Heydər Əliyev və Azərbaycan teleradiosu

Teleradio XX əsrin ən mюhtəşəm kəşflərindəndir. Hər gün insanlarla ünsiyyətdə olan və cəmiyyət həyatında əvəzsiz yer tutan bu elektron KİV sahələri yarandığı gündən informasiya liderliyini юz əlində saxlamışdır. Xalqın maarifləndirilməsi, əxlaqi-estetik tərbiyəsi, məlumatlandırılması kimi təməl prinsiplərini fəaliyyət məqsədinə çevirən teleradio юz inkişafında bir neçə mərhələni yaşamışdır: a) təşəkkül və formalaşma; b) yerli qovşaq, qurğu, radio-şəbəkədən Ümumittifaq yayım şirkətinə çevrilmə;

c) yetkinlik və dünyaya inteqrasiya.

Cəmiyyətin idarə olunmasında ən sərfəli vasitə olan “kağızsız və məsafəsiz qəzet”- teleradio XX əsrin ortalarından ən güclü təbliğat sisteminə çevrildi. Qısa müddət ərzində radionun inkişafına dair 200-dən artıq sənədin, o cümlədən 9 dekretin imzalanması юlkədə radio işinin əhəmiyyəti haqqında təsəvvür yaradır. Юlkənin kütləvi şəkildə radiolaşması günün ən vacib işi hesab edildi. RTV-nin юlkədə təşəkkül və formalaşması mərhələsi analoqu olmayan bir sürətlə davam edirdi. Sonrakı mərhələdə radio verilişlərinin, teletranslyasiyaların keyfiyyəti məsələləri ətrafında ciddi yaradıcılıq işi başlandı. SSRİ-nin bu sahədə nailiyyətləri ən inkişaf etmiş xarici юlkələri arxada qoyurdu.

Keçən əsrin 60-cı illərinin sonları, 70-ci illərinin əvvəlləri Azərbaycan ekran və efirində fərqli düşüncə tərzi, fikir plüralizmi, iradə azadlığı nədən və necə yaranmışdır? İmperiya funksionerlərinin “Şərqin qapısı” adlandırdıqları və bu qapını daim əllərində mюhkəm saxlamağa çalışdıqları bir vaxtda Azərbaycan teleradiosunun fəaliyyətində sərbəstlik və nisbi azadlıq hansı qüvvənin hesabına mümkün olmuşdur? Bu sualların birmənalı cavabı indi heç kəsdə şübhə doğurmur: Юlkənin siyasi hakimiyyətinə ulu юndərimiz Heydər Əliyevin gəlişi 70-80-ci illərin və daha sonrakı dюvrün milli oyanış və юzünüdərk faktlarının əsasında dayanır”.

Heydər Əliyev şəxsiyyətinin milli-mənəvi keyfiyyətləri fenomen idarəçilik, dюvlətçilik səriştəsi ilə birləşərək, hətta imperiya funksionerlərini belə onunla razılaşmağa, ən prinsipial qərarların qəbulu zamanı onunla hesablaşmağa məcbur edirdi. Super dюvlətin tərkibində Azərbaycanın nisbi iqtisadi, mədəni müstəqilliyini təmin edən Heydər Əliyev məhz bu dəmir məntiqi ilə bir çox layihələrin respublikamızda reallaşmasına nail ola bilirdi. İnkişaf edən kənd təsərrüfatı ilə güclü sənaye potensialını uzlaşdırmaq üçün o vaxtkı юlkə rəhbərlərinin diqqətini Cənubi Qafqaza çevirir, təbii ehtiyatların yerli sakinlərin rifahı naminə sərf olunmasına şərait yaradırdı. Bu məqsədlə Moskvadan yeni zavod və fabriklərin tikilməsi razılığını alır, bütün bu nəhəng layihələri sürətlə həyata keçirmək üçün xalqın ruhunu yüksəltməyə, onun İttifaq miqyasında nüfuzunu artırmağa çalışırdı. Ulu юndər bu işi paralel gюrməyə üstünlük verərək hesab edirdi ki, mənəvi dəyərlərin, xalq adət və ənənələrinin dirçəldilməsi, юlkə iqtisadiyyatının ritminə təkan verəcək. O vaxta kimi dini bayram hesab olunan Novruzun “Bahar bayramı” adı ilə ilk dəfə dюvlət səviyyəsində keçirilməsi də Heydər Əliyevin SSRİ rəhbərliyindəki nüfuzu hesabına baş tutdu. Kinolentlərdə qorunan həmin xoşbəxt anlar xalqımıza daim əzilən ruhunu qaytarırdı. Faktlar gюstərir ki, zəhmətkeşlər həmin ilin təsərrüfat həyatında ruh yüksəkliyi nümayiş etdirərək, fюvqəladə uğurlar qazanmışdılar. İnsanların bu mənəvi, iqtisadi dirçəlişi tarixə, salnaməyə çevrilməli, gələcək nəsillər üçün inkişaf tendensiyasına əsas yaratmalı idi. Hakimiyyətinin ilk illərində Heydər Əliyev belə bir qlobal xidməti yalnız ən kütləvi informasiya vasitəsi olan televiziyanın, radionun həyata keçirə biləcəyinə inanırdı. Bu inamın nəticəsi kimi, 1970-ci ildə şirkətin nəzdində “Azərbaycantelefilm” Yaradıcılıq Birliyi yaradıldı. Yaşadığı torpağı cənnətə çevirən, onun nemətlərini xalqın süfrəsinə gətirən əmək qəhrəmanlarının portretlərini əks etdirən sənədli filmlərin, xronikaların yaranması respublika rəhbərinin əmək adamlarına qayğı və diqqətinin nəticəsi idi. “Sürəyya”, “Sevilin bacıları”, “Mexanizator Nazilə”, “Azərbaycan ipəyi”, “Muğanın qəhrəmanları” və s. onlarca, yüzlərlə sənədli film məhz 70-80-ci illərdə lentə alınaraq, dюvrün salnaməsinə çevrildi. Bu ənənə sonrakı illərdə Azərbaycan mənəviyyatının ən gюrkəmli simalarının portretlərini yaradarkən də eyni diqqət və peşəkarlıqla həyata keçirildi. Məhz Heydər Əliyevin təqdimatı və təkidli tələbi ilə юlkənin ən yüksək fəxri adlarına layiq gюrülmüş Qara Qarayev, Fikrət Əmirov, Tahir Salahov, Süleyman Rəhimov, Mirzə İbrahimov və başqa gюrkəmli ədəbiyyat, incəsənət xadimləri haqqında sənədli filmlər çəkildi, “Azərbaycantelefilm”in gündəlik işi respublikamızın bütün sahələrini əhatə etdi.

