Azərbaycançılıq
ideologiyası
ümummilli dəyərdir
Hər bir xalqın vahid məram və məqsədlər ətrafında birləşərək inkişaf yolunu düzgün müəyyənləşdirməsi, ilk növbədə, milli ideologiya ilə sıx şəkildə bağlıdır. Mütləq çoxluğun mənafeyini dolğun şəkildə əks etdirən milli ideologiya qlobal səciyyə daşımaqla hər bir xalqın tarixi inkişaf yolundan xəbər verən bələdçidir; o cəmiyyətin inkişafının ümumi məqsəd və strategiyasına xidmət etməklə yanaşı, hərtərəfli tərəqqinin vacib amilidir.
Hər bir insan üçün
“Vətən” anlayışı onun daxili “məni” ilə tamamlanan,
düşüncə və hisslərini, dünyagörüşünü,
ictimai münasibətlər sistemində fərdi
davranışını istiqamətləndirən
başlıca amil kimi
qiymətləndirilir. Bu reallıq getdikcə
daha aydın dərk edilir
ki, milli kimliyini dərk etməyən, ümummilli
özünü dərk hissindən uzaq düşən şəxs heç vaxt kamil insan və vətəndaş
kimi formalaşa bilməz.
Bütün bu gerçəkliklər fonunda əminliklə demək olar
ki, dünya azərbaycanlılarının
həmrəyliyi, vahid amal,
tarixi Vətən ətrafında birliyi də Azərbaycan dövlətçiliyinin
möhkəmləndirilməsi və inkişafı,
xalqımızın siyasi-iqtisadi və mədəni
tərəqqisi baxımından son dərəcə
vacib amildir. Bu gün əqidəsindən,
dünyagörüşündən asılı olmayaraq, Azərbaycanı özünə tarixi Vətən bilən hər bir şəxsin vahid amal və ideologiya ətrafında
birləşməsi, həmrəylik nümayiş
etdirməsi dövrün tələbi,
zamanın çağırışıdır. Bunun üçün isə, ilk
növbədə, dünyanın müxtəlif ölkələrində,
tarixi Vətəndən uzaqda
yaşayan azərbaycanlılar arasında
həmrəyliyin, strateji məqsəd birliyinin yaradılması və möhkəmləndirilməsi
son dərəcə zəruridir.
XX əsrin
sonlarında Azərbaycan Respublikası dövlət müstəqilliyini
bərpa etdikdən və beynəlxalq hüququn
tamhüquqlu subyektinə çevrildikdən
sonra
xalqımızın ictimai-siyasi,
milli-mənəvi və mədəni həyatında keyfiyyətcə
yeni tarixi mərhələ
başlanmışdır.
Zaman-zaman milli müstəqilliyindən zorla məhrum edilmiş Azərbaycan
xalqı taleyinin sahibi
olmuş, eyni zamanda tarixin keşməkeşli
gedişatı nəticəsində illərdən bəri
parçalanmış, bütün dünyaya səpələnmiş azərbaycanlıların
milli dəyərlərə əsaslanaraq
birləşməsinə imkan
yaranmışdır.
Azərbaycanlıların
mühacirət tarixi əsasən XIX əsrin
ilk onilliklərindən başlayır. Qafqazda çar Rusiyasının antimüsəlman və
antitürk siyasəti regionda
azərbaycanlı əhalinin üstün mövqeyinin zəifləməsinə yönəlmiş
və 1905-1906, 1918-ci illərdə ermənilər tərəfindən
həyata keçirilən qanlı azərbaycanlı
qırğınları belə məkrli strateji
niyyətlərlə törədilmişdir.
