BİLƏSUVAR: Aran düzündə yüksələn şəhər

Yüz minə qədər əhalisi olan Biləsuvar rayonu Aran iqtisadi zonasında yerləşir. 1 şəhər və 25 kəndi birləşdirir. Qədim tarixi olan rayonda 1 memarlıq, 12 arxeoloji tarixi və memarlıq abidəsi var. Bunlar “Şəhriyar qalası”, tunc və dəmir dövrlərinə aid kurqan-təpələr, orta əsrlərə aid Ağ dam qalası, “Çöl Ağ dam şəhərciyi” və “İçəri Ağ dam yaşayış ərazisi” arxeoloji abidələrindən ibarətdir.

Tarixi mənbələrə görə, X əsrdə indiki Biləsuvarın yerində Büveyli əmiri Piləsuvarın saldığı şəhərə onun şərəfinə öz adı verilib. Adın mənası isə “böyük atlı” deməkdir. XIV əsr feodal çəkişmələri nəticəsində tənəzzülə uğrayan Biləsuvar şəhəri 1828-ci il Türkmənçay müqaviləsinə əsasən iki hissəyə bölündükdən sonra bir hissəsi İranda qalmışdır. Rusiya imperiyası daxilində qalan hissəsinin əhalisi sərhəddən 20-40 kilometr kənarda ruslar üçün salınmış yaşayış məntəqələrinə və digər ərazilərə köçürülmüşdür. Nəticədə vaxtilə Rusiyadan köçürülmüş əhalinin məskunlaşdığı Puşkin qəsəbəsi mərkəz olmaqla 1930-cu ildə Biləsuvar rayonu təşkil edilmişdir. Səkkiz il sonra Biləsuvar adı dəyişdirilərək Puşkin rayonu adlandırılmışdır. 1991-ci ildə Biləsuvarın tarixi adı özünə qaytarılmışdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin Biləsuvara qayğısı böyükdür. Son yeddi ildə dövlət başçısı bu rayona dörd səfər etmişdir. 2012-ci ilin iyulunda Prezidentin sərəncamı ilə rayonun sosial-iqtisadi inkişafının sürətləndirilməsi məqsədilə dövlət büdcəsinin dövlət əsaslı vəsait xərclərinin bölgüsündən kəndlərarası yolların tikintisi və yenidən qurulması üçün 5,2 milyon manat vəsait ayrılmışdır.Həmin vəsait hesabına Biləsuvar şəhərinin mərkəzini rayonun Əsgərabad, Ağalıkənd, Amankənd, Aşağı Cürəli, Yuxarı Cürəli və Ovçubərə kəndləri ilə birləşdirən 21 kilometr uzunluğunda yol çəkilmişdir.

Ötən ilin sentyabrında gerçəkləşən səfər ərəfəsində Prezidentinin Ehtiyat Fondundan 13 min nəfər əhalinin yaşadığı 6 yaşayış məntəqəsini birləşdirən Günəşli-Ağayrı-İsmətli-Aranlı-Çinarlı-Əliabad avtomobil yolunun tikintisinə ilkin olaraq 2 milyon manat ayrılmışdır. Səfərdən sonra isə rayonun sosial-iqtisadi inkişafı üçün 2 milyon, dörd məntəqəni birləşdirən Əsgərabad-Muğan avtomobil yolunun tikintisi məqsədi ilə ilkin olaraq 2 milyon, həmçinin rayon mərkəzi xəstəxanasının yenidən qurulması ilə bağlı əsaslı təmir işlərinə başlanması, tibbi avadanlıq və inventarla təchiz olunması üçün ilkin olaraq 1 milyon manat ayrılmışdır.

On illik sosial-iqtisadi göstəricilər rayonun inkişaf dinamikasını parlaq şəkildə göstərir. Ümumi məhsul buraxılışının həcmi 2003-cü illə müqayisədə ötən il 4,2 dəfə artaraq 195,5 milyon manata, kənd təsərrüfatı məhsulunun həcmi 4 dəfə artaraq 89,3 milyon manata, sənaye məhsulunun həcmi isə 10 dəfə artaraq 8,5 milyon manata çatmışdır.