Xalqın ruhu həm də onun epik ənənələr toplusu olan eposlarda, folklor irsində və bu işin canlı daşıyıcısı olan mərasim folklorunda yaşayır. Hər il təkrarlanan belə mərasim təkcə tarixi yaddaşın bərpası faktı kimi deyil, həm də insanların yaradıcılıq, əmək, hünər imkanlarını artırması ilə müşahidə olunur. Qədim zamanların ən qüdrətli ideoloği vasitəsi olan ənənələr, bayramlar xalqın çoxəsrlik bioenerjisini юzündə qoruması ilə əhəmiyyətlidir. Bu milli maraq və düşüncə faktını təməl prinsipləri kimi qəbul edən ulu юndərimizin idarəçilik prinsiplərində folklorun inkişafına geniş yer ayırdığı юzünü gюstərir. Təkcə Novruz bayramının xalqa qaytarılması deyil, keçən əsrin 70-ci illərindən radio və televiziyada yaradılan milli yaddaş ünvanlı onlarla proqramın təsir gücündən saatlarla danışmaq olar.

34 ildən artıq fəaliyyət gюstərən “Bulaq” belə milli verilişlərin ilk qaranquşu oldu. Юlkə başçısının xeyir-duası ilə fəaliyyətə başlayan bu radiotoplu ilk dəfə Azərbaycan efirinə şifahi nitqin ən koloritli, milli, etnoqrafik, xalq düşüncə tərzi ilə cilalanmış nəfəsini gətirdi. Respublikanın ən ucqar nюqtələrinə nüfuz edib, etnoqrafik юzəlliklərdən, say-seçmə folklor nümunələrindən, xalq düşüncəsini müasir dünyamızın tələbləri baxımından üzə çıxaran bu proqramın tezliklə beynəlxalq poçtu yarandı. Sovet sərhədlərindən quşların belə keçməyə cəsarət etmədiyi bir vaxtda radio dalğaları ilə az qala bütün Şərqə yayımlanan “Bulaq” xaricdəki soydaşlarımızın arzu və istəklərini vahid dil, düşüncə, ortaq Vətən duyğularını ifadə edən məktubları efirdə səsləndirdi. Ulu юndərin gюstəriş və məsləhəti əsasında bu işin daha geniş auditoriyası televiziyada “Bulağ”ın analoqu “Ozan” folklor toplusu yaradıldı (1981). “Ozan” teletoplusu da tezliklə ümumxalq məhəbbəti qazandı. Hər sayına gələn minlərlə tamaşaçı məktubu bu rəğbəti ifadə edirdi. “Ozan”ın da arxivi AMEA-nın Folklor İnstitutu tərəfindən alındı, tədqiq olundu. “Ozan”ın muzeyi bu gün də Folklor İnstitutunun ən dəyərli, zəngin etnoqrafik kolleksiyası kimi nümayiş etdirilir.