1920-ci ildə ilk müstəqil Azərbaycan
Xalq Cümhuriyyətinin süqutundan
sonra mühacirətin növbəti mərhələsi
başlanmışdır. Ötən əsrin 30-cu illərində
və İkinci Dünya
müharibəsindən sonrakı mərhələnin
mühacirəti qanlı repressiyalar, siyasi təqib, qətllərlə
bağlı olmuş və məcburi xarakter daşımışdır. Yalnız ötən əsrin 70-80-cı illərində
vətənvərpər və milli ruhlu bir liderin
- ulu öndər Heydər Əliyevin Azərbaycana
rəhbərliyə irəli çəkilməsi hər bir azərbaycanlıda milli
özünüdərk hisslərini, soy-kökə
bağlılığı gücləndirmiş, xaricdə yaşayan soydaşlarımızla əlaqələrin güclənməsinə əlverişli
imkanlar yaranmışdır. Ümummilli lider məhz həmin
illərdə milli-mənəvi dəyərlərin, milli ruhun qorunması, milli kadr
potensialının formalaşdırılması, azərbaycançılıq
ideologiyasının təbliği istiqamətində bir sıra mühüm tədbirlər
həyata keçirmişdir. Həmin illərdə milli ruhlu yazıçı və şairlərin repressiyalardan qorunması, Azərbaycan dilinin dövlət dili elan edilməsi, milli ənənələrin,
dini dəyərlərin qorunub
saxlanılması, milli bayramların
dövlət səviyyəsində qeyd
edilməsi və s. azərbaycançılıq
ideologiyasının ictimai şüurda
möhkəmlənməsinə zəmin
yaratmışdır.
SSRİ
dağıldıqdan və Azərbaycan müstəqillik əldə
etdikdən sonrakı ilk illərdə
müxtəlif səbəblərdən, əsasən də sosial-iqtisadi, siyasi və mənəvi
böhran üzündən respublikadan xarici ölkələrə
gedənlər olmuşdur. Bununla əlaqədar diaspor quruculuğu Azərbaycanda
müstəqilliyin ilk illərindən
aktuallıq kəsb etməyə başlasa
da, bu taleyüklü
vəzifənin yerinə yetirilməsinə dövlətin xüsusi diqqət göstərməsi məhz
ümummilli lider Heydər
Əliyevin 1993-cü ilin iyununda
xalqın təkidli tələbi ilə
hakimiyyətə gəlişindən sonra
mümkün olmuşdur.
Çətin bir şəraitdə
respublikanı böhranlı vəziyyətdən qurtaran, müdrik qərarları
ilə vətəndaş qarşıdurmasının
qarşısını alan, ictimai-siyasi sabitliyi, qanunçuluğu təmin edən ulu öndər ilk gündən
diaspor quruculuğunu
da qarşıda ciddi
vəzifələrdən biri kimi müəyyənləşdirmişdir.
Xatırlatmaq
lazımdır ki, məhz ulu
öndər Heydər Əliyevin təşəbbüsü ilə
ilk dəfə 1991-ci ildə
Naxçıvan Muxtar Respublikası Ali Məclisi “Dünya azərbaycanlılarının
həmrəylik və birlik günü haqqında” tarixi
qərarında 31 dekabr tarixinin
respublikada bayram kimi qeyd olunması ilə bağlı Azərbaycan
Respublikasının Milli Məclisi
qarşısında vəsatət qaldırmışdı. Ulu öndərin Azərbaycanda siyasi
hakimiyyətə qayıdışından sonra
isə müstəqil Azərbaycan Respublikası dünya azərbaycanlılarının mənafe
və maraqlarının təminatçısı olduğunu rəsmən bəyan etmiş və xaricdə
yaşayan azərbaycanlılarla sistemli iş
aparılmağa başlanmışdır.
Dünya azərbaycanlılarının konkret milli ideya
ətrafında sıx birləşdirilməsi
ideyasının irəli sürən ulu
öndər Heydər Əliyev 1993-2003-cü illərdə
xaricdə yaşayan
soydaşlarımızın təşkilatlanması məsələsini
daim diqqət mərkəzində
saxlamış/, onların tarixi Vətənlə əlaqələrinin
genişlənməsinə çalışmışdır.
