Vətən mənə
oğul desə...
Azərbaycan
pəhləvanlarının şöhrəti həmişə
dillər əzbəri olub, məharətləri,
ustalıqları ilə dünyanı heyran ediblər. Ustadlarımız
yorulmadan pəhləvanlıq sirlərini
aşıladıqları şagirdlərinin mübarizə
meydanına gedən yollarında mayak olublar. Onlar güc və iradənin birləşməsi üçün illərlə cəfa çəkib
və nəhayət yetirmələrini zamanın
sınaqlarından çıxararaq irəli aparıblar. Belə
ustadlardan biri, dünya şöhrətli güləşçilər
yetişdirən İqdam Ələkbərovdur.
İqdam Ələkbərov Bakı milyonçusu Hacı Gəncəli nəslindən olan, öz dövrünün görkəmli ziyalısı sayılan Əli Fəhminin ailəsində dünyaya gəlib. “Atam Tibb Universitetini bitirib, bir müddət ixtisası üzrə işləsə də klassik poeziyaya olan maraq onu Bakı Dövlət Universitetinə gətirib çıxarmışdır. Azərbaycan ədəbiyyatı və tarixi fakültəsini fərqlənmə diplomu ilə bitirdikdən sonra Azərbaycan ədəbiyyatı və tarixi fakültəsində baş müəllim işləmişdir. Universitetdə qədim dövr, XIX-XX əsr ədəbiyyatı, mətnşünaslıq, jurnalistika fakültəsinin tələbələrinə isə ərəb əlifbasını tədris edirdi. Eyni zamanda, Maarif Nazirliyinin sığorta şöbəsinin baş həkimi kimi çalışırdı. Dərslərimizə ciddi nəzarət edir, bilik səviyyəmizi, dünyagörüşümüzü artırmaq üçün hər vasitə ilə kömək edirdi. İdmandan başqa hüquq elminə də maraq göstərirdim. İdmanı seçəndə əmin idim ki, ömrümün sonuna qədər bu sahədə məmnuniyyətlə işləyə bilərəm”. Orta məktəbi bitirib, Bədən Tərbiyəsi İnstitutuna qəbul olunmaq arzusunu atasına bildirəndə Əli Fəhmi buna təəccüblənməmişdi. İqdam 13-14 yaşlarından artıq “Neftçi” idman cəmiyyətində məşqçi Ağakişi İsgəndərovun rəhbərliyi altında yunan-Roma güləşinin sirlərinə yiyələnməyə başlamışdı. Musiqi məktəbini yarımçıq buraxan və güləşin sirlərinə bələd olmaq üçün saatlarla məşqlərdə vaxt keçirən yeniyetmə İqdamın məqsədi, məramı aydın idi-pəhləvanlıq məktəbinin davamçılarını yetişdirmək. “Ali məktəbdə təhsil aldığım illər ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətinin ilk illərinə tasadüf edirdi. Həmin dövrdə həyatın bütün sahələri yüksək sürətli inkişaf mərhələsinə qədəm qoymuş, idman və bədən tərbiyəsinə meyil 70-ci illərin lap əvvəlində nəzərə çarpmağa başlamışdı. Ümummilli lider Azərbaycanda bədən tərbiyəsi hərəkatını əsl ümumxalq hərəkatına çevirmişdi. Belə bir zamanda hər bir gənc bu hərəkata öz töhfəsini vermək arzusu ilə yaşayırdı. Təyinatımı ROİL-ə alanda atam nəinki etiraz etmədi, “İndi Azərbaycanda bədən tərbiyəsi və idmanı inkişaf etdirmək üçün gənc, istedadlı və yüksək potensiala malik insanlar lazımdır”, - deyə mənə hətta dəstək verdi.
İqdam
Ələkbərov o zaman Bakının Razin qəsəbəsindəki
internat evində (indiki Respublika Olimpiya İdman Liseyi) yunan-Roma
güləşi üzrə məşqçiliyə
başlayanda uğurlar özünü çox gözlətmədi.
Şübhəsiz, geniş
dünyagörüşə, biliyə malik
olması ona, həm də pedaqoq
kimi çox böyük üstünlüklər
qazandırırdı. Azərbaycanı xaricdə təmsil edəcək
hər bir istedadlı güləşçinin
hərtərəfli inkişafı, onlarda
milli-mənəvi irsə sadiqlik kimi hisslərin tərbiyəsi çox
vacib idi. Tarixən yaranmış milli-mənəvi dəyərlərin,
adət-ənənələrin qorunması o
dövrdə mühüm məsələlərdən
biri idi. 1969-cu ildə
Azərbaycan KP MK-nın birinci katibi seçilən Heydər Əliyev respublikada bütün sahələrin
inkişafı ilə yanaşı, xalqımızın
ümumbəşəri ideyalarının qorunması
qayğısına qalır, kommunist
ideologiyasının ciddi müqaviməti
şəraitində belə xalqın öz
dininə azad ibadət etməsi üçün əlindən gələni əsirgəmirdi.