Əsas kapitala yönəldilən investisiyalar 5,4 dəfə artaraq 58,6 milyon manata çatmışdır. Rayonda tikinti-quraşdırma işlərinin həcmi 5,7 dəfə artaraq 57,9 milyon manat təşkil etmişdir. Sahibkarlığa Kömək Milli Fondu tərəfindən 340 sahibkara 35,3 milyon manat kredit ayrılmışdır. Kənd təsərrüfatı məhsulları istehsalçılarına 6,6 milyon manat subsidiya verilmişdir. 2003-cü ildən bəri dörddə-üçü daimi olmaqla 21650 yeni iş yeri açılmışdır.

Son illərdə Biləsuvar görkəmini tamamilə dəyişmişdir. Bundan əvvəl Astarada olduğu kimi, indi də Biləsuvarda icra hakimiyyətinin başçısı Mahir Quliyev dövlət rəhbərinin sosial-iqtisadi inkişafla bağlı tapşırıqlarının yüksək zövqlə yerinə yetirilməsinə nail ola bilir. İndi Biləsuvarın mərkəzi hissəsinə baxanda adamın ürəyi açılır. İdeal səliqə-sahman, genişlik göz oxşayır. Ulu öndərin adını daşıyan mədəniyyət və istirahət parkı əsaslı təmir olunmuş və burada unudulmaz dahi şəxsiyyətə möhtəşəm abidə ucaldılmışdır. Şəhərdə neçə-neçə istirahət parkı salınmış, mərkəzi rayon stadionu və tarix-diyarşünaslıq muzeyi əsalı təmir edilmişdir.

Rayon ərazisində yüz kilometrədək yol əsaslı təmir olunmuş, o cümlədən Ələt-Astara avtomobil yolu, Biləsuvar-İran İslam Respublikası ilə dövlət sərhədi yolu, Bəhrəmtəpə-Biləsuvar yolu və Biləsuvar şəhərinin dövrələmə yolu, 6,2 kilometrlik Aranlı-Çinarlı Bağbanlar yolu, Ağayrı-Nəsimi yolu əsaslı təmir olunaraq asfaltlaşdırılmışdır. Prezidentinin sərəncamı ilə Biləsuvar şəhərinin mərkəzini rayonun altı kəndi ilə birləşdirən 21 kilometr uzunluğunda yol çəkilmişdir.

Rayonun 18 yaşayış məntəqəsi mavi yanacaqla təmin edilmişdir, hazırda 8 kəndə təbii qaz xətlərinin çəkilişi davam etdirilir.

Rayonda illik istehsal gücü 60 min ton olan “Azərsun Holdinq”in konserv zavodu, illik istehsal gücü 15 min ton olan “Biləsuvar AQRO” MMC-nin süd zavodu və 2 pambıq emalı zavodu fəaliyyət göstərir.

Şəhərin küçələrində hasarlar aqlay daşlarla üzlənmiş, yeni işıqlandırma dirəkləri quraşdırılmış, içməli su xətləri çəkilmişdir. Saatlıq gücü 380 ton olan asfalt-beton zavodu tikilib istifadəyə verilmişdir. Hazırda rayonda kanalizasiya sisteminin quraşdırılması işləri, soyuducu anbar kompleksinin, Xırmandalı kəndində istixananın, Toxumçuluq İdarəsi üçün yeni binanın inşası, H.Əliyev küçəsinin qalan hissəsində hasarların tikintisi, aqlay daşları ilə üzlənməsi və yeni işıqlandırma dirəklərinn quraşdırılması davam etdirilir. Mərkəzi xəstəxananın əsaslı təmirinə başlanmışdır.