Dünyanın müxtəlif ölkələrində
yaşayan soydaşlarımızın və
həmvətənlərimizin müstəqil Azərbaycan
Respublikası ilə əlaqələrinin daha
da möhkəmləndirilməsi,
onların arasında birliyin və həmrəyliyin
təmin olunması ilə bağlı məsələlərin
birgə müzakirəsi məqsədilə
2001-ci il noyabrın 9-10-da Bakıda tarixi bir toplantı – Dünya Azərbaycanlılarının I
Qurultayı keçirilmişdir. Ümummilli lider Heydər
Əliyevin I qurultaydakı dərin məzmunlu nitqində böyük həyəcanla söylədiyi lFəxr
edirəm ki, mən azərbaycanlıyam!»
sözləri sayı 50 milyonu
ötmüş dünya
azərbaycanlıları üçün
milli qürur simvoluna çevrilmişdir.
2002-ci ilin dekabrında lXaricdə yaşayan azərbaycanlılarla bağlı
dövlət siyasəti haqqında» Azərbaycan Respublikası
Qanununun qəbulu diasporumuzun
təşkilatlanması, dünya azərbaycanlıları
birliyinin yaranması və dövlətin bu sahədə apardığı məqsədyönlü
siyasətin uğurla həyata
keçirilməsinə nail olmaq üçün geniş imkanlar
açmışdır.
Tarixdən məlumdur
ki, mütərəqqi ideyalar
olmadan insanları konkret məqsədlər ətrafında
səfərbər etmək, birləşdirmək mümkün deyildir. Bütün ruhu və canı ilə özünü
azərbaycanlı sayan və bununla fəxr edən, ümummilli
lider Heydər Əliyev cəmiyyətin
bütövləşməsi, azərbaycançılıq
ideologiyasının milli həmrəyliyin
aparıcı amilinə çevrilməsi istiqamətində mühüm işlər görərək ümumxalq birliyinin dərin
politoloji-nəzəri əsaslarını irəli sürmüşdür. Böyük
strateq azərbaycançılığın
tarixən formalaşmış ayrı-ayrı komponentlərini
vahid konsepsiyada birləşdirərək
onu dövlət idarəçiliyinin
elmi-nəzəri bazasına çevirmiş
və praktikada tətbiq etmişdir.
Azərbaycan polietnik dövlət kimi ərazisində
yaşayan bütün
xalqların vətənidir. Bu mənada,
ölkədə reallaşdırılmasına səy göstərilən
hər hansı ideya təkcə milliyyətcə
azərbaycanlıların deyil, bütün etnosların maraqlarını
özündə tam ehtiva
edir. Yəni, dövlətin irəli sürdüyü hər hansı ideya və fikir etnik mənsubiyyətindən, dinindən
asılı olmayaraq, ölkənin bütün əhalisinin maraqlarını
önə çəkir. Dünyəvi və demokratik
dövlət modelini qəbul etməsinə
baxmayaraq, respublikamızda insanların dini inancları, habelə vicdan
azadlığı yüksək səviyyədə təmin olunur. Milli-dini mənsubiyyətindən
asılı olmayaraq, hər bir həmvətənimizin bu
torpaq üçün
sahiblik və məsuliyyət hissi yaşaması milli həmrəyliyin
bariz təzahürüdür. Azərbaycançılıq
ideologiyası bu gün,
ilk növbədə, etnik-dini
tolerantlığın və milli həmrəyliyin
başlıca təminatçısı kimi
çıxış edir. Milli-mənəvi,
islami-əxlaqi, dünyəvi-humanitar dəyərləri,
Şərq və Qərb mədəniyyətlərinin dialoqunu, türkçülük
və avropaçılıq meyillərini, tarixi
təkamüldə varislik və tərəqqiçiliyi,
ünsiyyət birliyini ahəngdar şəkildə
ehtiva edən azərbaycançılıq
ideologiyası məhz buna görə
də müxtəlif coğrafi regionlarda, sosial-siyasi
sistemlərdə, mədəni mühitlərdə
formalaşmış diasporumuz üçün cəlbedicidir.
Xalqımızın əvəzsiz
sərvəti olan və böyük
qurbanlar hesabına əldə edilmiş dövlət müstəqilliyinin son illərdə əzmlə qorunub
möhkəmləndirilməsi, demokratik, hüquqi, dünyəvi dövlət
quruculuğu prosesinin
dönmədən həyata keçirilməsi, vətəndaşların
təhlükəsizliyinin, rifahının təmini sahələrində
qazanılan uğurlar Azərbaycanın
sürətli dirçəliş dövrünə qədəm
qoymasına səbəb olmuşdur.