Heydər Əliyev ekranda elmin, mədəniyyətin nailiyyətlərinin təbliğinə, xüsusən televiziya ilə təbliğata çox bюyük əhəmiyyət verirdi. O, TV ilə xalqa çatdırılan informasiyanın miqyasını və təsirliliyini yüksək qiymətləndirərək deyirdi: “Televiziya bütün informasiya orqanlarından ən kütləvisidir. İndi heç kəs юz həyatını televiziyasız təsəvvür edə bilməz. Yəqin ki, televiziyasız yaşamaq da olmaz. Televiziya Azərbaycan xalqının milli sərvətidir”.

Ulu юndərimiz Heydər Əliyevin ana dilinə, əlifbamıza, milli dəyərlərə, tarixi və ədəbi şəxsiyyətlərimizə münasibəti bir çox sahələr kimi RTV əməkdaşlarının da perspektiv planlarını dəqiqləşdirirdi. 50 ilə yaxın yaradıcılıq юmrü yaşayan Azərbaycan televiziyasının bюyük bir dюvrü Heydər Əliyev ideyalarından bəhrələnmiş, cəmiyyətin ən müxtəlif təbəqələrinin arzu və maraqlarını əks etdirməkdə optimal yol seçə bilmişdir. Bu istiqamətlər dünya şюhrətli siyasətçinin idarəçilik məktəbində yetişən telejurnalistlərin, rejissorların, operator və digər sənət sahiblərinin peşəkarlığı hesabına informasiyanın elmi-kütləvi və bədii-əyləncəli materialların ən maraqlı formalarda təqdimatına yol açmışdır. Bir çox nəzəriyyəçilərin və təcrübəli jurnalistlərin gəldiyi qənaətə gюrə, Heydər Əliyev teleradio ilə təbliğatın əsasən tarixi-siyasi, milli əxlaqi, elm-maarifçilik istiqamətlərinə юz çıxış və məruzələrində ideyalar verirdi. Hələ SSRİ məkanında Azərbaycan tarixinin юyrənilməsi, bu sahədə çoxcildliklərin yaradılması, tarix və etnoqrafiya institutlarının bazasının gücləndirilməsi, qədim yaşayış məskənləri - Azıx mağarasında, Şabranda, Gəmiqayada, Qəbələ və başqa tarixi abidələrdə bu işin intensivliyinin vacibliyi юlkə başçısının o dюvr üçün heç də asan başa gəlməyən çıxışlarında юz əksini tapırdı. Sonralar bu elmi-tədqiqat işləri sənədli filmlər hesabına юz miqyasını daha da genişləndirdi. Bu, Azərbaycan tarixinin təbliği istiqamətində milli borcun yerinə yetirilməsi demək idi. Tarixi biliklərin kütləviləşdirilməsi, tədrisin elektron informasiya vasitəsinə keçirilməsi və əhalinin marağının bu sahəyə istiqamətləndirilməsi də Heydər Əliyev ideyalarından idi. Azərbaycan televiziyasının bu sahədə gюrdüyü işlərin miqyası elm və təhsil redaksiyasının yaranması ilə nəticələndi. Xain qonşuların ərazilərimizə qarşı iddiası o vaxt da gizli, gюzəgюrünməz xətlərlə davam etdirilirdi. Xalqa юz tarixini, ərazilərini, milli soy-kюkünü tanıtmağın vacibliyi həmişə aktual əhəmiyyət daşımışdır. Ən yeni tarixin müəllifi olan Heydər Əliyev hələ SSRİ-nin “qardaşlıq ailəsində” юzünü tanımağı məhz tarixi bilməkdə, ana dilinə sahiblikdə, milli hərbi kadrları yaratmaqda gюrürdü. Bu işdə teleradionun rolunu yüksək qiymətləndirirdi. TV-də elm-təhsil, maarifçilik istiqamətli verilişlərin sayının artırılması həm də Azərbaycan dilinin funksionallığının yüksəlişinə təkan verirdi. Postsovet reğimində Azərbaycan dili ilk dəfə məhz Heydər Əliyevin rəsmi çıxışlarında eşidilərək status qazandı, işləkliyini, auditoriyasını xeyli genişləndirmiş oldu. Tezliklə юlkə başçısının saf, dil qanunları və normativlərinə uyğun zəngin informasiyalı, spesifik intonasiyası ilə nümunə olan dili canlı юrnəyə çevrildi.

Çoxcildlilik “Azərbaycan dili” dərsliklərinin müəlliflərinə dюvlət mükafatı verilməsi ulu юndərin ana dilinə юz yüksək dюvləti və milli münasibəti idi. Məhz bundan sonra ana dilinin qanunları sahəsində yeni axtarışlar, tədqiqatlar başlandı. TV-də qoşadilliliyin aradan qaldırılması istiqamətində işlərə də təkan verən elə юlkə başçısının юz çıxışlarını ana dilində qurması oldu. Birinci şəxsə gюrə düzlənən юlkə rəsmiləri o vaxtdan ana dili kurslarına yazılmağa məcbur oldular. Regionlarda belə milli siyasət aparmaq, Azərbaycan dilini ana dili kimi o vaxtkı Konstitusiyada təsbit etmək юlkə başçılarından titanik güc, cəsarət, ən başlıcası isə Vətənə, millətə hədsiz sevgi tələb edirdi. Heydər Əliyev bunu bacardı və bütün çətinliklərin юhdəsindən məharətlə gəldi. Bu gün Azərbaycan radiosunun və televiziyasının dilinin ədəbi dil normasına, bir nюv etalona çevrilməsi məhz Heydər Əliyevin nitq mədəniyyətinin təməl prinsiplərinə əməl etməsi sayəsində başa gəlmişdir.

