Azərbaycan Cənubi

Qafqazın lider dövlətidir

Son illər ölkəmizdə həyata keçirilən bir sıra uğurlu layihələr və Bakının ev sahibliyi etdiyi yüksək səviyyəli beynəlxalq tədbirlər açıq-aşkar onu deməyə imkan verir ki, Azərbaycan artıq sosial-iqtisadi inkişafına görə regionun lider dövlətidir. İndi dünyanın ən mötəbər tədbirləri məhz Bakıda keçirilir və beynəlxalq konfranslara ev sahibliyi etmək kimi məsuliyyətli iş Azərbaycana həvalə edilir.

Cəmi iyirmi üç illik müstəqilliyə malik olan Azərbaycanın belə böyük uğurlara imza atması çox sevindiricidir. Hələ ötən əsrin 90-cı illərində bir sıra xarici politoloqlar SSRİ-nin dağılmasından sonra yenicə müstəqillik qazanmış və eyni zamanda, mənfur qonşularımız tərəfindən elan edilməmiş ədalətsiz müharibəyə cəlb olunan bir dövlətin uzun müddət özünü toparlaya bilməyəcəyini deyərək, ölkəmizin gələcəyi barədə bədbin proqnozlar verməkdən belə çəkinmirdilər. Lakin onlar Azərbaycan xalqının Heydər Əliyev kimi yüksək siyasi iradə sahibi olan bir liderinin olduğunu unudurdular. Bəli, 1993-cü ildə Azərbaycanda ikinci dəfə siyasi hakimiyyətə qayıdan Heydər Əliyev çox keçmədən ölkəmizin sosial-iqtisadi inkişafının təməlini qoydu. Bu dahi şəxsiyyət çox gözəl bilirdi ki, müasir dünyada bir nömrəli məsələ enerji amilidir. Ona görə də Avropanın, eləcə də dünyanın bir sıra şirkətlərini Azərbaycana dəvət etdi.

Həmin vaxt bəzi dövlətlər müharibə şəraitində olan Azərbaycana sərmayə qoymaq istəməsələr də, ümummilli lider böyük çətinliklə də olsa bu ağır və məsuliyyətli işin öhdəsindən məharətlə gəldi. O, dünyanın aparıcı dövlət və şirkət rəhbərlərinin Azərbaycanın neft sənayesinə sərmayə yatırmalarına nail ola bildi. Nəhayət, 1994-cü il sentyabr ayının 20-də “Xəzər dənizinin Azərbaycan sektorunda “Azəri”, “Çıraq”, “Günəşli” yatağının dərinlikdə yerləşən hissəsinin birgə işlənməsi və neft hasilatının pay bölgüsü haqqında” beynəlxalq saziş imzalandı.

Təxminən 400 səhifə həcmində və 4 dildə hazırlanmış müqavilə öz tarixi, siyasi və beynəlxalq əhəmiyyətinə görə “Əsrin müqaviləsi” adını qazandı. Qeyd edək ki, “Əsrin müqaviləsi”ndə dünyanın 8 ölkəsinin (Azərbaycan, ABŞ, Böyük Britaniya, Rusiya, Türkiyə, Norveç, Yaponiya və Səudiyyə Ərəbistanı) 13 ən məşhur neft şirkətləri (Amoko, bp, MakDermott, Yunokal, ARDNŞ, LUKoyl, Statoyl, Ekson, Türkiyə Petrolları, Penzoyl, İtoçu, Remko, Delta) pay sahibi idi.

“Əsrin müqaviləsi”nin yerinə yetirilməsinə başlanıldığı ilk günlərdə Azərbaycan Beynəlxalq Əməliyyat Şirkəti yaradılmış və təsdiq olunmuş vahid proqram üzrə ARDNŞ ilə birgə fəaliyyət göstərmişdir. Bu fəaliyyət sonrakı illərdə dünyanın 19 ölkəsinin 41 neft şirkəti ilə 30-dan çox sazişin imzalanmasına yol açmışdır. “Əsrin müqaviləsi” həm karbohidrogen ehtiyatlarının miqdarına, həm də qoyulan sərmayələrin həcminə görə dünyada bağlanan ən iri sazişlər siyahısına daxildir. İmzalanmış neft sazişləri üzrə Azərbaycanın neft sənayesinin inkişafı üçün nəzərdə tutulmuş 64 milyard ABŞ dolları məbləğində investisiyanın 57,6 milyard dolları dəniz yataqlarının mənimsənilməsinə və perspektivli strukturlarda axtarış-kəşfiyyat işlərinə yönəldilib.