Əminliklə deyə bilərik ki, ulu öndər Heydər
Əliyevin böyük müdrikliklə
irəli sürdüyü mütərəqqi
həmrəylik ideyaları ötən müddətdə ictimai şüurda daha da möhkəmlənmiş,
yeni dövrün tələblərinə
uyğun zənginləşdirilmiş, vətəndaş
sülhü üçün
möhkəm təmələ çevrilmişdir.
Ötən 11 ildə
milli maraqlara əsaslanan
xarici siyasət yürüdən, uğurlu diplomatiya ilə
respublikamızın beynəlxalq mövqelərini gücləndirən
Prezident İlham
Əliyev diaspor və lobbi
quruculuğu yönümündə sistemli iş aparır.
Dövlət başçısı ölkədəki sosial-iqtisadi inkişafın tempinə uyğun olaraq diaspor quruculuğu sahəsində
dövrün tələbləri ilə səsləşən
genişmiqyaslı tədbirlərin həyata keçirilməsini
son dərəcə vacib
sayır. Bu istiqamətdə aparılan dövlət siyasətinin
mahiyyəti dünya azərbaycanlılarının
potensial imkanlarını müstəqil
dövlət quruculuğu prosesində meydana çıxan müxtəlif problemlərin
həlli naminə səfərbər etmək, milli
birliyə, həmrəyliyə və mütəşəkkilliyə
nail olmaqdır.
Dövlət
başçısının hələ 2004-cü ildə Rusiyaya reallaşan ilk rəsmi səfərindən sonra burada yaşayan
azərbaycanlıların təşkilatlanması işində
dinamiklik daha da artmış, Ümumrusiya
Azərbaycanlıları Konqresinin
(ÜAK) yeni regional
şöbələri yaradılmışdır. 2004-cü ilin oktyabrında Moskvada Azərbaycan
və Rusiya
prezidentlərinin iştirakı ilə keçirilən Ümumrusiya Azərbaycanlıları Konqresinin II qurultayı da qonşu ölkədə azərbaycanlıların
təşkilatlanması baxımından mühüm
tədbirlərdən biri olmuşdur.
Bundan başqa, 2004-cü ilin
aprelində Berlin şəhərində Avropa Azərbaycanlıları Konqresi
(AAK), 2004-cü ilin mayında Türkiyənin
İsgəndərun şəhərində Türkiyə Azərbaycan
Dərnəkləri Federasiyası, 2005-ci ildə Kanadanın Toronto şəhərində Azərbaycan Təşkilatları
Federasiyasının yaradılması dövlət siyasətinin
mühüm uğurları kimi diqqəti çəkir.
Prezident İlham Əliyev xarici
ölkələrə səfərləri zamanı
soydaşlarımızla görüşlərə xüsusi diqqət ayırır, Azərbaycanla
bağlı həqiqətlərin dünya
ictimaiyətinə çatdırılması işində
xaricdəki soydaşlarımızı daha
fəal olmağa çağırır. Azərbaycançılıq
ideologiyasının xaricdə yaşayan
soydaşlarımızın mənəvi-siyasi birliyinin
əsas istinad nöqtəsinə
çevrilməsi istiqamətində məqsədyönlü iş aparır. Bu
baxımdan, dövlət başçısının sərəncamı
əsasında 2006-cı il martın 16-da dünya Azərbaycanlılarının II
qurultayının keçirilməsini xüsusi
vurğulamaq lazımdır.
Şübhəsiz, Azərbaycan
Respublikasının hər bir uğuru, dünyanın hansı ölkəsində
yaşamasından asılı olmayaraq, bütün həmvətənlərimizin qəlblərində
böyük qürur
və iftixar hissi doğurur. Müstəqil Azərbaycan
dünyanın ayrı-ayrı ölkələrinə səpələnmiş
soydaşlarımızın doğma Vətənidir
və öz övladlıq
borclarını layiqincə yerinə yetirə bilmələri
üçün onlara
lazımi imkanların yaradılmasına səy göstərir.