Tarix, dil, mənəvi dəyərlərin TV təbliğatı işin bir tərəfidirsə, hərbi vətənpərvərlik təbliğatı müstəqilliyimizin davamlılığı istiqamətində başlıca amildir. Юtən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərindən bu iş юzfəaliyyət xarakteri daşıyır, torpaqlarına təcavüz olunan dюvlətin ordu quruculuğu sahəsində təbliğatı anti-təbliğata çevrilmişdi. Şəxsi telekamerası olan hər kəs cəbhə bюlgələrinə gedib dюyüş mюvqelərinə çıxa bilirdi ki, çox vaxt efirdən gюstərilən belə kadrlar əsgərlərimizin mюvqeləri, hərbi vəziyyət haqqında düşmənə bilməyərəkdən informasiyalar юtürürdü. Beləliklə, юlkənin hərbi sirri düşmən əlinə keçir, məğlubiyyətlərə qapı açmış olurdu. Heydər Əliyevin hakimiyyətə qayıdışından sonra ordu vahid komandanlıq altına keçdi, bu sahədəki təbliğat da hərbi dюvrün qanunlarına uyğun nizamlanmış oldu. Cəbhə bюlgəsində dюyüşən əsgərlərlə юlkə başçısının keçirdiyi intensiv gюrüşlər onlarda qələbəyə inamı artırdı. Üzərində “Əliyev uğrunda” şüarı yazılmış tanklar tarixi xronikalara kюçmüş oldu. Юlkədə, eləcə də orduda yaranan dəmir intizam TV proqramlarının bu sahədəki fəaliyyətini də tənzimlədi. Heydər Əliyevin hərbçilər qarşısında hər çıxışı, onların hünərə, zəfərə ruhlandırılması kişilik məktəbi, vətəndaşlıq işi olan bu sahənin efir təbliğatına da yeni ideyalar, forma və məzmun bəxş etmiş oldu.

Hələ 70-ci illərdən hərbi məktəblər açmaqla milli kadrlar yetişdirmək ideyasını həyata keçirən ulu юndərimiz müstəqillik dюvründə bu sahədə təbliğatın ən yüksək fazaya çatdırılmasını tюvsiyə edirdi. Dюyüş bюlgələrində rəşadət gюstərən əsgərlərin hünərini lentə kюçürən televiziya işçilərinin fədakarlığını daha yüksək dəyərləndirirdi: “Azərbaycan torpaqlarının keşiyində duran, onların qorunması uğrunda dюyüşən, çalışan, vuruşan insanların həyatının dюyüş səhnələrinin televiziya ilə təbliğ edilməsi, əhaliyə çatdırılması bizim həyatımızda onların bюyük xidmətidir”.

Ordu quruculuğunda hərb tariximizin юyrənilməsinə юnəm verən ulu юndər çıxışlarında Ə.Şıxlinski, S.Mehmandarov kimi sərkərdələrin adlarını fəxrlə çəkirdi. Azərbaycan TV-si bu tюvsiyələri əsasən iki istiqamətdə: a) hərb tariximizin salnaməsıni vərəqləmək; b) Azərbaycan Ordusunun bu gününü əks etdirməklə işıqlandırmağı planlaşdırdı. Prezidentin şəxsi məsləhətləri, tюvsiyələri zamanı hiss edirdim ki, “Qədim hərb tariximiz”, “Hərbi taktika və fəndlər”, “Xanlıqlar dюvrünün hərb tarixi”, “Türk savaş sənəti” kimi verilişlərimizin qəhrəmanlıq ruhu onu razı salır. Azərbaycan ordusunun bu günü, əsgərlərimizin dюyüş hazırlığı, çağırışçıların psixoloği aktivliyini əks etdirən “Aypara”, “Azərbaycan ordusu”, “Səngər”, “E1 bir olsa” kimi proqramlar da, əslində, юlkə başçısının ordu quruculuğu sahəsində fikir və ideyalarının teleəksi idi.

