Yarım əsrdir ki, “Uşaqlığın son gecəsi”nə maraqla baxılır

Elə filmlərimiz var ki, onların qəhrəmanlarının sözləri aforizmə çevrilir, mahnıları ürəkləri fəth edir. “Uşaqlığın son gecəsi” filmi də belə ekran əsərlərindəndir. Davud rolunun ifaçısı Məmmədsadıq Nuriyevin “Məsələ sosiskada deyil” deyimi indi zərb-məsələ çevrilmişdir. Eləcə də Xalq artisti, bəstəkar-müğənni Polad Bülbüloğlunun “Gəl, ey səhərim” mahnısı hər birimizin sevimli nəğməsi olmuşdur. Bunları deməkdə məqsədim odur ki, 50 il qabaq lentə alınmış “Uşaqlığın son gecəsi” filmi bu gün də yaşayır, sevilə-sevilə baxılır. Yazıçı-dramaturq Maqsud İbrahimbəyovun ssenarisi əsasında çəkilmiş bu filmə Əməkdar incəsənət xadimi Arif Babayev quruluş vermişdi.

Kinoşünaslar Arif Babayevi romantik kinonun mahir yaradıcısı adlandırırlar. Tanınmış televiziya rejissoru Arif Babayev sənətə gəldiyi ilk gündən yaradıcılıq axtarışında olub, öz dəst-xətti, ekran mədəniyyəti ilə seçilib. Elə bu keyfiyyətlərinə görə də rejissor assistentliyindən baş rejissoradək sənət yolu keçib.

O, Bakının romantikasını yaradırdı. Filmlərini İçərişəhərdə çəkirdi. Çünki buranı yaxşı tanıyır və sevirdi. “Uşaqlığın son gecəsi” də keçmiş Bakıya bir səyahətdir. Filmi, ümumilikdə, keçmiş Bakıdan bir yadigar adlandırsaq, yanılmarıq.

“Uşaqlığın son gecəsi” filmi gənclər haqqında, şəxsiyyətin formalaşması, məsuliyyətli vətəndaşın yetişməsi barədədir. Arif Babayevdə həmişə gənclik həvəsi var idi. O, bu filmin qəhrəmanlarının prototiplərini yaxşı tanıyırdı. Onların taleyini özü də gəncliyində yaşamışdı. Bəlkə ona görədir ki, film bu qədər təbii və səmimi alınıb.

Kino tədqiqatçısı, Əməkdar incəsənət xadimi Aydın Kazımzadə film haqqında danışarkən vurğulayır ki, rejissor bu ekran işində köhnə estetik ölçülərdən uzaqlaşaraq, hər şeyi təbii göstərməyə müvəffəq olub. Ekranda cərəyan edən əhvalatlar sanki rejissor təxəyyülünün məhsulu deyil, gündəlik həyatımızda rastlaşdığımız hadisələrdir. İçərişəhərdə gördüyümüz həyətin sakinləri də, onların həyat tərzi və münasibətləri də təbii, inandırıcıdır.

Filmin ssenarisi də öz orijinallığı, müasir üslubu, obrazların intellekti ilə seçilir. Baş qəhrəmanlar Murad (Ənvər Həsənov) və Rüstəm (Siyavuş Şəfiyev) xarakterinə görə bir-birinin əksi olan insanlardır. Murad həyatda hələ bərkə-boşa düşməyən, məktəbi yenicə bitirmiş gəncdir. O, həyatda necə yaşamaq, özünü necə aparmaq qaydalarını öz təmkini və sözündə möhkəm olmağı ilə seçilən Rüstəmdən öyrənir.

Filmin bəstəkarı Polad Bülbüloğlu o zaman Moskvada yaşayırdı və musiqini lentə yazıb göndərmişdi. Arif müəllim ilk dəfə filmin final musiqisinə elə səsyazma studiyasında qulaq asıb. Özü divara söykənib dinləmişdi, bu musiqini.