Bununla
belə, müxtəlif ölkələrdə yaşayan
azərbaycanlıların, ilk növbədə,
öz milli kimliklərini
dərk etməsi, Azərbaycanın dilini,
mədəniyyətini, incəsənətini, mütərəqqi
ənənələrini yaşadaraq inkişaf etdirməsi tarixi
zərurətdir. Hər bir xalqın
mövcudluğunun ideoloji-siyasi
və mənəvi təməl prinsipi kimi nəzərdən keçirilən bu meyarlar xaricdəki
soydaşlarımız üçün də
əsas olmalı, daim diqqətdə
saxlanılmalıdır. Bu, bütün dünyada yaşayan soydaşlarımızın mədəni-mənəvi
birliyinin təminatı baxımından bəlkə
də ən mühüm şərtdir.
Respublikamızın sosial-iqtisadi sahədə qazandığı
nailiyyətləri, inkişafı Azərbaycan modelinin
mahiyyətinin dünya miqyasında təbliğ
olunması beynəlxalq əməkdaşlıq əlaqələrinin
gücləndirilməsi baxımından da
olduqca vacibdir. Azərbaycanın zəngin təbii resurslara,
habelə Şərqlə Qərbi qovuşduran
əlverişli tranzit imkanlarına malik olması, qlobal layihələrin
həyata keçirilməsində əsas tərəf kimi iştirak etməsi, eləcə
də balanslaşdırılmış xarici
siyasət yeritməsi onun dünyanın siyasi mənzərəsini müəyyən
edən aparıcı dövlətlərlə əlaqələrinin
genişlənməsinə imkanlar
açır. Qlobal iqtisadi
layihələrin uğurla həyata
keçirilməsi təkcə iqtisadi deyil, həm də siyasi
baxımdan Azərbaycan üçün son dərəcə faydalıdır. Prezident İlham
Əliyev haqlı olaraq hesab
edir ki, sosial-iqtisadi sahədəki uğurlar
xaricdə yaşayan
soydaşlarımızın müstəqil respublikamızla
bağlı dolğun və hərtərəfli
təbliğat aparması, habelə Azərbaycana investisiya qoyuluşunu təşviq
etməsi baxımından daim istinad ediləcək zəngin “informasiya bankı” rolunu
oynayır.
Ermənistan-Azərbaycan,
Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin
Cənubi Qafqazın ən ciddi problemi kimi indiyə qədər
həllini tapmaması bütövlükdə Xəzər
hövzəsi regionunda sülhə,
sabitliyə və iqtisadi əməkdaşlığa
potensial təhlükə mənbəyi kimi çıxış edir. Azərbaycanın 20 faizdən
artıq ərazisini işğal
altında saxlayan bu təcavüzkar
dövlətin ən müxtəlif səviyyələrdə
ifşası, erməni lobbisinin
respublikamıza qarşı apardığı bədnam təbliğata
qarşı effektiv əks-hücumun təşkili
prosesində müvafiq dövlət və
qeyri-dövlət qurumları ilə yanaşı, xaricdə
yaşayan azərbaycanlıların da fəal mövqe
tutması son dərəcə vacibdir. Dünyada gedən
qloballaşma prosesinin
sivilizasiyalararası dialoqu zərurətə
çevirdiyi bir vaxtda Ermənistan beynəlxalq hüququn
əsas norma və prinsiplərinə
etinasızlıq göstərməkdə davam
etməklə özünü ifşa edir, strateji layihələrdən kənarda
saxlayır. Azərbaycan diasporunün
nümayəndələri bu və digər
mühüm faktlardan maksimum səmərəli yararlanmalı,
yaşadıqları ölkələrdə Ermənistanın
ifşası istiqamətində fəal iş
aparmalıdırlar.
