Dünya foto tarixindən maraqlı faktlar

Təxminən iki əsrdir ki, cəmiyyət həyatının bütün sahələrində özünəməxsus yeri olan foto sənətinin tarixi maraqlı faktlarla zəngindir. Bu materialı hazırlamağımızın səbəbi də aydındır. Gündəlik məişətimizdə, iş yerimizdə, təhsil aldığımız ünvanlarda, elmdə, idmanda, hərbidə, hətta okeanın dibində və kosmosda insanla birlikdə olan fotoaparatın və fotoqrafiyanın hamı üçün maraqlı olduğuna görə belə bir fikir yadımıza düşdü. Materialı hazırlamaq üçün isə rusiyalı həmkarlarımızın ərsəyə gətirdiyi “factroom.ru” ( faktrum) internet saytına istinad etdik. Beləliklə:

İlk foto – şəkil 8 saata çəkilib

Kağız üzərinə daimi köçürülən (yəni əvvəllər kağıza köçürülən şəkillər bir müddətdən sonra pozulub yox olurdu) ilk fotonun müəllifi Jozef Neps olub. 1826-cı ildə çəkilən “Pəncərədən görüntü” adlı həmin foto səkkiz saata ərsəyə gəlibmiş.

Lev Tolstoyun bəxti burada da gətirib

Tarixdə ilk rəngli fotoya düşmək isə böyük rus ədibi Lev Tolstoyun bəxtinə düşüb. Həmin foto “Rusiya Texniki Cəmiyyətinin Qeydləri” adlı almanaxda dərc edilmişdir.

15 kiloqramı indi 15 qram əvəz edir

Müasir foto-plyonkanın “ulu babası” olmuş ilk rolkassetlərin daxilində 12 ədəd işığahəssas foto kağızı yerləşdirilirdi. Cəmi 12 şəkil çəkmək mümkün olan həmin kassetin ağırlığı 15 kiloqram idi. İndi həmin kassetlər 15-20 qramdır.

800 min dollara... köhnə aparat

“Faktrum” yazır ki, 2007-ci ildə Vyana şəhərindəki auksionda satışa çıxarılan dünyanın ən qədim fotokamerasına kolleksionerlərdən biri 800 min dollar verib. Halbuki, “Syuns qardaşlarının daqerrotipi” adlı həmin fotokameranın start qiyməti cəmi 100 min avro olmuşdu.

Eşşəyin başı güdaza getdi...

1878-ci ildə kadrın ləngimədən, dərhal fotoplyonkaya köçürülməsi prosesi icad edilmişdi. Üç il sonra isə ABŞ-ın hərbi institutlarından birində həmin prosesin sürətini dəqiqləşdirmək istədilər. Bu məqsədlə fotokameranın qabağındakı uzunqulağın başına partlayıcı detonator bağladılar. Detonatorun partladılması üçün qurulan düymə ilə fotokameranın düyməsi eyni anda sıxıldı və nəticədə ayaq üstdə dayanmış, amma, başı olmayan uzunqulağın foto-şəkli çəkildi.

Eynşteynin ölümündən dörd il

qabaq bəşəriyyətə etdiyi jest

Foto tarixindən seçilən növbəti fakt dünyanın ən dahi fiziklərindən olan Albert Eynşteynin kameraya baxarkən dil çıxartdığı məqamın lentə alınmasıdır. 1951-ci ildə – alimin ad günündə çəkilmiş həmin fotonu böyük alim Hovard Smitin elmi-kütləvi verilişinə hədiyyə etmiş və şəklin arxasında yazmışdı: “Bu jest xoşunuza gələcək. Çünki o, bütün bəşəriyyət üçün nəzərdə tutulmuşdur”.

Dünyanın ən bahalı “Kovboy”u

Mütəxəssislərin fikrincə, foto tarixində ən baha qiymətə satılan “On ən baha şəkil” arasında birinci yeri Riçard Prinsin “Kovboy” seriyasından olan adsız əsəri tutub. 2008-ci ildə bu “adsız” əsər 3 milyon 401 min dollara satılıbmış.

Everestin zirvəsində də işlədi və

“Smena”nın simvoluna çevrildi

Sovet alpinistlərinin 1982-ci ildə Everestin zirvəsinə qalxarkən istifadə etdikləri “Smena-simvol” fotoaparatı, sözün həqiqi mənasında, simvola çevrilib. Çünki bu aparat böyük çətinliklərlə başa çatan həmin ekspedisiya müddətində özünün ən yüksək keyfiyyətini nümayiş etdirərək alimləri çətin vəziyyətdə qoymamış, “instituta sağ-salamat qayıtmışdı”. Hazırda “alpinist” aparat Moskva Politexnik Muzeyində saxlanılır.

İlk avtoportret

Görkəmli Amerika fotoqrafı Metyu Bredi foto tarixinə ilk avtoportretin müəllifi kimi düşüb. O, hazır vəziyyətə gətirilən fotoaparatı odunların üstünə qoyaraq öz şəklini ustalıqla çəkə bilib.

Ən keyfiyyətsiz şəkil də tarixə düşə bilib

Britaniyalı ixtiraçı Vilyam Tompson foto tarixinə dənizin dibində şəkil çəkmək istəyi ilə düşüb. Fotokameranın suyun dibində quraşdırılmasına və orada şəkil çəkməyə nail olsa da, çəkdiyi ilk şəkil keyfiyyətsiz alınıb. Buna baxmayaraq, həmin şəkil tarix üçün qorunur.

Yer kürəsinin tam əks olunduğu ilk foto

Amerikla Birləşmiş Ştatlarının 1972-ci ilin dekabrında kosmosa uçmuş “Apollon-17” kosmik gəmisinin komandası ilk dəfə olaraq Yer kürəsinin tam işıqlanmış fotosunu çəkə bilib. “Mavi mərmər” adlı həmin şəklin çəkildiyi məqamda Günəş Yer kürəsindən arxada olduğuna görə planetimiz tamamilə işıqlı, daha doğrusu, mavi rəngdə görünür.

Fotonun “ənlik-kirşanı”

Sifarişçının arzusu ilə foto şəkillərin retuş edilməsi, yəni akvarellə rənglənərək ağ-qaralıqdan çıxarılması prosesi ilk dəfə 1840-cı ildə həyata keçirilib. Bu proses təxminən yüz il davam edib. Sonra isə bütün fotoaparatlar artıq rəngli plyonkalarla çəkirdi.

Hazırladı:

Rafiq SALMANOV

Xalq qəzeti.- 2016.- 23 oktyabr.- S.7.