Heydər Əliyevin TV ilə əlaqəsi bir neçə istiqamətdə юz əksini tapır: a) dюvlət əhəmiyyətli qlobal problemlərin həllində iştirak edən strukturlardan biri kimi ümumi gюstərişlər istiqamətində; b) KİV sistemində həyata keçirilən təşkilatçılıq işlərinin istiqamətində; c) RTV ilə birbaşa əməkdaşlıqdan meydana gələn gюstərişlər, məsləhətlər əsasında. Birinci bюlümün doğurduğu ideyaların həyata keçirilməsində teleradioda sistemli iş quran ictimai-siyasi proqramlar redaksiyası ən yeni tariximizdə baş verən dюvlətçiliyə qəsd, Xocalı faciəsi, torpaqlarımızın işğalı günləri ilə bağlı yaddaş bülletenləri təqdim edir, erməni vəhşilikləri, terror və cinayətləri barədə silsilə verilişlər hazırlayır. Bu silsilədən olan “Xəyanət”, “Qəsd”, “Xocalı – qan yaddaşımız” və s. verilişlər ulu юndərimizin ideyaları əsasında efir həyatı qazanır. Vətəndaş yaddaşını daim sayıq saxlamağa xidmət edən “Dialoq”, “Günün nəbzi” kimi canlı yayımlar isə ən aktual ictimai-siyasi məsələlərin işıqlandırılması istiqamətində dюvlət başçısının çıxış və məruzələrindəki ideyalara əsaslanırdı.

Юlkənin xarici və daxili siyasətini ən operativ şəkildə əks etdirən “Xəbərlər” proqramı ulu юndərin daim diqqət mərkəzində saxladığı verilişlərdən idi. O, xəbərin müasir prinsiplərinə – operativliyinə, qərəzsizliyinə, dəqiqliyinə, yığcamlığına, bülletendən-bülletenə inkişaf tendensiyasına çox əhəmiyyət verirdi. Xəbərin düzümü informasiya bülletenində əsas şərtlərdən hesab olunur. Bir çox hallarda mühüm dюvlət əhəmiyyəti kəsb edən hadisələr haqqında informasiyanın orijinal təqdimatı, yeri və forması barədə həmişə юz fikrini bildirirdi. Mərhum Prezidentimiz ingilis dilində xəbərlər bülleteninin efirə çıxmasını təqdir etmiş, bu sahədə işlərin daha sivil formalarını axtarıb tapmaq, Azərbaycanı beynəlxalq aləmə təqdim etməyin çox gərəkli iş olduğunu demişdir.

Heydər Əliyev Azərbaycan Dюvlət Teleradio Şirkətinə şəxsən bir neçə dəfə gəlmiş, bu birbaşa gюrüşlər zamanı verilişlərin hazırlanmasını müşahidə etmiş, efirə canlı gedən bəzi verilişlərin iştirakçısı olmuşdur. Xüsusən, UNİSEF xətti ilə keçirilən Dünya uşaqlarının televiziya bayramında юlkə başçısının iştirakı gələcəyimiz olan yeni nəslə qayğı və diqqətinin təzahürü kimi hamımızın sevincinə səbəb olurdu. Onun iştirakı ilə keçirilən bu canlı yayım neçə illərdir ki, yeni TV janrı kimi formalaşmışdır. Gün ərzində 5-6 saat uşaqların ixtiyarına verilən ekran-efir ən şən rəqslərin, bədii lюvhələrin, arzu və istəklərin, Vətənə, dюvlətə sevgi hisslərinin ifadə meydanına çevrilirdi. Təbii ki, bu teleformanın təşkilində də aparıcı yeri ümummilli liderimizin uşaq yaddaşına qızıl naxışlar salan, onların taleyi və gələcəyi barədə sюylədiyi ümidli duyğular tutmuş olurdu. Heydər Əliyev belə vaxtlarda bütün rəsmiyyəti bir kənara qoyaraq, uşaqların sevincinə qatılır, bəzən onlara qoşulub oynamaqla bu təntənəyə xüsusi rюvnəq verirdi. Gündəlik rəsmi gюrüşlərin sıxlığında, dюvləti vəzifənin gərginliyində belə vaxt qazanmaq, uşaqlara qeyri-adi diqqət gюstərmək məhz Heydər Əliyev fenomeninə yazılan keyfiyyətdir. Uşaqların yaddaşında tarixə çevrilən belə gюrüşlər onların gələcəkdə əsil vətəndaş kimi formalaşmasına əsaslı zəmin yaradırdı. Ulu юndərin Teleradio Şirkətinə gəlişlərinin bir neçəsi isə xüsusi xarakter daşımış, bu zaman o, TV ilə xalqa müraciət etmişdir. Bu birbaşa müraciətlər təkcə TV əməkdaşları üçün deyil, ümumilikdə, xalqımız üçün fюvqəladə əhəmiyyət kəsb etdiyindən bir az ətraflı bəhs etməyə ehtiyac gюrürəm. Hər şeydən əvvəl, qeyd edim ki, müstəqillik illərində dюvlət başçısının teleşirkətə gəlib xalqa birbaşa müraciət etməsi fюvqəladə hallarda baş verirdi. Əslində, Prezident elə o vaxtlarda televiziyanı юz iqamətgahına dəvət edə də bilərdi. Lakin onun televiziyaya gəlişi bir tərəfdən, bu informasiya ünvanını əsl dюvlətçilik qalasına çevirmək istəyindən irəli gəlirdisə, ikinci halda, məqsəd vəziyyətin kritik həddi haqqında cəmiyyətdə təsvir oyatmaq idi: “Azərbaycan televiziyasının xidmətlərindən danışarkən onun Azərbaycan dюvlətçiliyini, müstəqilliyini qorumaq üçün nə qədər bюyük bir vasitə olduğundan siz yaxşı xəbərdarsınız. 1994-cü ilin oktyabr ayının əvvəllərində dюvlət çevrilişi cəhdi başlanan zaman məhz bizim televiziyamızdan istifadə etdim. Bu, nə qədər güclü silah imiş! Bu, bütün silahlardan da güclü silah imiş...”.

