Oljas Süleymenov:

“Mən çox istəyirəm ki...”

Milli mübarizə tariximizin qanlı və şanlı 20 Yanvar səhifəsi barədə qələmə aldığımız bu sətirləri türk dünyasının böyük oğlu, Azərbaycan xalqının isə sədaqətli dostu olan, o dəhşətli faciə barədə xəbəri eşidən kimi qardaşlarının kədərinə şərik çıxmaq üçün Bakıya gəlmiş Oljas Süleymenovun hələ paytaxt küçələrindəki insan qanının qurumadığı günlərdə bizə ünvanladığı müraciətdən bu fikirlərlə başlamaq istəyirik: “Mən çox istəyirəm ki, Azərbaycan xalqı bu çaşqınlıq halından çıxsın, özünün ən təmiz, ən işıqlı hiss və fikirlərini vulkan kimi püskürsün. Yalnız bu hiss və fikirlərin yaratdığı mərdlik bütün dünyanı, eləcə də Azərbaycan xalqını, onun mədəniyyətini, insanların həyatını xilas edəcəkdir”.

Bəli, Azərbaycan xalqının həmin işıqlı, təmiz fikirləri, sözün həqiqi mənasında, vulkan kimi püskürdü və adıçəkilən faciə günlərində gözü yaşlı, boynu bükük, sabaha inamı itmiş kimi görünən xalqımız çox qısa müddət ərzində dövlət müstəqilliyinə qovuşdu, öz həqiqi liderini tapdı və bir çox ölkələrin altmış-yetmiş ilə keçdiyi inkişaf yolunu cəmi iki onilliyə qət etməyi bacardı. Fikrimizi bir qədər də dəqiqləşdirmək üçün 90-cı ildə Qazaxıstan Yazıçılar İttifaqı İdarə Heyətinin birinci katibi, SSRİ Ali Sovetinin deputatı olan Oljas Süleymenovun həm 20 Yanvar faciəsi günlərində, həm də aradan xeyli keçəndən sonra Bakı haqqında dediyi fikirləri xatırlatmağımız məqsədəuyğun olardı.

Oljas bəyin 1990-cı il yanvarın 31-də “Bakı” qəzetində verilmiş müraciətində oxuyuruq: “Mənə çox adam müraciət edir, müxtəlif sənədlər göstərir, ürəklərinə dəyən yaralardan söz açırlar. Bəli, bu qəmli, faciəli günlərdə Bakının küçələrində çox nahaq qanlar tökülüb. Mən müharibə alovlarına bürünmüş Əfqanıstan, Livan, Efiopiya, Anqola, Mozambik kimi ölkələrdə çox olmuşam. Lakin heç vaxt ağlıma gəlməzdi ki, bizim ölkəmizdə də belə ola bilər. Fikirləşməzdim ki, Bakıda, mehmanxana nömrəsində yatdığım vaxt güllə səsləri eşidəcəyəm, şəhərin küçələri ilə gedəndə keşikçi əsgərlər məni saxlayıb müharibə dövrünün qayda-qanunları ilə yoxlayacaqlar.”

Bəli, Bakının küçələri həmin günlərdə əsl müharibə ab-havasında idi. Təzəcə and içmiş əsgərlər dünya şöhrətli yazıçını, o boyda ölkənin qanunverici orqanının deputatını saxlayır, hara, nə üçün getdiyini soruşur, sənədlərini yoxlayırdılar.

