Azərbaycan multikulturalizm məkanıdır

Xalqımızın mənən zənginləşməsində, dünya xalqları arasında öz rolunu və mövqeyini qoruyub saxlamasında mədəniyyətimizin əvəzsiz rolu olmuşdur. Bu gün bizim bəşər mədəniyyətini zənginləşdirən mədəniyyət xadimlərimizlə, milli-mənəvi dəyərlərimizlə fəxr etməyə haqqımız var. Azərbaycan uzun illər SSRİ-nin tərkibində olsa da, xalqımız öz mədəniyyətini, milli-mənəvi dəyərlərini ləyaqətlə qoruyub saxlaya bilmişdir. Eyni zamanda, xalqımız tarixin bütün mərhələlərində olduğu kimi, digər xalqların mədəni ənənələrinə də hörmətlə yanaşmışdır.

Müstəqil Azərbaycan dövlətinin multikultural dəyərlərə söykənən mədəni nailiyyətləri xalqımızın uzun illər yaşatdığı, nəsillərdən nəsillərə ötürdüyü milli-mənəvi dəyərlərin əsasında formalaşmaqdadır. Təsadüfi deyil ki, Azərbaycan Prezidenti cənab İlham Əliyevin təşəbbüsü ilə 2016-cı il Azərbaycanda “Multikulturalizm ili” elan edilmişdir. Bu təşəbbüs bütün dünyaya Azərbaycan xalqının mərhəmət, şəfqət, insana məhəbbət hissi kimi multikultural dəyərləri bu günədək saxladığı və bundan sonra da qoruyub saxlayacağı barədə mesajıdır.

Cənab Prezidentın ifadəsi ilə desək, Azərbaycanda multikulturalizm dövlət siyasəti və həyat tərzidir. Bunlar gəlişigözəl sözlər deyil, tariximizə, milli, siyasi, bədii irsimizə əsaslanan fikirlərdir. Xalqımızın məişətində, təfəkküründə, şüurunda çoxmədəniyyətlilik təfəkkürü inkişaf edib və bu gün nümunəvi bir məzmun daşıyır. Doğrudur, indi dünyanın digər ölkələrində də bu dəyərlər təbliğ olunur. Amma Azərbaycan nümunəsi bu sırada ən önəmli yerlərdən birini tutur.

Multikulturalizm eyni bir ölkədə yaşayan müxtəlif xalqların nümayəndələrinin mədəniyyət hüquqlarını tanıyan humanist dünyagörüşü və ona uyğun olan siyasətdir. Bu gün multikultralizm Azərbaycanda dövlət siyasəti səviyyəsinə yüksəlmişdir və hazırda dünya dövlətləri Azərbaycanın bu siyasətini dəstəkləyir və təqdir edir. Bu, sadəcə görüntü deyil, xalqın tarixən formalaşdırdığı, dərin siyasi məntiqə söykənən siyasətdir. Qloballaşan müasir dünyamızda baş verən kataklizmlər, müxtəlif dinlərə münasibətdə yaranan anormal vəziyyət böyük fəlakətlərə səbəb olur. Azərbaycan mahnılarından birində bu fəlakətlərə etiraz olaraq deyildiyi kimi : “Bəs deyilmi, ey insanlar, töküldü qan, axdı qan”.

Tarixi bir həqiqətdir ki, irqçiliyin və dini dözümsüzlüyün artdığı cəmiyyətlər mütləq ciddi problemlər və faciələrlə üzləşirlər. Azərbaycanda yaşayan müxtəlif dinlərin və millətlərin nümayəndələri heç vaxt dözümsüzlük və ya hansısa fobiyalarla üzləşməyiblər. Neonasizmə, dözümsüzlüyə, ksenofobiyaya əks qüvvə olan tolerantlıq və multikulturalizm əsrlərlə Azərbaycanda mövcud olub. Dünya anlamalıdır ki, tolerantlıq və multikulturalizmə heç bir alternativ yoxdur.

Bizim mədəniyyətimiz, əxlaqımız bu istiqamətə yönəlmişdir. Bizim düşüncəmiz belədir ki, din ayrı, millət ayrı olan xalqlar bir-biri ilə mehribanlıq, dostluq şəraitində yaşamalıdır. Onda tərəqqi də, inkişaf da olacaq.

Biz azərbaycanlılar gözümüzü dünyaya açandan ətrafımızda digər millətlərin nümayəndələrini görmüşük və onlara öz doğmalarımız kimi baxmışıq. Bunu bizə daha çox multikultural mədəniyyətimiz təlqin edib.