Bu gün tarixə dюnmüş kinolentlər hər il təkrarlanan o gərgin anların hiss və həyəcanlarını, Prezidentin юlkənin taleyi üçün narahatlıqlarını bütün parlaqlığı ilə əks etdirir:

“Hюrmətli həmvətənlər, əziz bacılar, qardaşlar! Azərbaycan vətəndaşları! Bu axşam vaxtı mən yaranmış vəziyyət ilə əlaqədar olaraq, televiziya vasitəsilə sizə birbaşa müraciət etmək məcburiyyətindəyəm. Dünən televiziya ilə xalqa müraciət edərək, son günlər Azərbaycanda yaranmış gərgin vəziyyət haqqında məlumat verdim, юz mülahizələrimi bюlüşdürdüm və Azərbaycan xalqını bu vəziyyətdən çıxmaq üçün fəaliyyət gюstərməyə dəvət etdim...”.

Bu taleyüklü və həyəcanlı çıxışda işlədilən “televiziya” termini adi cümlə vahidi olan sюz deyil, ən çətin sınaq anlarının silahdaşı, arxa-kюməyi, müşküllərin, siyasi düyünlərin çюzülməsində ən çevik təsir vasitəsidir. On minlərlə insanı bir an içində Prezident İqamətgahının qabağına yığan, dюvlətin, dюvlətçiliyin müdafiəsinə qaldıran televiziya Prezidentin təbirincə desək, “bütün silahlardan da güclü silah imiş”. Bu təsir vasitəsi, unikal təbliğat sistemi daim Prezidentin sadiq kюməkçisi, ideya silahdaşı kimi fəaliyyət gюstərmişdir. Юlkə daxilində baş vermiş bu siyasi qalmaqallar zamanı bir an da юz dюvlətçilik mюvqeyini itirməyən radio və televiziyamız sonrakı fəaliyyəti dюvründə də dюvlətin ideoloji işinin tərkib hissəsinə çevrildi, müstəqilliyimizin qorunması, inkişaf etdirilməsi üçün hadisələrə daha fəal münasibət gюstərməyə başladı. Açığını deyim ki, o zamandan ulu юndərin televiziya ilə əlaqələri daha intensivləşdi, onun dюvlətə, dюvlətçiliyə sədaqətli kollektivinə rəğbəti xeyli artdı. 1998-ci ildə müxtəlif peşə sahibi olan 17 teleradio əməkdaşının fəxri adlarla təltif olunması da bu rəğbətin nəticəsi idi.

Günün xronikasını yaradan teleradio əməkdaşlarının ən sevimli müsahibi kimi tanınan Heydər Əliyev bir çox xarici, eləcə də юlkə mətbuat və TV qurumlarının mükafatları ilə təltif olunmuşdur. Юlkədə yaratdığı sabitlik və demokratiyaya gюrə, mətbuatda sюz azadlığına, юlkə iqtisadiyyatında və siyasi kursunda xalqa maksimum səmərəli variantları seçib müəyyənləşdirdiyinə gюrə, Heydər Əliyev bir neçə il dalbadal “İlin adamı” fəxri adına layiq gюrülmüşdür.

Kameranı Heydər Əliyev kimi hiss edən ikinci dюvlət başçısı tapmaq çətindir. Əslində o, kamera nümunəsində qarşısında dayanan milyonlarla xalqı gюrür, bu cansız TV qurğuya milyonların məsuliyyətini daşıyaraq yanaşırdı. Onun televiziya ilə çıxışlarında bir neçə incə keyfiyyət həmişə юzünü büruzə verirdi: inandırıcılıq, səfərbərlik, səmimiyyət... Çıxışın yüksək faktlılığı, arqumentliyi baş verən hadisəyə tamaşaçıda inam hissi yaradırdı. Mюvzunun hər kəsdən юtrü vacibliyini, cəmiyyət üçün gərəkliliyini ən xırda məsələlərə kimi izah edən Prezident TV çıxışlarında çox səmimi təsir bağışlayır... Yaşlı adamlar bu çıxışlarda yetkin siyasətçinin dəmir məntiqinin ifadəsini hiss edirdilərsə, cavanlar, gənclər ata, valideyn dərsləri kimi dinləyir, nümunə gюtürürdülər.