Bakı küçələri barədə

başqa təəssürat

Ustad sənətkardan gətirmək istədiyimiz ikinci sitat da Bakının küçələri barədədir. Amma, tamamilə başqa məzmunda. Qanlı faciədən 17 il sonra növbəti dəfə Bakıda olan, 2007-ci il iyulun 30-da öz təssüratlarını AZƏRTAC-ın müxbiri ilə bölüşən (“Bakı həmişə səninlə olan bayramdır”) yazıçı deyir: “Dünən mən Prezident İlham Əliyevlə görüşə tələsəndə “tıxaca” düşdüm. Bir az gecikdim, çünki tıxac yaman böyük idi. Üç il bundan qabaq Bakı küçələrində bu cür mənzərəni təsəvvür etmək belə çətin idi. Tıxaca düşməyim məni məyus etdi, ancaq həm də sevindirdi. Axı “tıxac” şəhərin, ölkənin yaşayış səviyyəsinin artmasının əyani göstəricisidir. Mən köhnə və təzə avtomobillərin sayını qarasına hesabladım, təxminən 70 faiz xarici, Qərb markalı maşınlardır. Yəni, burada da yüksəliş əlamətləri görürük. Məmnunluqla demək istəyirəm ki, Azərbaycan beynəlxalq aləmdə hörmət və nüfuzunu inamla artırır, Xəzəryanı bölgənin aparıcı dövlətlərindən birinə, Cənubi Qafqazda siyasi liderə çevrilir”. Bəli, doğrudan da , biz 20 Yanvar şəhidlərinin qanını yerdə qoymamışıq. Onlar ölkəmizin məhz Oljas Süleymenovun sadaladığı uğurlara nail olması üçün canlarını fəda etmişdilər.

“Metroda mən

yeganə sərnişin idim”

Bu görkəmli yazıçının 1990-cı ilin ilk ayında Bakıda söylədiyi fikirlərə bir daha qayıtmağa ehtiyac qalmadı. Amma, sonrakı illərdə, həm bilavasitə 20 Yanvar faciəsinin törədildiyi günlər barədə, həm də bizim müstəqillik əldə edəndən sonrakı həyatımız haqqında dediklərini yada salmağa ehtiyac duyulur. Çünki , həmin fikirlər təkcə ümumtürk həmrəyliyindən yaranan düşüncələr, yaxud, bir türk xalqının uğurlarını digər türk xalqı təmsilçisinin fəxrlə dilə gətirməsi deyildi. Bu, həm də ümumdünya vətəndaşı adına layiq olan bir sülh elçisinin, söz nəhənginin Azərbaycan həqiqətləri barədə dedikləri idi. Təbii ki, əvvəlcə yazıçının 20 Yanvar günlərində Bakıya gəlişini xatırladığı cümlələrə diqqət yetirək:

“O vaxt mən SSRİ Ali Soveti deputatının mandatından istifadə edərək, hansısa yarıhərbi təyyarədə gəldim, çünki adi reysləri artıq ləğv etmişdilər. Səhərə yaxın yerə enib şəhəri tələsik tərk edən adamlarla dolu olan aerovağzala piyada yollandıq. Vahimə həddinə çatan basırıqda içəri keçə bilmədim. Nəqliyyat, təbii ki, işləmirdi, komendant saatı idi. Məni hərbi maşında ən yaxın metro stansiyalarının birinə çatdırdılar. Təsəvvür edin, metroda mən yeganə sərnişin idim: qapılarında matəm lentləri asılmış qatarlar boş gedirdi. Şəhərin mərkəzində metrodan çıxdım, hər tərəf bomboş idi, bir nəfər də olsun yox idi. Patrulla bir-iki “görüşdən” sonra gəlib “Azərbaycan” mehmanxanasına çatdım. Ora qaranlıq və boş idi. Qapını döyəndə, birdən kimsə şüşə qapının arxasından boylandı, sonra qapını açdı: “Oljas bəy, buyurun...”. Yəqin tanımışdı – o vaxt mən teleekranda tez-tez görünürdüm, o cümlədən SSRİ Xalq deputatları soveti qurultayının tribunasında. Onu da deyim ki, gəlmək ərəfəsində soyuqlamışdım, qızdırmam 39 dərəcəyə çatmışdı. Gecə isə zəng vurub Bakıdakı hadisələr barədə xəbər verdilər. Xəstə olduğumu bildirib gəlməmək yaxşı düşməzdi: burada qan tökülür, sən isə qızdırmadan danışırsan. Rastıma çıxan ilk maşına oturub aeroporta tələsdim. Bax, belə təəssüratlar qalıb... Sonra, təbii ki, işə başladıq, bir həftə burada qaldım, Azərbaycanın tarixinin dramatik məqamlarını, qara səhifələrini öz gözlərimlə gördüm”.