Azərbaycan Respublikasının Prezidenti cənab İlham Əliyevin sərəncamı ilə təsdiq edilmiş “Dövlət Gənclər proqramı (2011-2015-ci illər)” çərçivəsində hər il interaktiv qaydada 50 mindən artıq əhalisi olan şəhər və rayonlardan birinin “Gənclər paytaxtı” seçilməsi nəzərdə tutulur. 2013-cü ildə Biləsuvar rayonu yüz minlərlə internet istifadəçilərinin rəyi ilə 50 şəhər və rayon arasında birincilik əldə edərək Azərbaycanın “Gənclər paytaxtı” seçilmişdir. Gənclər və idman naziri Azad Rəhimov “Gənclər paytaxtı”nın rəmzi açarını Biləsuvar gənclərindən ibarət olan nümayəndə heyətinə təqdim etmişdir. Bu nailiyyətin əldə olunmasında rayon gənclərinin inadlı mübarizəsi və prosesə rayon ictimaiyyətinin fəal qoşulması mühüm rol oynamışdır. İl ərzində respublikanın “Gənclər paytaxtı” Biləsuvarda bu istiqamətdə bir çox layihələr icra olunmuşdur. Həm yerli, həm də bir neçə beynəlxalq layihənin gerçəkləşməsinə ev sahibliyi edən Biləsuvarın bugünkü gəncliyi bir komanda halında dövlət və xalq qarşısında öz borcunu layiqincə yerinə yetirmişdir.

Bildiyimiz kimi, ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin 22 iyul 2010-cu il tarixli sərəncamı ilə Biləsuvarın Əliabad kənd sakini, gizir Mübariz Ağakərim oğlu İbrahimova Azərbaycan Respublikasının müstəqilliyi və ərazi bütövlüyünün qorunmasında müstəsna xidmətinə və göstərdiyi rəşadətə görə ölümündən sonra “Azərbaycanın Milli Qəhrəmanı” adı verilmişdir. Ölməz Mübariz İbrahimovun misilsiz şücaətindən böyük qürur düyan biləsuvarlı gənclər hərbi xidmətə həvəslə yola düşür, vətən qarşısında müqəddəs borclarını şərəflə yerinə yetirirlər.

Biləsuvarda əhalinin üçdə-bir hissəsini təşkil edən gənclər hərtərəfli qayğı ilə əhatə olunub. Onların asudə vaxtının səmərəli təşkili üçün mədəni-maarif müəssisələri az iş görməmişdir. Rayondakı 21 klub və mədəniyyət evi, 30 kitabxana, 2 uşaq incəsənət məktəbi, Heydər Əliyev və Tarix-diyarşünaslıq muzeylərində, Heydər Əliyev məktəbində, Rəsm qalereyasında ilboyu keçirilən tədbirlər, görüş və konsertlər maraqla qarşılanıb.

Rayonda 150 sadə idman qurğusu var. Müasir tələblərə cavab verən 3 min yerlik stadion idmançıların istifadəsindədir. Olimpiya İdman Kompleksində on növ üzrə məşqlər keçirilir ki, yeddisi olimpiya təsnifatına daxildir.

Biləsuvarda 5570 nəfər idmanla məşğul olur. Son illərdə idmançılar müxtəlif mötəbər yarışlarda 9 qızıl, 12 gümüş və 74 bürünc medallar qazanmışlar. İki nəfər idman ustası, 3 nəfər isə ustalığa namizəd adını almışdır. Arzu Babayev karate növü üzrə dünya çempionu olmuş, Orxan Mayılov boks üzrə dünya çempionatında 2-ci yeri tutmuşdur.

Gənclərin intellektual inkişafı da diqqətdədir. Məktəb kompyuterlərinin sayı 385-ə çatmışdır. Hər 35 şagirdə bir kompyuter düşür. Ötən tədris ilində rayonun ümumtəhsil məktəblərinin məzunlarından 178 nəfəri ali məktəb tələbəsi adını qazanmışdır. Onlardan 6 nəfəri 600-dən, 32 nəfəri 500-dən çox bal toplamışdır. Məzunlardan 65 nəfəri orta ixtisas məktəblərinə qəbul olunmuşlar.

Rayonda gənclərin asudə vaxtlarının səmərəli təşkilində mədəni-maarif müəssisələrinin üzərinə də mühüm vəzifələr düşür. Mədəniyyət evləri, klub və kitabxanalar əhaliyə xidmət mədəniyyətini yüksəltməyə çalışırlar.

Bu il Biləsuvarın inkişafı daha da sürətlənəcək. Əhalinin həyat şəraiti daha da yaxşılaşacaq. “Gənclər paytaxtı” estafeti başqa bir rayona versə də, gənclik və qələbə ruhu əskilməyəcək.

Əli NƏCƏFXANLI

Xalq qəzeti.- 2014.- 11 yanvar.- S.6.