Bu məqsədlə
ulu öndər Qurani-Kərimin Azərbaycan
dilinə tərcümə olunması haqda
sərəncam imzaladı. Bu məsuliyyətli
iş respublikada
Qurani-Kərimin və ərəb dilinin ən
gözəl bilicisi, ADU-nun
Azərbaycan ədəbiyyatı kafedrasının baş müəllimi Zaqafqaziya
Müsəlmanları Konqresinin üzvü kimi fəal iş aparan Əli Fəhmiyə
tapşırıldı. Tərcümənin redaktoru
görkəmli alim Vasim
Məmmədəliyev idi. “Atam
1969-70-ci illərdə bu müqəddəs
kitabın 7 cüzünün tərcüməsinə
nail olmuşdu. Lakin bədxah
qonşularımız ermənilər Moskva
vasitəsilə Azərbaycan KP MK-ya təzyiq
göstərib heç bir
dinin təbliğinə yol
verilmədiyi halda Quranın da tərcüməsinin yolverilməz olduğunu bildirərək tərcümənin
dayandırılmasına nail oldular. Azərnəşrin
müdiriyyəti tərcüməni dayandırmaq haqqında atama məktubla məlumat verəndə o bərk sarsıldı”, - deyə İqdam müəllim xatırladı.
Atasının Şərq ədəbiyyatı ilə
bağlı biliyindən televiziya, radio, teatr və kinoda da istifadə olunduğunu “Ölülər”
tamaşasında görkəmli aktyor
M.Dadaşovun, “Nəsimi” filmində R.Balayevin baş rollara hazırlanmasında kollektivə kömək
göstərdiyini dedi. Bütün
bunlar uzun müddət
hüquq sahəsində
çalışan qardaşı, şərqşünaslıq
sahəsində çalışan bacıları kimi İqdam Ələkbərovun
da həyatında sözün
həqiqi mənasında böyük rol oynayıb. Bacısı, hazırda Radio və Televiziya
verilişləri Qapalı Səhmdar Cəmiyyətində Türk dili
redaksiyasında çalışan İnayət xanım “Bəzən
İqdamla söhbət edənlər “sən
idmançı babasan, bunları haradan bilirsən”, - deyirlər.
Uşaqlığımız kitablar
arasında keçib. İqdamın
saysız-hesabsız tələbələri olub.
Nəzərə alsaq ki, uşaqlar idman təmayüllü internata
4-5-ci sinifdən qəbul olunurlar və onlara daha çox
fiziki tərbiyə dərsləri keçirilir, onda burada hərtərəfli biliyə malik müəllimlərə nə qədər
ehtiyac olduğunu daha dərindən anlamaq olar”.
Bəli,
İqdam müəllim gələcək üçün təkcə
fiziki cəhətdən yox, həm də mənəvi cəhətdən
kamil insanların yetişməsinə önəm vermiş, vətəndaşlıq
missiyasına həmişə sadiq qalmışdır:
“Özümü məşqçidən daha çox pedaqoq
sayırdım. Yetirmələrimə qazanılan hər bir qələbənin
doğma Azərbaycanın nailiyyəti olduğunu başa
salır, Vətənə layiq oğul kimi mübarizə
aparmağı öyrədirdim”.
Güləş
Federasiyasının vitse-prezidenti Elçin Cəfərov məşqçisi
barədə “O bizim üçün əsl müəllim idi.
Yeniyetmə güləşçilərə
xüsusi qayğı ilə
yanaşır, güc, dözümlülük,
iradə ilə yanaşı vətənpərvərlik hisslərinin
tərbiyəsinə böyük önəm
verirdi”, - deyə xatirələrini bölüşdü. İqdam
Ələkbərov ilk şagirdlərini
belə xatırlayır: “Uzun müddət ölkə
yığmasının baş məşqçisi
işləmiş, hazırda güləş
Federasiyasının vitse-prezidenti Elçin Cəfərov, yeniyetmə və gənclər
arasında dəfələrlə SSRİ və Avropa birinciliklərinin, SSRİ və dünya kubokunun qalibi İlham Umayev, SSRİ və dünya
birinciliklərinin qalibi İlham Həmidov, dəfələrlə dünya və Avropa çempionu, Olimpiya
oyunlarının qalibi Kamandar
Məcidov rəhbərliyim altında böyük
həvəslə məşqlər edirdilər. Avropa və dünya çempionu Xəzər
İsayev sərbəst güləşlə
məşğul olurdu və yunan-Roma güləşinin sirlərinə rəhbərliyim
altında yiyələnirdi. İnanın o
zaman Xəzər İsayev
və yaxud İlham Umayev Moskvanı təmsil etsə idi bir neçə dəfə
dünya və Olimpiya
çempionu ola
bilərdilər, karyeralarının ən çiçəklənən
vaxtı güləş döşəyini tərk etməzdilər.