Ölkəmizdə multikultural dəyərlərə söykənən mədəniyyət formalaşmışdır. Bizim Azərbaycanda yaşayan millətlərlə ortaq mədəni dəyərlərimiz var. Bunu yaradanlar bu millərlərin sənətçiləri- bəstəkarları, rəssamları, kino xadimləri və başqalarıdır. Böyük Nizamidən başlayaraq, ədəbiyyat və incəsənət əsərlərində bu ideyaların təbliğinə məxsusi yer ayrılıb. Mən udilər haqqında kinorejissor Hüseyn Mehdiyevin “Udilər” filminə baxmışam. Maraqlı filmdir. Filmdə udilərin həyat tərzi, məşğuliyyəti, ən əsası isə Azərbaycanda özlərini rahat hiss etmələri çox maraqlı faktlarla tamaşaçılara çatdırılır. Bu yaxınlarda rejissor Oqtay Mirqasımovun ekranlara çıxarılan “Qisas almadan ölmə. Keçmişdən məktublar” filmi isə alman-Azərbaycan xalqlarının dostluğuna qiymətli töhfədir. Azərbaycanda yaşayan ləzgilər, ruslar və yəhudilər haqqında da belə əsərlər yaradılmışdır. Bütün bunlar Azərbaycanın multikultural dəyərlərə sadiqliyinin ifadəsidir.

Son vaxtlar multikultralizm Azərbaycanın dövlət siyasətində prioritet istiqamətə çevrilmişdir. Müstəqil Azərbaycan dövləti ölkəmizdə tarixən formalaşan çoxmədəniyyətlilik şəraitinin dayanıqlığını təmin etməklə yanaşı, bunun dünya siyasətinə dəyərli bir töhfə olaraq təqdim edilməsi istiqamətində xeyli əhəmiyyətli təşəbbüslər irəli sürür. Cənab Prezidentin təşəbbüsü ilə multikulturalizmlə bağlı bir sıra tədbirlər həyata keçirilmişdir. Yeni yaradılan Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzi qısa zamanda Azərbaycan multikulturalizminin elmi əsaslarla öyrənilməsi və dünyada təbliği ilə bağlı bir sıra mühüm işlərin icrasına başladı. Əvvəlcə dövlət müşaviri, Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin Himayəçilik Şurasının sədri Kamal Abdullayevin ideya və təşəbbüsü ilə “Multikulturalizmə giriş” və “Azərbaycan multikulturalizmi” fənləri yaradıldı və hər iki fənn üzrə tədris proqramları hazırlanaraq Təhsil Nazirliyində təsdiq olundu. Bakı Beynəlxalq Multikulturalizm Mərkəzinin imkanları hesabına xarici ölkə universitetləri ilə bu fənlərin tədrisi haqda danışıqlar aparıldı və ilkin mərhələdə 10-a yaxın universitet təklifi müsbət qarşıladı. Hazırda 7 xarici ölkə universitetində “Azərbaycan multikulturalizmi” fənni tədris olunur. Bu ali məktəblər sırasında Müqəddəs Kliment Oxridski adına Sofiya Universiteti, İvan Cavaxişvili adına Tbilisi Dövlət Universiteti, Ural Federal Universitetinin Yekaterinburq filialı (Rusiya Federasiyası), Litva Pedaqoji Universiteti, Praqa Karlov Universiteti (Çex Respublikası), Roma Sapienza Universiteti (İtaliya) və Belarus Dövlət Universiteti var.

Biz dünya xalqlarına öz multikultural mədəni nailliyətlətimizlə əsl nümunə göstəririk. Cənab Prezidentin təşəbbüsü ilə iki ildən bir Bakıda keçirilən Ümumdünya Mədəniyyətlətarası Dialoq forumları , Humanitar forumlar bunun canlı nümunəsidir. Bu tədbirlər artıq Azərbaycanı dünyaya multikultural mədəniyyətə malik, tolerant ölkə kimi tanıdıb və Azərbaycanın beynəlxalq nüfuzuna əsaslı şəkildə müsbət təsir göstərir.

