Quba–tolerantlıq və

multikultural dəyərlər ünvanı

İlahi özü Qubaya əsrarəngiz gözəlliklərlə dolu füsunkar təbiət bəxş edib. Cənubdan və şərqdən göz oxşayan yamyaşıl düzlər, barlı-bəhərli meyvə bağları, şimal və qərbdən, sanki qadir rəssam fırçasının məhsulu olan heyrətamiz orman və terraslar, sərt qayalar, xalı kimi al-əlvan bəzənən alp və subalp çəmənliklərlə üzük qaşı kimi əhatələnib. Dağları və yamacları kəsərək dərin dərələrlə arana istiqamət alan dəlisov dağ çayları , suyu həyat mənbəyi olan buz bulaqlar, qabığı, yarpağı, xüsusən də çiçəyi və meyvəsi dərdlərə dərman olan nadir bitki örtüyü, Qafqaz faunasının az qala bütün rəngarəngliklərini özündə cəm edən zəngin heyvanat aləmi—bütün bunlar Qubanı məşhur edən təbii gözəlliklərin yalnız bir qismidir.

Maraqlıdır ki, Qubanın təbiəti kimi, əhalisi də özünün etnik və dini palitrası baxımından son dərəcə rəngarəngdir. Başqa sözlə, Quba uzun əsrlərdir ki, Qafqazın olduqca qədim və zəngin tolerantlıq və multikultural ənənələrini özündə yaşadan unikal bir məkan olaraq qalır. Burada yaşayan çoxsaylı xalqlar və etnik qruplardan hər biri öz milli-mədəni irsini və inanclarını qoruyub saxlayıb. Müsbət haldır ki, Quba rayonunda doğulan və bu gün dünyanın ayrı-ayrı ölkələrində yaşayan milli azlıqların təmsilçiləri özlərini azərbaycanlı sayır, Azərbaycan diasporunun fəal üzvləri kimi Vətənimizə xidmət edirlər.

Razılaşaq ki, tolerantlıq və multikulturalizm Azərbaycanda əsrlərdən bəri formalaşan dəyər kimi mövcud olsa da, sistemli deyildi. Bu həyat tərzinin düzgün qiymətləndirilərək hüquqi və siyasi müstəvidə öz yerini tapması məhz ulu öndər Heydər Əliyevin adı ilə bağlıdır. İndiki dövrdə ölkəmizdə tolerantlıq və multikulturalizm siyasətinin bugünkü inkişaf səviyyəsinə çatmasında Prezident İlham Əliyevin yorulmaz fəaliyyəti xüsusi olaraq qeyd olunmalıdır. Möhtərəm Prezidentimiz tolerantlıq və multikulturalizmi tarixən xalqımıza məxsus olan böyük sərvət kimi dəyərləndirərək Azərbaycanda bu ənənələrin qorunub saxlanması, daha da inkişaf etdirilməsi və geniş təbliğ olunması məqsədi ilə cari ilin respublikamızda “Multikulturalizm ili” elan edilməsi haqqında verdiyi sərəncamla, özünün dediyi kimi, “hər bir azərbaycanlının Prezidenti” olduğunu bir daha sübut etdi.

Quba əsrlər boyu müxtəlif xalqların və dinlərin təmsilçilərinin birgə, qardaşcasına yaşadığı mədəniyyət və təfəkkür mərkəzi kimi tanınır. Respublikamızın hər yerində olduğu kimi, rayonumuzda da müxtəlif xalqların öz milli-mənəvi dəyərlərini, adət-ənənələrini qorumalarına, yaşatmalarına və inkişaf etdirmələrinə yüksək diqqət və qayğı göstərilir. Bu gün Qubada 3 dinə məxsus olan 20-dən artıq müxtəlif millət və xalqın nümayəndələri yaşayır. 166 min nəfərdən çox sakini olan rayonumuzun əhalisinin 79,22 faizini azərbaycanlılar, 9,1 faizini tatlar, 5,87 faizini ləzgilər, 1,77 faizini dağ yəhudiləri, 1,43 faizini xınalıqlılar, 1,42 faizini türklər, qalan hissəsini isə ruslar, talışlar, tatarlar, ceklilər, buduqlular, hapıtlılar və digər milli azlıqların nümayəndələri təşkil edir. Maraqlısı odur ki, əsrlərdir bu xalqlar mehribancasına yaşayır və öz milli mədəniyyətlərini, dinlərini, dillərini qoruyub saxlayırlar.