“Nəşriyyata getdim,

fəhlələrlə görüşdüm...”

İndi isə, avropalıların “cəmiyyətin həkimi” adlandırdığı mətbuatın, daha doğrusu, Azərbaycan mətbuatının 20 Yanvar faciəsindən sonrakı həftədəki fəaliyyəti barədə Oljas Süleymenovun yadında qalanlardan sitat gətirək: “Yadımdadır, o vaxt Primakov, Girenko, Yazov, Varennikov burada idilər. Onlar məndən xahiş etdilər ki, qəzetlərin nəşrini yoluna qoyum, bir neçə gün idi ki, qəzet çıxmırdı. Nəşriyyata getdim, fəhlələrlə görüşdüm, onları başa salmağa çalışdım ki, siz qəzetləri çap etmirsiniz, camaatın vəziyyətdən, baş verənlərdən xəbəri yoxdur. Sizin isə vəziyyət barədə məlumatınız var, ancaq adamlara çatmasına mane olursunuz, indiki şəraitdə bu, yolverilməzdir. Özü də mən zəmanət verirəm ki, heç bir senzura olmayacaq, çünki bütün şərtləri razılaşdırmışam. Ümumilikdə, kollektiv mənim dəlillərimi nəzərə alıb razılaşdı. Ancaq ultimatum da səsləndi: sabah bütün qəzetlər çıxacaq, təkcə Azərbaycan dilində “Kommunist”dən başqa, çünki onların hamısı bu partiyanın üzvləridir. Mən başa salmağa çalışdım ki, kommunistlərin hamısı eyni deyil, sadəcə olaraq partiya üzvləri də var, əsl kommunistlər də. Elə mən də kommunistəm... Bir sözlə, səhər mənə MK katibi Həsən Həsənov zəng vurdu: “Qəzetlərin hamısı çıxıb”. Soruşdum ki, bəs “Kommunist” necə, dedi o da çıxıb... Hə, o vaxt TV ilə çıxışımda dedim: “Mən daha Azərbaycana gəlib onu belə vəziyyətdə görmək istəmirəm. Mən şən, sevincli günlər yaşayan Azərbaycana gəlmək istəyirəm. Ümid edirəm ki, bu küçələrdə əvvəllər olduğu kimi yenə xoşbəxt insanları görəcəyəm...”

“Heydər Əliyev

arzu edirdi ki...”

Bəli, Heydər Əliyev siyasi müdrikliyi nəticəsində Azərbaycan xalqı 20 Yanvar şəhidlərinin arzusunu həyata keçirdi və onların ruhunu yüksək səviyyədə şad etməyi bacardı. Onların özlərini fəda verdiyi amalların reallaşması nəticəsində bu gün gənc müstəqil Azərbaycan dövləti təkcə regionun deyil, eləcə də dünyanın ən nüfuzlu dövlətlərindən birinə çevrilib. Yeri gəlmişkən, Oljas Süleymenov adıçəkilən müsahibəsində ulu öndərimizin heç zaman unutmayacağı bir nitqini də yada salır: “Altı il öncə indi onun adını daşıyan sarayda keçirilən Dünya Azərbaycanlılarının birinci qurultayı yadıma düşür. Orada çıxış edən Heydər Əliyevin dediyi sözlər yaddaşıma ömürlük həkk olunmuşdur. O, nitqini bu sözlərlə tamamlamışdı: “Qoy, çaylarımız qurumasın! Qoy, ağaclarımız kəsilməsin! Qoy, çırağımız sönməsin!”

Amin, qoy belə olsun!.

İttifaq MİRZƏBƏYLİ

Xalq qəzeti.- 2016.- 20 yanvar.- S.7.