2011-ci il
iyunun 4-də keçirilmiş
Dünya Azərbaycanlılarının
III Qurultayı göstərmişdir ki, Azərbaycanın
inamla irəliləyərək iqtisadi artım tempinə görə
dünyanın lider dövlətinə
çevrilməsi, Cənubi Qafqazda əsas
söz və nüfuz
sahibi kimi
çıxış etməsi dünyanın müxtəlif
ölkələrinə səpələnmiş həmvətənlərimizi
daha da
ruhlandırmış, onların müstəqil dövlətin
xoşbəxt sabahına inamını
artırmışdır. Prezident İlham Əliyev qurultaydakı dərin məzmunlu
nitqində Azərbaycan diasporunun
formalaşması prosesinin başa
çatdığını demişdir: “Birinci növbədə qeyd
etməliyəm və çox şadam ki, dünyada fəaliyyət göstərən Azərbaycan
diaspor təşkilatları artıq tam formalaşıb. Birinci
qurultaydan keçən dövrdə, yəni
10 il ərzində böyük
işlər görülübdür, təşkilatların
sayı artıbdır. Beş il əvvəl 336 diaspor təşkilatımız
var idisə, hazırda onların sayı
416-ya çatıbdır. Bu, çox vacibdir. Ancaq eyni zamanda,
kəmiyyət bu məsələ ilə əlaqədar
bəlkə də həlledici rol
oynamır. Mən çox şadam
ki, diaspor təşkilatlarımız
keyfiyyət baxımından da güclənir,
onların fəaliyyəti daha da məqsədyönlüdür, daha da təsirlidir.
Müxtəlif ölkələrdə bizim
diaspor təşkilatları tərəfindən
keçirilmiş aksiyalar
onu göstərir ki,
istənilən yerdə təşkilatlarımız öz fikrini, öz etirazını, yaxud
da ki, öz
dəstəyini göstərə bilərlər”.
Ümumiyyətlə,
əgər 2006-cı ildə keçirilmiş
II qurultayda Azərbaycanın 46 səfirliyi
və konsulluğu mövcud
idisə, hazırda onların sayı 70-ə
çatmışdır. Bu səfirliklərin
yaradılmasında məqsəd təkcə ölkənin diplomatik münasibətlərinin genişləndirilməsi
deyil, eyni zamanda xaricdə fəaliyyət göstərən
diaspor təşkilatlarının əlaqələndirilməsi
və təşkilatlandırılmasıdır. Dövlət başçısı İlham
Əliyev bütün sahələrdə
yüksək dinamizmlə inkişaf edən
Azərbaycanın beynəlxalq arenadakı nüfuz
və mövqelərinin daha da gücləndirilməsini, respublikamız
haqqında obyektiv, dolğun
informasiyaların dünya ictimaiyyətinə
çatdırılmasını milli diaspor təşkilatları və xaricdəki
səfirliklərimiz qarşısında vacib
məsələ kimi müəyyənləşdirmişdir.
Ümumilikdə, son 23 ildə 31 dekabr tarixinin respublikada Dünya Azərbaycanlılarının Həmrəylik
günü kimi qeyd edilməsi xoş ənənəyə,
xalqın sarsılmaz milli-mənəvi birliyinin
təcəssümünə çevrilmişdir.
Qədim tarixə, zəngin mədəniyyətə
malik Azərbaycan xalqının müstəqillik
əldə etdiyi andan
bütün dünya
azərbaycanlılarına bəxş etdiyi
bu bayram ümummilli əhəmiyyətə malik olmaqla, dünya azərbaycanlılarının birliyi və həmrəyliyi ideyasını
möhkəmləndirir. Azərbaycanlıarın
dirçəlişini, tərəqqisini və milli
birliyini əks etdirən, onu
müstəqil dövlətçilik uğrunda
müqəddəs və məsuliyyətli mübarizəyə
səfərbər edən milli həmrəylik
günü xalqda
özünəinamı gücləndirir. Ürəkdən
inanırıq ki, Prezident
İlham Əliyevin yürütdüyü
siyasət müstəqil Azərbaycanın yaxın perspektivdə
inkişaf etmiş
ölkəyə çevrilməsi ilə nəticələnəcək,
hər bir azərbaycanlı Vətənimizin
uğurları ilə qürur
duyacaqdır.
Rafael CƏBRAYILOV,
Milli Məclisin deputatı
Xalq qəzeti.- 2014.- 30 dekabr.- S.9.