Azərbaycanın yeni neft strategiyasının mühüm tərkib hissəsini xarici şirkətlərlə birlikdə hasil olunan neftin və qazın nəqlini və xarici bazarlara ixracını təmin edəcək çoxvariantlı boru nəqliyyat infrastrukturunun yaradılması təşkil edirdi. Neft strategiyasının həyata keçirilməsinin ilk illərində əvvəlcə Bakı-Novorossiysk və Bakı-Supsa boru kəmərləri yenidən quruldu, daha sonra neftin və qazın etibarlı və irimiqyaslı ixracını təmin etmək məqsədi ilə Heydər Əliyev adına Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və Bakı-Tbilisi - Ərzurum qaz boru kəmərləri istismara verildi. Bakı-Tbilisi-Ceyhan və Bakı-Tbilisi-Ərzurum əsas ixrac boru kəmərlərinin fəaliyyət göstərməsi və bu kəmərlərlə neftin və qazın nəqlinin ildən-ilə genişlənməsi neft strategiyasının mühüm qələbəsi idi. Xəzər dənizi ilə Aralıq dənizini birləşdirən bu yeni enerji dəhlizinin fəaliyyəti sayəsində Azərbaycan neftinin beynəlxalq bazarlara genişmiqyaslı nəqli və ölkədə çoxvariantlı ixrac strategiyasının həyata keçirilməsi üçün əlverişli imkan yarandı, eyni zamanda, ölkənin tranzit potensialı bir neçə dəfə artdı. Bakı-Tbilisi-Ceyhan neft və Bakı-Tbilisi - Ərzurum qaz boru kəmərlərinin fəaliyyət göstərməsi Azərbaycan, Gürcüstan, Türkiyə dövlətləri ilə Mərkəzi Asiya regionu ölkələri arasında idxal-ixrac münasibətlərinin və iqtisadi əlaqələrin inkişafına təkan verdi.

Qeyd edək ki, yeni neft strategiyasının uğurla reallaşdırılması nəticəsində karbohidrogen ehtiyatlarının xarici şirkətlərlə birgə istismarı və ixracı ildən-ilə genişlənir, bunun sayəsində də ölkəmizə valyuta daxilolmaları sürətlə artır. Hazırda Azərbaycan iqtisadi inkişaf tempinə görə dünyada ilk yerlərdən birini tutur, ölkəmiz əhəmiyyətli regional və beynəlxalq layihələrin əsas təşəbbüskarı və iştirakçısıdır. Qeyd edək ki, Azərbaycana daxil olan böyük neft gəlirlərinin toplanması və məqsədyönlü şəkildə istifadəsini təmin etmək məqsədilə 1999-cu ildə ulu öndər Heydər Əliyevin fərmanı ilə Dövlət Neft Fondu yaradılıb. Neft Fondunun təsis olunması ilə neft sərvətlərinin nəsillər arasında ədalətli bölgüsü, onların səmərəli və məqsədyönlü idarə edilməsi üçün əsaslı təminat yaradılıb.

Bütün bu görülən işlərin nəticəsidir ki, Azərbaycanın artan maliyyə imkanları hesabına ölkədə mühüm investisiya, o cümlədən regional proqramları və infrastruktur layihələri maliyyələşdirilir. Son illər Prezident İlham Əliyevin rəhbərliyi altında həyata keçirilən dövlət proqramları çərçivəsində ölkənin bütün bölgələrində və Bakı şəhərində müxtəlif infrastruktur layihələri reallaşdırılır, təhsil, səhiyyə, sosial, idman və digər obyektlərin inşası sürətlə davam etdirilir.

Dövlətin maliyyə potensialının artması nəticəsində qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsi istiqamətində məqsədyönlü tədbirlərin həyata keçirilməsi üçün əlverişli şərait yaranıb. Qeyd edək ki, ölkə Prezidenti İlham Əliyevin həyata keçirdiyi iqtisadi kursun prioritet istiqaməti olaraq Azərbaycanda neft sektoru ilə bərabər qeyri-neft sektorunun inkişaf etdirilməsinə xüsusi diqqət yetirilir. Bu məqsədlə artan neft gəlirləri hesabına ölkədə mühüm infrastruktur və sosialyönümlü layihələr maliyyələşdirilir.

Azərbaycanın hər bir bölgəsində yeni və müasir tələblərə cavab verən infrastruktur yaradılır, elektrik stansiyaları tikilir, qaz, su kəmərləri çəkilir, yollar salınır. İnfrastrukturun yeniləşdirilməsi və inkişaf etdirilməsi istiqamətində həyata keçirilən məqsədyönlü tədbirlər, eyni zamanda, insanların rahatlığı, firavan yaşayışı üçün həyata keçirilən sosialyönümlü tədbirlərin mühüm tərkib hissəsidir.

Dövlətimizin günü-gündən artan maliyyə imkanları hesabına, ilk növbədə, sosial siyasət sahəsində, o cümlədən aztəminatlı ailələrin, qaçqın və məcburi köçkünlərin sosial-məişət şəraitinin yaxşılaşdırılması istiqamətində də əsaslı işlər görülür. Bu məqsədlə dövlətimizin başçısı tərəfindən bir neçə sərəncam və Dövlət Proqramı qəbul edilmişdir. Bu mühüm sənədlərə uyğun olaraq qaçqın və məcburi köçkünlər üçün Azərbaycanın müxtəlif rayonlarında yeni qəsəbələr salınmışdır.

Ümumiyyətlə, ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin rəhbərliyi ilə son illərdə regionlarda infrastrukturun yenidən qurulması və inkişafı, səhiyyə, təhsil müəssisələrinin tikintisi, əhalinin sosial vəziyyətinin daha da yaxşılaşdırılması sahəsində mühüm işlər görülmüşdür. Bu, Azərbaycan iqtisadiyyatının təkcə neft amilindən asılı olmadığını beynəlxalq aləmə nümayiş etdirməklə yanaşı, həm də ölkəmizdə qeyri - neft sektorunun mühüm paya malik olduğunu aydın göstərir.

Elçin ABBASOV

Xalq qəzeti.- 2014.- 28 sentyabr.- S.3.