Bu gün Qubada məscidlərlə yanaşı, sinaqoqlar da mövcuddur. Hazırda rayonda qeydiyyatdan keçmiş 22 dini icma fəaliyyət göstərir ki, onlardan da 21-i İslam, 1-i isə yəhudi dini icmasıdır. Rayonda mövcud olan 68 məsciddən 46-sı gündəlik fəaliyyətdədir. Dağ yəhudilərinin yaşadığı Qırmızı Qəsəbədə olan 3 sinaqoqdan ikisi sinaqoq kimi, biri isə mədəniyyət mərkəzi kimi fəaliyyət göstərir.

Əminliklə söyləyə bilərik ki, tolerantlığın və multikulturalizmin Azərbaycan nümunəsi olduğu kimi, artıq bu ənənələrin Quba modeli də mövcuddur və o, çox təkmil və mükəmməl örnəkdir. Bu gün Quba seçicilərini Milli Məclisdə təmsil edən hər iki millət vəkili rayonumuzda yaşayan milli azlıqların nümayəndəsidir. Bəli, hər kəsə bəlli olduğu kimi, rayonumuzdan olan millət vəkili Yevda Abramov dağ yəhudilərinin , Vahid Əhmədov isə tatların yetirməsidir.

Ölkəmizin hər yerində olduğu kimi, bu gün Qubada da möhkəm ictimai-siyasi və dini sabitlik mövcuddur. Rayonda “Dini etiqad azadlığı haqqında” Azərbaycan Respublikası Qanununun tələblərinə uyğun olaraq vətəndaşlara hər cür şərait yaradılır, heç bir maneə mövcud deyildir. Amma təəssüflə qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın sürətli inkişafını, ölkədəki sabitliyi, vətəndaş həmrəyliyini , dini və milli tolerantlıq mühitini daxildə və xaricdən olan bəzi bədxah qüvvələrin ürəyincə deyil. Təbiidir ki, Azərbaycan dövləti ölkədəki dini etiqad azadlığından və multikultural mühitdən sui-istifadə etməyə cəhd edən bəzi təriqətlərin və missioner təşkilatların antimilli fəaliyyətinə qarşı qəti və barışmaz mövqe nümayiş etdirir.

Qeyri-ənənəvi dini cərəyanların və seperatçılıq meyillərinin yayılmasının qarşısının alınması məqsədilə Yeni Azərbaycan Partiyası Quba rayon təşkilatı və rayon icra hakimiyyəti də aidiyyəti dövlət orqanları ilə birlikdə ardıcıl, profilaktik və maarifləndirici tədbirlər həyata keçirir. 2016-cı ilin 9 ayında rayonun 20-dən artıq inzibati ərazi dairəsində qeyd olunan istiqamətdə müxtəlif əhali zümrələrinin iştirakı ilə maarifləndirici tədbirlər keçirilmişdir. Bu cür tədbirlərdə ulu öndər Heydər Əliyevin “ Biz hamımız azərbaycanlıyıq, bizim hamımızın bir Vətəni var, o da Azərbaycandır” kəlamı əbədiyaşar şüar kimi dönə-dönə təkrarlanır, beləliklə də hamımızın yalnız bir Vətəni olduğu təbliğ olunur.

Ötən əsrin 90-cı illərinin əvvəllərində respublikamızın ərazi bütövlüyü uğrunda gedən döyüşlərdə 300 nəfərə yaxın qubalı igid qəhrəmanlıqla vuruşaraq müqəddəs şəhidlik zirvəsinə ucalmışdır. Şəhidlərimizin arasında rayonumuzda yaşayan bütün xalqların nümayəndələri vardır.

Müstəqillik illərində etnik və dini fərqliliyə baxmayaraq, rayonumuzda insanlar arasındakı qonşuluq, dostluq və birgə yaşayış əlaqələri getdikcə daha çox həm də qohumluq səviyyəsinə yüksəlmişdir. İndi bu insanların xeyiri də, şəri də birdir. Adətən, bütün rayon tədbirlərində müxtəlif xalqların adət-ənənələri, mədəniyyətləri, folklorları, mətbəxləri nümayiş etdirilir. Bir sözlə multikulturalizm və tolerantlığın unikal nümunəsini öz gözləri ilə görmək istəyənləri Qubaya dəvət edirik. Bəli, məhz Azərbaycandakı tarixən bərqərar olmuş tolerant mühit, multikultural dəyərlər, milli və dini ayrı-seçkiliyə yol verilməməsi burada məskunlaşmış digər milli azlıqlar kimi dağ yəhudilərinin də öz varlığını, dilini, adət və ənənələrini qoruyub saxlamağa təminat olub. Xatırladaq ki, Quba İsraildən kənarda dağ yəhudilərinin ən sıx məskunlaşdığı şəhərdir. Qırmızı Qəsəbə isə bütün postsovet məkanında dağ yəhudilərinin yığcam yaşadıqları yeganə şəhər tipli qəsəbədir.