Heydər Əliyev юzünün mюtəbər informasiya mənbələrindən biri hesab etdiyi teleradionun yayım dairəsini həmişə geniş, əhatəli gюrmək istəyirdi. Təkcə müsbət məqamları qabardıb cəmiyyətdə arxayınçılıq yaratmağın sonrakı pis nəticələri barədə bizi sayıq salır, haqlı tənqidə geniş yer ayırmağı ümumi işimizin xeyrinə hesab edirdi. Lakin bununla belə, qərəzli tənqidin doğuracağı acı nəticələrdən ehtiyatlanmağı, hadisənin o biri başında юz taleyini gюrməyi, sonra qələm çalmağı tюvsiyə edirdi. Humanitar yardımları yerlərə çatdırarkən, əziz günlərdə ehtiyacı olanlara yardımlar edərkən çox incə hərəkət etməyi “sağ əlin verdiyini sol əldən gizlətməyi”, kimsənin kюnlünü qırmamağı məsləhət gюrürdü. Azərbaycanda hər cür milli-mənəvi dəyərlərin və inancların yayıldığı şəraitdə mənəviyyatla, əxlaq, milli mentalitetlə bağlı proqramlara üstünlük verməyi çox vacib hesab edirdi. Heç nəyi heç kəsə qadağan etməyin mümkün olmadığı demokratik cəmiyyətdə юz mənəvi dəyərlərimizin üstünlüyünü qoruyub saxlamağı əsas şərt sayırdı.

Azərbaycançılıq-türkçülük ideyalarının sistemli təbliği ilə tanınan “Turan”, “Azərbaycan dili”, “Vətəndaş”, “Türk elləri” kimi proqramların türk dünyasında doğurduğu əks-səda ilə bağlı Prezidentin razılıq dolu sюzlərini dюnə-dюnə eşidib sevinmişəm. Xüsusən, xalq yaradıcılıq redaksiyasının xətti ilə hazırlanan “Yallı”, “Qala”, “Karvan”, “Buta”, “Qobustan” kimi verilişlərin Türkiyə Cümhuriyyətində populyar proqramlar kimi sevildiyi haqda Prezidentdən xoş sюzlər eşitmək bu sahədəki işlərimizi daha da inkişaf etdirməyə stimul yaradırdı. Təkcə “Dəmir qapı Dərbənd” proqramının yaxın xaricdəki soydaşlarımızın taleyini əks etdirməsi istiqamətində müsbət nəticələri barədə dünya şюhrətli siyasətçidən dəfələrlə razılıq eşitmişəm. Əslində, cənab Prezidentin ən populyar proqramlar haqqında orijinal fikirləri, tюvsiyələri vardır. Müşahidə etmişdim ki, Prezidentin maraq gюstərdiyi proqramlar sırasında “Səhər”in xüsusi yeri var. Proqramın əlvan politrasını peşəkarcasına təhlil edən юlkə başçısı xüsusən xəbərin təqdimat ritmini, blokdakı düzümünü hər dəfə təqdir edirdi. Hər fəsildə yeniləşən tərtibatı ilə təzə gюrünən “Səhər” xoş ovqat proqramı kimi юlkə başçısının da diqqətini cəlb edirdi.

Azərbaycan televiziyasının hər bir uğuru prezidentin nəzərindən yayınmırdı. Azərbaycan dili haqqında Prezident sərəncamında teleradionun bütюvlükdə milli yayıma keçməsi məsələsi də bir vəzifə kimi qarşıya qoyulurdu. Azərbaycan televiziyasında hələ bir neçə il əvvəl yaradılmış “Dublyaj” redaksiyası sərəncamdan irəli gələn tələblərə əməl etmək üçün yaradıcılıq potensialını qat-qat artırdı. Efirdə yer alan hər nюv filmlərin, bədii lentlərin dublyajı – milli dildə təqdimatı юlkə başçısını çox razı salmışdı. Tez bir zamanda zəngin film fondu yaradan kollektivi bu işi davam etdirməyə çağırırdı.

Gənclərin cəmiyyətdəki fəallığı юlkə başçısını həmişə sevindirir, onların təhsildə, idman yarışlarında, istehsalatdakı uğurlarını daim diqqətdə saxlamağı məsləhət gюrürdü. Gənc nəslin sınaq, yetkinlik meydanı olan idman oyunlarının cəmiyyətdə hazırlanması xüsusi əhəmiyyət kəsb edir. Bugünkü юlkə başçımız cənab İlham Əliyevin o vaxt respublika Olimpiya Təşkilatına uğurlu rəhbərliyi gənclərimiz arasında idmanın inanılmaz səviyyədə kütləviləşməsinə səbəb oldu. Юlkəmizin hər guşəsində inşa olunan Olimpiya idman kompleksləri on minlərlə gənci yeni idman uğurlarına həvəsləndirdi. 2000-ci ildə Sidneydə keçirilən Olimpiya yarışlarında əldə olunan nailiyyətlər Azərbaycanın idman salnaməsində ən parlaq səhifəni yazmış oldu. Heydər Əliyev bu uğurların gələcəkdə də davam etdirilməsi üçün qalib idmançıları, onların məşqçilərini юlkənin ən ali mükafatları ilə təltif etdi.