Heydər Əliyev Fondunun prezidenti, UNESCO-nun və İSESCO-nun xoşməramlı səfiri Mehriban xanım Əliyevanın bu sahədəki xidmətlərini xüsusi olaraq qeyd etmək lazımdır. Mehriban xanımın rəhbərlik etdiyi Heydər Əliyev Fondu da multikulturalizm və tolerantlıq ənənələrimizin beynəlxalq miqyasda təbliğinə böyük töhfələr bəxş edir. Parisdə keçirilən “Dini tolerantlıq: Azərbaycanda birgə yaşamaq mədəniyyəti” mövzusunda çıxış edən Azərbaycan Respublikasının birinci xanımı Mehriban Əliyeva rəhbərlik etdiyi Heydər

Əliyev Fondunun digər dinlərə də xüsusi diqqət göstərdiyini bildirib. Mehriban xanım Əliyeva Luvr Muzeyində İslam mədəniyyəti bölməsinin təşkilində, Romada katakombaların bərpasında, Strasburq və Fransanın digər regionlarındakı kilsələrin təmirində fondun yaxından iştirak etdiyini vurğulayıb.

Millətlərarası, multikulturalizm və dini məsələlər üzrə Dövlət müşaviri, akademik Kamal Abdullanın fikrincə, mədəni müxtəlifliyin qorunmasında vacib şərtlərdən biri bu işlə dövlətlə yanaşı vətəndaş cəmiyyəti və onun fəaliyyətini dəstəkləyən qurumların da fəal məşğul olmasıdır. Multikultural prinsiplər Azərbaycan kimi kiçik, amma dərin kökə və tarixə malik ölkələr üçün təhlükəsizlik prinsipləri qədər vacib və zəruridir.

Eyni zamanda, Mədəniyyət və Turizm Nazirliyinin səyləri də yüksək qiymətləndirilməlidir. Bütün bu səylər ona yönəldilmişdir ki, Azərbaycan dünyada multikultural, tolerant ölkə kimi tanınsın. Artıq bu siyasət öz real bəhrəsini verməkdədir.

Təsadüfi deyil ki, nüfuzlu beynəlxalq təşkilat olan BMT Sivilizasiyalar Alyansı öz növbəti tədbirini – VII Qlobal Forumu Bakıda keçirməyi qərara almışdır. Aprel ayının 25-dən 27-dək Bakının ev sahibliyi edəcəyi BMT-nin Sivilizasiyalar Alyansının 7-ci Qlobal Forumu bu istiqamətdə həyata keçirilən tədbirlərin davamı kimi olduqca əhəmiyyətlidir. Artıq cənab Prezident qlobal foruma hazırlıq işləri ilə bağlı bir neçə sərəncam imzalamışdır. Mədəniyyət və turizm naziri Əbülfəs Qarayevin sədrliyi ilə Təşkilat Komitəsi yaradılmışdır. Nazir bu tədbirlə bağlı verdiyi müsahibəsində demişdir: “Sivilizasiyalar Alyansı Forumunun keçirilməsi bu gün dünyada baş verən bütün prosesləri qiymətləndirməyimiz üçün daha bir addım, daha bir imkandır. Təəssüf ki, bu proseslər heç də həmişə pozitiv xarakter daşımır. Zənnimcə, bu gün dünyada gedən proseslərin çoxu mədəni ənənələri, baxışları, həyat tərzini, hər bir xalqa xas olan və əsrlər boyu formalaşmış müəyyən dini postulatları yetərincə düzgün başa düşməməyin nəticəsidir. Belə ünsiyyət bir-birimizi daha yaxşı anlamağa, münaqişələrin səbəblərini və köklərini təhlil etməyə, bu gün dünyada yaranmış mürəkkəb vəziyyətdən çıxış yolları tapmağa imkan verir”.

Artıq Təşkilat Komitəsi hazırlıq işlərini başa çatdırmaq üzrədir. Bu tədbir Azərbaycan üçün ona görə əhəmiyyətlidir ki, biz dünyaya multikultural, tolerant ölkə kimi öz nailiyyətlərimizi bir daha göstərə biləcəyik. Multikulturalizm tolerantlığın təcəssümüdür və onsuz humanizm, yüksək fərdi və beynəlxalq münasibətlər mədəniyyəti, insanlar arasında qarşılıqlı anlaşma, qarşılıqlı zənginləşmə,dostluq və əməkdaşlıq mümkün deyil. Multikulturalizm mədəniyyətlərin və sivilizasiyaların dialoqunun zəruri alətidir.

Mehdi MÜKƏRRƏMOĞLU

Xalq qəzeti.- 2016.- 12 mart.- S.10.