Quba əhalisinin bir hissəsini də ləzgilər təşkil edir. Əsrlər boyu ləzgilər azərbaycanlılarla qardaş və mehriban ailə halında yaşayaraq bir-birinin sevincli və kədərli günlərində bir olmuşdur. 1918-ci ildə ermənilər Quba qəzasında vəhşiliklər törədərkən, ləzgilər azərbaycanlılarla, Qubada yaşayan digər xalqların nümayəndələri ilə birlikdə düşmənə qarşı birgə mübarizə aparmış, “Qanlı dərə” adlanan ərazidə erməni daşnaklarını məhv etmişlər.

Mədəniyyət hər bir xalqın milli kimliyidir. Çoxmillətli rayonumuzda xınalıqlıların da öz yeri və mədəniyyəti var. Böyük Qafqaz dağlarının 2300 metr yüksəkliyində yerləşən Xınalıq kəndini bir növ “Dağlarda ada” adlandırmaq olar. Oranın əhalisi dünyada heç bir oxşarı olmayan unikal bir dildə danışır. Onu da qeyd edək ki, xınalıqlılar indiki Azərbaycan ərazisi sayılan Qafqaz Albaniyasında yaşayan xalqların törəmələridir.

Ölkə Prezidenti cənab İlham Əliyevin təşəbbüsü və tapşırığı əsasında qubalılara diqqət olaraq, 2006-cı ildə Xınalığa asfalt yol çəkilib. Bu ərazidə yaşayanlar bu yolu “Yeni həyat yolu” adlandırıblar. Çünki yolun açılışı ilə hərəsinin öz dili və mədəniyyəti olan Haput, Əlik, Qırız kəndlərinin də inkişafına böyük təkan verilmişdir. Fərqli dildə danışan, könül oxşayan mahnıları, adət-ənənələri olan bu insanlar bu gün nəinki Qubanın, bütövlükdə respublikanın ictimai-siyasi həyatında mühüm rol oynayır, Azərbaycan cəmiyyətinə, mədəniyyətinə tanınmış ziyalılar bəxş edirlər.

Rayon əhalisinin müəyyən hissəsini də tatlar təşkil edir. Daha çox dağlıq ərazilərdə yerləşən tat kəndləri əsrlərdir ki, öz mədəniyyətlərini, adət-ənənələrini qoruyub saxlayırlar. Əsasən maldarlıq və toxuculuqla məşğul olan tatlar öz toxuduqları xalça məmulatları ilə nəinki Azərbaycanda, hətta respublikamızdan çox-çox uzaqlarda belə şöhrət qazanmışlar.

Göründüyü kimi, Quba müxtəlif mədəniyyətlərin və dinlərin uğurla uzlaşdığı bir məkandır. Üç səmavi dinə inanan on minlərlə insan rayon ərazisində firavan və mehriban həyat sürür, bir-birinin inancına hörmət göstərirlər. Bu, əslində, həm də qubalıların həyat tərzinin göstəricisidir.

Çox qalmaqallı və mürəkkəb bir dünyada yaşayırıq. Bütün Şərq aləmi od tutub yanır. Terror aktları nəticəsində məscidlər dağılır, hər gün yüzlərlə insan həyatını itirir. Belə bir mürəkkəb zəmanədə Azərbaycan kimi sakit, sabitliyin bərqərar olduğu bir müsəlman ölkəsində yaşamaq həqiqətən böyük xoşbəxlikdir.

Ümummilli lider Heydər Əliyev deyirdi: “Ölkə, dövlət nə qədər çox xalqı birləşdirsə, bir o qədər zəngin olur. Çünki onların hər biri ümumdünya mədəniyyətinə, sivilizasiyasına və inkişafına öz töhfəsini verir”.

Yusif Abidov,

Quba Rayon İcra Hakimiyyəti başçısının birinci müavini,

Yeni Azərbaycan Partiyası rayon təşkilatının sədri

Xalq qəzeti.- 2016.- 8 oktyabr.- S.7.