Həm Xəzərə, həm də İlhama dəfələrlə bu barədə təkliflər edilmişdi.
20 yaşlı istedadlı pəhləvan Kamandar
Məcidov etinasız münasibətə görə həmişəlik
Bakını tərk etdi, Belarusdan
çıxış edərək, Avropa,
dünya çempionu
və Seul Olimpiadasının qalibi oldu. Müstəqil
Azərbaycandan fərqli olaraq o vaxt məşqçi və
mütəxəssislərin əksəriyyəti digər millətlərin
nümayəndələri idilər. Şübhəsiz milli kadrların yetişməsinə əngəllər
törədilirdi”.
Belə istedadlı güləşçilərdən biri də, İlham Umayev idi. Mükəmməl texnikası ilə yaşıdlarından fərqlənən, yüksək ustalıq və sürətlə həyata keçirdiyi fəndləri ilə rəqiblərini çaş-baş saxlayan İlham bu keyfiyyətləri ilə yunan-Roma güləşi üzrə gənclərdən ibarət SSRİ yığmasının baş məşqçisi Yuri Kolopovun da diqqətini cəlb etmişdi. Y.Kolopov İlhama böyük ümidlər bəsləyərək deyirdi: “Bu oğlan nadir istedada malik idmançıdır. Güləş döşəyində göstərdiyi texniki-taktiki və fiziki hazırlıq ona yaxın günlərdə bütün zirvələri fəth etməyə imkan verəcək. Əgər ona etibar edib 1980-ci il olimpiadasında çıxış etməsinə imkan versəydilər, mən cəsarətlə deyirəm, o bu zirvəni də fəth edərdi”. 1980-ci ildə bu istedadlı güləşçinin cəmi 18 yaşı var idi. İqdam müəllim istedadlı yetirməsinin idmançı karyerasının ən parlaq dövründə - 26 yaşında güləş döşəyini tərk etdiyini xatırladı: “Məhiyəddin Allahverdiyev də o zaman yığmamızda məşq edirdi. Sonralar Moskvanı təmsil edib 3 dəfə dünya çempionu olan Məhiyəddinin İlhamla güləşi alınmırdı. İlham onu həmişə böyük hesabla məğlub edirdi. Məsələn, 1978-ci ildə İlham SSRİ çempionu olanda Məhiyəddin 5-ci yeri tutmuşdu. Belə misallar çoxdur. İlham Umayev 1985-ci ildə SSRİ kubokunun, daha sonra dünya kubokunun qalibi olsa da nə dünya çempionatına, nə də Olimpiya oyunlarına aparılmadı”.
İ. Ələkbərov 1970-80-ci illərdə Azərbaycanın güləş həyatını belə xatırlayır: “Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlişi ilə idman sahəsində çox böyük inkişaf baş vermişdi. Azərbaycan güləşinin tərəqqisi Heydər Əliyevin daim diqqət mərkəzində idi. Çünki müxtəlif mötəbər yarışlarda pəhləvanlarımız Azərbaycanın əsas yarış silahı idilər. Bunu SSRİ-nin idman rəhbərləri həzm edə bilmirdilər. Yetirmələrimiz SSRİ miqyaslı yarışlarda böyük maneələrlə qarşılaşır, bunu keçənlərin isə Avropa, dünya çempionatlarında iştirakı sual altında qalırdı. Bir misal çəkim. 1976-cı ildə SSRİ birinciliyində idmançılarımızdan Ə. Əliyev, V. Avdışev çempion olub, Avropa birinciliyinə vəsiqə qazansalar da yalnız 2 idmançımızın qitə birinciliyində iştirakına icazə verildi. Yarışdan kənarda qalan Ə. Əliyevin SSRİ birinciliyində tam üstünlüklə məğlub etdiyi Moskva təmsilçisi Ş. Fatkulin Avropaya getdi və çempion adını qazandı”.
1970-ci
illərə qədər bütün sahələrdə geridə
qalmış Azərbaycanla artıq hesablaşırdılar. 1976-cı ildə Bakıda gənclər arasında
SSRİ birinciliyində güləşçilərimiz 3
qızıl, 1 gümüş, 1 bürünc medal
qazandılar. İqdam müəllimin
dediklərindən: “Yarışların
hamısını sadalamaq istəmirəm.
