemi də təsirlərə məruz qalır. Mübarizə əslində mədəniyyətlər arasında deyil, mədəniyyətlərlə sivilizasiyalar arasında gedir.

Bakı Birinci Mədəniyyətlərarası Forumunun beynəlxalq rezonansı ideya müstəvisində də uğurla davam etməkdədir. Çünki bütün əlaqələr son nəticədə bəşəriyyətin ideya xəzinəsinin zənginləşməsinə xidmət etməlidir.

Dövlətlər arasında siyasi münasibətlər qurulması hələ azdır. Bu münasibətlərin ancaq formal bəyanat olmayıb, real təməllərə əsaslanması isə siyasi müstəvidəki razılaşmaları şərtləndirən iqtisadi və mədəni-mənəvi amillərdir. Dayanıqlı tərəfdaşlıq yalnız onların uzlaşdırılması sayəsində mümkün olur. Dövlət rəhbərinin yeritdiyi siyasət sonrakı mərhələdə ictimai fikir və mədəni yaxınlaşma şəklində davam etdirilməlidir. Bunun üçün isə millətlər həm müstəqim, həm də məcazi mənada bir-birinin dilini öyrənməlidirlər.

Xalqlar arasında dil baryeri olduğu kimi, mədəni müxtəliflikdən irəli gələn uyğunsuzluq, yaxud da dözümsüzlük halları da ola bilər. Tolerantlıq bir prinsip kimi məhz bu ehtiyacdan yaranmışdır. Lakin dövlətin hansı isə bir prinsipi bəyan etməsi bir şeydir, onun ictimai reallıqda təsbit olunması başqa şeydir. Məhz buna görə də mədəniyyətlərarası dialoq bir siyasi akt olmaqdan daha çox, ziyalılar, elm və mədəniyyət xadimləri arasında əməkdaşlıqdır. Bir milli sənətin başqa xalqların da ürəyinə yol tapması tək mədəniyyətləri deyil, xalqları da yaxınlaşdırır və bu nailiyyətlər dövlət siyasətinə də təsir edir. Beləliklə, xoş məramlı bir ideya dövrə vurub yenə də ilk təməllərə qayıdır. Amma bu dəfə sadəcə sözlə deyil, həm də işlə!

Dialoqun baş tutması üçün tərəflər hər biri öz mövqeyini dəqiq müəyyənləşdirməli, özünü dərk etməlidir. Bunun üçün isə ilk növbədə, “qarışıq mədəniyyət” sindromundan xilas olmaq lazımdır. Yəni, hər kəsin öz siması, öz obrazı və təmsil etdiyi, müdafiə etdiyi özəl dəyərlər sistemi olmalıdır.

Dialoq heç də təqlid və ya təslimçilik kimi başa düşülməməlidir. Qarşı tərəflə optimal iş birliyi qura bilmək üçün öncə onu öyrənmək, mənimsəmək, hansı dəyərləri təmsil etdiyini bilmək lazımdır. Biz onlardan nə götürə bilərik və onlara nə təklif edə bilərik? Mədəniyyətlərin təqdimatında və ölçülüb-biçilmiş mübadiləsində prioritetlər düzgün müəyyənləşdirilməlidir.

Bir qədər paradoksal görünə bilər. Belə ki, biz bir tərəfdən multikulturalizm tərəfdarıyıq, digər tərəfdən də mədəniyyət müstəvisində sərhədlərin müəyyənliyini, demarkasiya şərtlərinin ödənilməsini zəruri hesab edirik. Ancaq bəsit şüur multikulturalizmi milli-mədəni identifikasiyanın itməsi, qurban verilməsi kimi qəbul edə bilər. Bu halda biz gərək azərbaycançılıq məfkurəsindən də imtina edəydik. Halbuki, Prezident İlham Əliyev multikulturalizmi dəstəkləsə də, bunu azərbaycançılıqdan imtina kimi qəbul etmir və öz çıxışlarında azərbaycançılığın bütün atributlarını müdafiə etməklə yanaşı, düşüncəmizin də əsasında məhz azərbaycançılıq fəlsəfəsinin dayandığını dönə-dönə qeyd edir.

Xalqın yüksək mədəni inkişaf səviyyəsinin nümayiş etdirilməsi, bir tərəfdən, beynəlxalq ictimai rəyin məqsədyönlü surətdə təhrif olunmasının qarşısını almağa, bədxahlarımızın yaratdığı “vəhşi” obrazının gerçəkliyə adekvat olmadığını göstərməyə, digər tərəfdən də sözümüzü ancaq siyasi-hüquqi müstəvidə deyil, mədəniyyət müstəvisində də yüksək tribunalardan deməyə imkan yaradır. Başqa sözlə desək, mədəniyyət sahəsində “açıq qapı” siyasəti bizim xeyrimizədir, çünki, biz hələ indiyə qədər öz mədəni sərvətlərimizi dünya ictimaiyyətinin diqqətinə lazımi səviyyədə çatdıra bilməmişik. Son onillikdə bu istiqamətdə aparılan məqsədyönlü və intensiv siyasət də məhz beynəlxalq ictimai rəyin daha düzgün yönləndirilməsinə xidmət edir.

Bakıda II Mədəniyyətlərarası Dialoq Forumunun keçirilməsi ölkəmizin ancaq bir neft ölkəsi kimi deyil, həm də və daha çox dərəcədə yüksək mədəniyyət təmsilçisi kimi tanınmasına xidmət etdi. Mədəniyyətlərarası dialoqa həmişə hazır olan, yüksək dialoq mədəniyyəti nümayiş etdirən bir ölkə kimi tanınmaq, öz haqq məqsədinə ancaq hərbi gücün üstünlüyü ilə deyil, həm də humanitar mədəniyyətin yüksək səviyyəsi ilə çatmaq niyyəti son illərdə ölkəmizin xarici siyasət strategiyasının mühüm istiqamətlərindən birinə çevrilmişdir.

Səlahəddin XƏLİLOV

AMEA-nın müxbir üzvü, professor

Xalq qəzeti.- 2013.- 12 dekabr.- S.3.