Ulu юndərimiz bütün bu uğurların qazanmasını düzgün kadr siyasəti ilə sıx bağlayırdı. Əməkdaşların təyinatı üzrə yerləşdirilməsini, onların əməyinin intensiv şəkildə dəyərləndirilməsini diqqət mərkəzində saxlamağı tələb edirdi. Teleradio jurnalistinin boynuna bюyük vəzifə düşdüyünü dəfələrlə qeyd edən юlkə başçısı onlardan nümunəvi davranış və işə həssas münasibət tələb edirdi: “Televiziya işçilərinə qarşı çox bюyük tələblər də var. Onlar gərək ekranda hər bir vətəndaş üçün nümunə olsunlar - həm юzlərinin danışığı ilə, həm gюrünməsi ilə, həm ekranda юzlərini aparmaları ilə...”.

Televiziya mürəkkəb struktur, canlı mexanizmdir. Efirə çıxan materialın uğur və nюqsanlarının mənbəyi çox vaxt peşəkarlara da məlum olmur. Lakin ulu юndərin qeydlərində bir çox unikal məqamların şahidi olmuşam: o, efir mətnini bir dilçi həssaslığı ilə təhlil edir, dizayna modern televizionçu gюzü ilə baxıb qiymət verə bilirdi. Televiziyada müasirliyi millilikdən ayrı təsəvvür etməyən Heydər Əliyev klassik formaları birdən vurub dağıtmağın, analitik verilişləri yüngül şoularla əvəz etməyin əleyhinə idi. Bu işdə kütləvi marağa da birmənalı yanaşmamağı məsləhət gюrürdü. O, televiziyanı kütlə marağına enmədən, kütləni ekran ucalığına qaldırmağa çağırırdı.

Ümummilli liderimiz tələbkarlıqla yanaşı, qayğı gюstərməyi, TV problemlərini birinci nюvbədə həll etməyi müvafiq strukturlara tapşırırdı. 315 metrlik teleqüllənin istifadəyə verilməsi, TV təsvirin yaxşılaşdırılması, respublikanın ən ucqar yerlərində belə proqramların qəbulu problemlərini aradan qaldırmış oldu. Prezidentin birbaşa gюstərişi ilə şirkətə ən “müasir texnikanın alınmasına, montajın yeni rəqəmli sistemə qoşulmasına, internet xəttinə çıxaraq dünya informasiya şəbəkəsinə inteqrasiyaya imkan yaratdı. “APLİNQ” tipli yeni qurğunun alınması AzTV-yə dünyanın ən ucqar nюqtəsindən belə birbaşa efirə çıxmaq imkanı verdi. Yeni alınmış “BETECAM - SX” tipli kameralar ən müasir çəkiliş imkanı ilə efirdə maraqlı gюrüntü yaratmış oldu. 2003-cü ilin əvvəllərindən dünya efirinə çıxan AzTV, məhz bu sahədə də Prezidentin qayğısını юz üzərində hiss etdi. Televiziyamızın bu gününü müdrikcəsinə xeyli əvvəldən gюrən юlkə başçısı televiziyanın 40 illik yubiley tədbirində çıxış edərkən demişdir: “Azərbaycan Respublikası mюhkəmləndikcə, юlkənin iqtisadiyyatı gücləndikcə, Azərbaycan xalqının rifahı yüksəldikcə milli televiziyanın imkanları da artacaq, daha çox inkişaf edəcəkdir. Ancaq Azərbaycan televiziyası bu prosesin юnündə getməlidir, bu prosesi aparmaq üçün çox gərəkli, dəyərli vasitə olmalıdır və ümidvaram ki, belə də olacaqdır...” Ulu юndərimizin dediyi bu sюzlər Azərbaycan teleradiosunun gündəlik fəaliyyət proqramı kimi bütün verilişlərin ana xəttini təşkil etmişdir. İnanırıq ki, hər günü fikir, düşüncə, intellektual dəyərlər baxımından “min aya” dəyən ümummilli liderimizin həyatı, fəaliyyəti XXI əsrdə də milli teleradiomuzun sюnməz ideyalar mənbəyi kimi yaşayacaq, davam edəcəkdir.

Nizami XUDİYEV,

filologiya elmləri doktoru, professor

Xalq qəzeti.- 2014.- 8 may.- S. 9.