Ümumilikdə, həmin illər gənc güləşçilərimiz
çox böyük uğurlar əldə etdilər. Şübhəsiz,
nailiyyətlər diqqəti cəlb edirdi.
Osipov “Nə vaxt televizoru açırsan İqdamı göstərirlər.
Lap kino ulduzuna döndəriblər”, - deyə
etirazını bildirirdi.
1976-1984-cü
illərdə respublika yığmasının oğlanlardan
ibarət komandasının əvvəlcə ikinci məşqçisi,
sonra baş məşqçisi kimi fəaliyyət göstərən
İqdam Ələkbərovun rəhbərliyi altında
neçə-neçə dünyaşöhrətli güləşçilər
yetişdi. İ. Ələkbərov 1982-ci ildə əməkdar
məşqçi və qabaqcıl maarif xadimi, 1998-ci ildə
Fəxri bədən tərbiyəsi və idman işçisi
adına layiq görüldü.
“1999-cu
ildən 2009-cu ilə qədər qismətimə güləş
ənənələrinin olduğu Ukraynanın Ternopil vilayətinin
Olimpiya Ehtiyatları Məktəbində və vilayətin
yığma komandasının baş məşqçisi vəzifələrində
çalışmaq düşdü. Fəaliyyətim
dövründə yetirmələrim parlaq
qələbələri ilə ümidləri doğrultsalar da Vətəndə
qazanılan qələbələrdən doğan
müqəddəs hissləri duymadım. Xaricdə
fəaliyyət göstərən idmançı və idman mütəxəssislərinin Azərbaycana
dönüşü ilə bağlı Prezident İlham
Əliyevin müraciətindən ruhlanaraq
Vətənə döndüm. Ötən
ildən Dövlət Gömrük Komitəsi
İdman Sağlamlıq Mərkəzində
(DGK İSM) baş məşqçi
kimi çalışıram. Ömrümün 30 ilini
Azərbaycan güləşinə həsr etdiyimi,
yetirmələrimin saysız-hesabsız qələbələrini
düşünəndə arxada qalan illərin hədər getmədiyini fikirləşirəm”.
Dövlət
Gömrük Komitəsi İdman Sağlamlıq Mərkəzinin
(DGK İSM) baş direktoru Xəzər İsayev “İqdam
müəllim güclü təcrübəyə malik məşqçidir.
1970-1980-ci illərdə yetirmələrinin
dünyaya səs saldıqları bu məşqçi təqaüddə
olmasına baxmayaraq, bu
gün də
yüksək enerji ilə
çalışır. İqdam müəllim
bacarıqlı məşqçi olduğu
qədər də vətənpərvər insandır. Vətənpərvərlik
ruhu və fiziki gücün birləşməsi isə qələbəni
təmin edən əsas amillərdəndir”.
65
yaşı bu günlərdə tamam olan İqdam müəllim
“İşləməkdən yorulmamısınız”
sualıma, “Dönüb geriyə baxmaq mənim
üçün tezdir, hələ ki, ancaq irəliyə
baxıram. Dünyaya səs salan Azərbaycan güləşinin
şöhrətini daha yüksəklərə
qaldırmaq arzusu ilə yaşayıram”,
- cavabını verdi. Uzun illər fəaliyyət
göstərdiyiniz POİL və yaxud Azərbaycan
yığmasında çalışmaq istəyərdinizmi?,
- sualına isə “mənə belə bir
şans verilsə xoşbəxt olaram”, - dedi: “Çox gözəl bir zamanda yaşayırıq, taleyimiz
öz əlimizdədir. Gənclərimiz
bilik və bacarıqları ilə bütün dünyaya meydan oxuyurlar. Yetirmələrimə
həmişə demişəm, indi də
deyirəm: Vətənə layiqli övlad olmaqdan müqəddəs
vəzifə yoxdur. Bu
amal uğrunda hər birimiz ömrümüzün
sonuna kimi mübarizə
aparmalıyıq”.
İqdam müəllim müstəqilliyi dönməz, əbədi və sarsılmaz olan Azərbaycanın dünyanın ən sürətlə inkişaf edən ölkəsinə çevrilməsindən, bütün sahələr kimi idmanın da inkişafına yaradılan münbit şəraitdən, atletlərimizin böyük imkanlarından, Azərbaycanı təmsil etməkdən doğan qürur hissindən, güləşimizin inkişafına bundan sonra da verəcəyi töhfələrdən fəxrlə danışırdı. Məşq zalına daxil olan yeniyetmələr isə müəllimləri ilə bir-bir salamlaşaraq soyunub-geyinmə otağına tələsirdilər. Onları İqdam müəllimlə gərgin məşq saatı gözləyirdi...
Leyla QURBANOVA
Xalq qəzeti.- 2013.- 23
may.- S. 7.