Filmdə Məcnun obrazı da tamaşaçıların yaddaşına həkk olub. Bu rolun ifaçısı Xosrov Abdullayev Rusiya sirkində çalışan məşhur azərbaycanlı idi və onu filmə Arif Babayevin xahişi ilə Siyavuş Şəfiyev dəvət etmişdi. Rejissor aktyorları xarakterlərinə, görünüşünə uyğun necə dəqiqliklə seçmişdisə, bu da filmin daha maraqlı alınmasında mühüm rol oynamışdı.

Muradla Rüstəmin işə getdiyi kadrlar Böyük Qala küçəsində lentə alınıb və bu zaman filmdə ayaqqabı ustası öz köşkündən çıxaraq Muradı səsləyir. Həmin ayaqqabı ustası Əhməd dayının işlətdiyi köşk, həqiqətən də, pinəçi köşkü idi. Pinəçi obrazını aktyor Dadaş Kazımov yaradıb və o, “İstintaq” filmində də eyni obrazı yaradıb. Həmin köşk uzun illər İçərişəhərdə fəaliyyətdə olub və şəhərdə çoxlarının müraciət etdiyi ayaqqabı ustası Məmməd kişi həmin köşkdə işləyib. O, populyar müğənni Elarizin atasıdır.

Rejissor deyirdi ki, Davud mənim qardaşım Akifin prototipidir. Akif özü də quş saxlayan və baməzə adam olduğu üçün Arif Babayev Davudun timsalında qardaşının surətini filmə gətirib. Unudulmaz aktyor Yaşar Nurinin atası Məmmədsadıq Nuriyev də Akifi yaxşı tanıdığı üçün obrazı məharətlə yaradıb. Ümumilikdə isə filmin maraqlı aktyor ansamblı var. Baş rolun ifaçıları Ənvər Həsənov və Siyavuş Şəfiyev, eləcə də Ətayə Əliyeva, Yusif Vəliyev, Məlik Dadaşov, Muxtar Maniyev, Ələkbər Seyfi, Tofiq Mirzəyev və digərləri filmin uğurunda pay sahibidirlər.

Tamaşaçı filmə sona qədər böyük maraqla baxır. Çünki orada hadisələr dinamik inkişaf edir. Final səhnəsi isə daha da maraqlıdır... Səhər, dəniz və fonda səslənən möhtəşəm mahnı. Xalq artisti, görkəmli bəstəkar və müğənni Polad Bülbüloğlunun film üçün yazdığı musiqilər əlli ildir ki, qəlbləri riqqətə gətirir. Ən maraqlısı isə budur ki, 1967-ci ildə Bakıda metro istifadəyə verilir və həmin il bəstəkar Bakı metrosuna həsr edilmiş mahnı da yazır. Filmdə həmin mahnının instrumental musiqisindən də istifadə edilib.

Murad rolunun ifaçısı Ənvər Həsənov deyir ki, Davudun dama çıxdığı səhnənin həyət çəkilişi Çəmbərəkənddə, dam səhnəsi isə İçərişəhərdə aparılıb: “Bu epizodda mən ona “Sən öləsən” – deyirəm. O da “Özzün öləsən” – cavabını verir. Bu ekspromt idi. Maraqlı dialoqların yer aldığı yeməkxana səhnəsi isə kinostudiyanın yeməkxanasında nahar vaxtı çəkilib. Yeməkxanadakı insanların yarısı kinostudiyanın işçiləri idi. Çəkiliş nahar vaxtına salındı ki, təsvirlərdə təbiilik olsun”.

Film 1969-cu ildə Kiyevdə “Prometey-69” III zona kinofestivalında “Gənclik üçün ən yaxşı film” nominasiyasında mükafata layiq görülüb. Ənvər Həsənov ən yaxşı kişi roluna görə, bəstəkar isə ən yaxşı musiqiyə görə mükafatlandırılıb.

M.MÜKƏRRƏMOĞLU

Xalq qəzeti.- 2018.-26 avqust.- S.15.